Ασφάλιση και κλιματική αλλαγή

Του Δημήτρη Τσεσμετζόγλου

Ο ασφαλιστικός κλάδος μπορεί να παίξει καθοριστικό ρόλο στη μείωση των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής και θα πρέπει να βρίσκεται όχι απλώς στο επίκεντρο, αλλά και μπροστά από τις εξελίξεις, παρέχοντας λύσεις και εξασφαλίζοντας κεφάλαια.

Οποιοδήποτε σενάριο κι αν εξετάσουμε, μία είναι η οδυνηρή βεβαιότητα: η μέση αύξηση της θερμοκρασίας του πλανήτη μας προσεγγίζει και πιθανότατα θα ξεπεράσει την πρόβλεψη του 1,5 βαθμών Κελσίου, όπως καταγράφηκε στο Παρίσι το 2015. 

Παρότι το σενάριο SSP1-1.9 για τον περιορισμό των εκπομπών άνθρακα θέλει τη θερμοκρασία να πέφτει κατά 1,5ο C στις επόμενες δεκαετίες, με στόχο το 2050 να είμαστε στους 0ο C, γίνεται προφανές ότι χρειάζεται συλλογική προσπάθεια πολλών δεκαετιών για να επιτύχουμε υπερθέρμανση κάτω από τους 2ο C στη διάρκεια αυτού του αιώνα. 

Στο πλαίσιο αυτό, όλες οι ανησυχίες για τις συνέπειες της κλιματικής αλλαγής, έχουν γίνει πλέον ξεκάθαρες. Το μέγεθος και η φύση των κινδύνων ανά χώρα και ανά περιοχή διαφέρει σημαντικά, με τις προβλέψεις να τοποθετούν καύσωνες και πλημμύρες σε αυξημένη συχνότητα και σφοδρότητα στην Ευρώπη και στη Βόρειο Αμερική. Συγχρόνως, σε περιοχές όπως η δυτική πλευρά των ΗΠΑ και η νότια ζώνη της Ευρώπης θα αυξηθούν κατακόρυφα οι δασικές πυρκαγιές, ενώ αύξηση της στάθμης των θαλασσών θα απειλήσει τις κοινωνίες και τις οικονομίες πολλών νησιωτικών κρατών. 

Η δυνατότητα να περιοριστεί σημαντικά όλο το φάσμα των κινδύνων και σε όλες τις γεωγραφικές περιοχές, αποτελεί μια άκρως ρεαλιστική προσέγγιση.

Σε κάθε περίπτωση, η μετάβαση στο net-zero θα είναι κριτικής σημασίας για τη μείωση των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής και θα χρειαστεί απαραιτήτως τη συνεργασία των κυβερνήσεων, των επιχειρήσεων και της διεθνούς κοινότητας. Οι αποφάσεις που θα ληφθούν σε παγκόσμιο, εθνικό και περιφερειακό επίπεδο θα πρέπει να είναι "έξυπνες" και "γρήγορες", ώστε να εξασφαλιστεί και να διατηρηθεί η υποστήριξη όλων των εμπλεκομένων μερών, ενώ συγχρόνως πρέπει να επιτευχθεί και η μείωση των επιπέδων του διοξειδίου του άνθρακα στο προβλεπόμενο χρονοδιάγραμμα. 

Παρόλα αυτά και με δεδομένο ότι ο περιορισμός των εκπομπών αερίων που προκαλούν το φαινόμενο του θερμοκηπίου, θα βοηθήσει στη σταθεροποίηση της υπερθέρμανσης μέσο- και μακροπρόθεσμα, όλα δείχνουν ότι δεν μπορεί να απαλύνει τις συνέπειες που ήδη υφίσταται ή που σύντομα θα υποστεί το κοινωνικό σύνολο. Επομένως, χρειάζεται προσαρμογή, η οποία θα στοχεύει στην δημιουργία τείχους προστασίας απέναντι στα φαινόμενα και θα περιορίσει τους κινδύνους που εκπορεύονται από την κλιματική αλλαγή. 

Η δυνατότητα να περιοριστεί σημαντικά όλο το φάσμα των κινδύνων και σε όλες τις γεωγραφικές περιοχές, αποτελεί μια άκρως ρεαλιστική προσέγγιση. Κάποιοι από αυτούς μπορούν να μετριαστούν εύκολα και με την υιοθέτηση μέτρων χαμηλού κόστους, που περιλαμβάνουν την επένδυση σε φυσικές ασπίδες προστασίας, όπως είναι για παράδειγμα ένας βιότοπος μαγκρόβια (mangrove), αντιπλημμυρικά έργα, βελτιώσεις στα αποχετευτικά συστήματα, προστατευτικά δομικά υλικά στα κτήρια, συστήματα έγκαιρης προειδοποίησης των πολιτών, σωστή συντήρηση των ευπαθών δικτύων, όπως αυτό της ηλεκτροδότησης, διαχείριση των δασικών περιοχών, αναβάθμιση των κανονισμών δόμησης και αποκατάσταση με καλύτερες προδιαγραφές, των ολικά κατεστραμμένων υποδομών.

Στις περισσότερες περιπτώσεις, η έλλειψη πόρων αποτελεί το κυριότερο εμπόδιο για αυτές ή και άλλες, ακόμη πιο φιλόδοξες, αλλαγές. Μέχρι στιγμής, ακόμη και οι πλουσιότερες χώρες του κόσμου δεν έχουν συγκεντρώσει το ποσό των 100 δισ. δολαρίων – και σε ετήσια βάση-, που προορίζεται να βοηθήσει τα αναπτυσσόμενα κράτη να διαχειριστούν την κλιματική αλλαγή. Είναι κατανοητό ότι, ακόμη και οι προηγμένες οικονομίες καλούνται σήμερα να αντιμετωπίσουν σοβαρές πιέσεις στους προϋπολογισμούς τους, με το δημόσιο χρέος να έχει εκτοξευθεί σε νέα ύψη από το 2020 και μετά. Ακόμη όμως και αυτές οι χώρες έχουν έννομο συμφέρον να συμβάλλουν στην εξεύρεση λύσεων: η πλειοψηφία των κυβερνήσεών τους, παρότι έχουν αναλάβει στους ώμους τους μεγάλο φορτίο κινδύνων, διαθέτουν τη μικρότερη δυνατή προστασία. 

Είναι εφικτή η χρηματοδότηση της οικονομικής ανακούφισης;

Σε επίπεδο ασφαλιστικής κάλυψης χρειάζεται να μεσολαβήσει ένα ικανό χρονικό διάστημα ώστε ασφαλιστές και αντασφαλιστές να είναι σίγουροι ότι και τα κεφάλαια που έχουν αποθεματοποιήσει, αλλά και η τιμολόγηση που έχουν υιοθετήσει, επαρκούν για την αντιμετώπιση των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής. Οι προσαρμογές στις οποίες πρέπει να προβεί η διεθνής ασφαλιστική κοινότητα έχουν ήδη ξεκινήσει και αυτή τη στιγμή ο κλάδος έχει την ευκαιρία να προχωρήσει στις όποιες αναγκαίες και βιώσιμες αλλαγές. Σε αυτή τη διαδρομή, οι ασφαλιστές θα πρέπει να συνεχίσουν να τιμούν τις υποχρεώσεις που αναλαμβάνουν, παρέχοντας καλύψεις που ανταποκρίνονται στις διαρκώς μεταβαλλόμενες ανάγκες των πελατών τους, διασφαλίζοντας παράλληλα τη σωστή τιμολόγηση για τη φύση και το εύρος των κινδύνων που αναλαμβάνουν. Οι διευρυμένες εξαιρέσεις – γνωστές ως blanket exclusions – δεν αποτελούν την απάντηση: οι αποφάσεις που καταλήγουν στο να μετατοπίζονται οι περισσότεροι, αν όχι όλοι, οι κίνδυνοι στο κράτος, όχι μόνον θα οδηγήσουν σε μείωση του όγκου των ασφαλίστρων, αλλά και σε υποβάθμιση του ρόλου και της αξίας του θεσμού της ασφάλισης. 

H δημιουργία και η ανάπτυξη νέων λύσεων, από τον ασφαλιστικό κλάδο, στο πεδίο της ανακούφισης από τις επιπτώσεις των καταστροφικών κινδύνων, θα αλλάξει τους όρους του παιχνιδιού για κάποιους από τους φτωχότερους πληθυσμούς του πλανήτη μας. 

Συγχρόνως, η παγκόσμια κοινότητα θα πρέπει να λάβει σοβαρά υπόψη και την παντελή απουσία ασφαλιστικής κάλυψης ή την υπασφάλιση, φαινόμενο που παρουσιάζει σημαντικές διακυμάνσεις ανάλογα με τον τόπο και τη φύση των φυσικών φαινομένων (Διάγραμμα 1). 

Όπως διαπιστώνει ο παρατηρητής, το πρόβλημα δεν εντοπίζεται μόνο στις αναπτυσσόμενες αγορές: η ασφαλιστική κάλυψη αφορά σε λιγότερες από τις μισές ζημίες από πλημμύρες σε τέσσερις από τις πέντε προηγμένες γεωγραφικές ζώνες, με μοναδική εξαίρεση το Η.Β. Στη Βόρειο Αμερική μόνο το 20% περίπου των ζημιών από πλημμύρα καλύπτονται από την ιδιωτική ασφάλιση. Τα ποσοστά για την Ελλάδα δεν ξεπερνούν το 5%.

Το ίδιο ακριβώς ισχύει και για τον σεισμό, όπου οι αποζημιώσεις των ασφαλιστικών δεν ξεπερνούν το 30% του συνόλου των ζημιών σε όλες τις προηγμένες χώρες με ζώνες αυξημένης σεισμικότητας, πλην της Ωκεανίας (Αυστραλία, Ν. Ζηλανδία κ.τ.λ.). Και φυσικά τα ποσοστά κάλυψης σεισμού και πλημμύρας στα αναπτυσσόμενα κράτη είναι από μηδαμινά έως ανύπαρκτα. 

Η ελπίδα να αναστραφεί σύντομα το χάσμα προστασίας από φυσικές καταστροφές στις αναπτυσσόμενες χώρες, μέσω της ιδιωτικής ασφάλισης, είναι μάλλον από ελάχιστη έως αβάσιμη. Αλλά η δημιουργία και η ανάπτυξη νέων λύσεων, από τον ασφαλιστικό κλάδο, στο πεδίο της ανακούφισης από τις επιπτώσεις των καταστροφικών κινδύνων, θα αλλάξει τους όρους του παιχνιδιού για κάποιους από τους φτωχότερους πληθυσμούς του πλανήτη μας. 

Οι ευπαθείς κοινωνίες των χωρών με χαμηλό κατά κεφαλήν ΑΕΠ ήδη υποφέρουν δυσανάλογα από τις φυσικές καταστροφές και τώρα καλούνται να αντιμετωπίσουν και τις ακόμη εντονότερες επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής. Επιπλέον, ο χαμηλός βαθμός διείσδυσης της ιδιωτικής ασφάλισης σε αυτές τις περιοχές, αφήνει ακόμη πιο εκτεθειμένους τους πολίτες στα μεταβαλλόμενα και ακραία καιρικά φαινόμενα. 

Παράλληλα, οι κυβερνήσεις, αλλά και οι μη κυβερνητικές οργανώσεις (NGOs) καλούνται να ανταποκριθούν, συχνά καθόλου αποτελεσματικά, στο συνεχώς αυξανόμενο οικονομικό και ανθρωπιστικό φορτίο των ανασφάλιστων ζημιών μετά από ένα καταστροφικό γεγονός: σπανίως έχει γίνει πρόβλεψη για εξεύρεση πόρων και όταν συγκεντρωθούν τα όποια χρήματα, είναι συνήθως πολύ αργά. 

Η ασφάλιση ως μέσο δημιουργίας & απελευθέρωσης ρευστότητας

Γίνεται προφανές ότι η δημιουργία επενδυτικών οχημάτων χρηματοδότησης της ανακούφισης από φυσικές καταστροφές, δηλαδή τo Disaster Relief Funding (DRF), αποτελεί μία ώριμη και αποτελεσματική λύση μετατόπισης και διαχείρισης των κινδύνων. Ειδικά σήμερα που κυβερνήσεις και ΜΚΟ αναγκάζονται να επωμιστούν μεγαλύτερο φορτίο κινδύνων -και μάλιστα σε περίοδο διογκωμένων δημόσιων δαπανών-, αλλά και ο ασφαλιστικός κλάδος δεν αξιοποιείται στον βαθμό που του αναλογεί. Αρκεί κανείς να κοιτάξει τα νούμερα: Κατά το 2020 το ποσοστό της χρηματοδότησης που αφορούσε σε ανθρωπιστική βοήθεια έπεσε σε ιστορικά χαμηλά επίπεδα, δημιουργώντας έλλειμμα πόρων ύψους 20 δισ. δολαρίων.  

Αποτέλεσμα της συνεργασίας μεταξύ του Διεθνούς Ερυθρού Σταυρού και της Howden ήταν το λανσάρισμα του πρώτου παγκοσμίως παραμετρικού Ομολόγου για τη χρηματοδότηση των επιπτώσεων από ηφαιστειακές εκρήξεις.

Οι ανθρωπιστικές και φιλανθρωπικές οργανώσεις, ξοδεύουν δισεκατομμύρια δολάρια κάθε χρόνο για την ανακούφιση των πληγέντων από τις φυσικές καταστροφές. Παρότι η σχέση κόστους / οφέλους μπορεί να μην αποτελεί την πρώτη και κύρια σκέψη των δωρητών, εντούτοις αποτελεί ζήτημα ζωής και θανάτου, ειδικά όταν αφορά στην έγκαιρη και αποτελεσματική ανταπόκριση των οργανώσεων αυτών μετά από μία καταστροφή. Το να "κάθεται" κανείς αναπαυτικά πάνω στα χρήματα των δωρεών και να περιμένει πότε θα συμβεί το επόμενο "κακό" ή να ψάχνει απεγνωσμένα να βρει πόρους μετά το καταστροφικό γεγονός, δεν αποτελεί και τον ιδανικότερο τρόπο διασφάλισης της χρηματοδότησης. 

Η οδυνηρή αυτή πραγματικότητα δημιούργησε μία εξαιρετική ευκαιρία, που έφερε κοντά την πρακτική του μετριασμού των κινδύνων με τις φιλανθρωπικές οργανώσεις. Με στόχο την καλύτερη διαχείριση και κατανομή των πόρων για ανακούφιση των πληγέντων από φυσικές καταστροφές, η Howden πρωτοστατεί αυτής της πρωτοβουλίας και στις αρχές του 2021 ξεκίνησε, σε στενή συνεργασία με τον Διεθνή Ερυθρό Σταυρό, να εξετάζει τρόπους περαιτέρω αξιοποίησης των δωρεών, με την χρήση χρεωγράφων συνδεδεμένων με ασφαλιστικές καλύψεις (ILS-Insurance Linked Securities). 

Αποτέλεσμα αυτής της συνεργασίας ήταν το λανσάρισμα του πρώτου παγκοσμίως παραμετρικού Ομολόγου για τη χρηματοδότηση των επιπτώσεων από ηφαιστειακές εκρήξεις. Με τη χρήση προηγμένων μοντέλων κινδύνων και της blocκchain τεχνολογίας  που ανέπτυξαν αντίστοιχα οι εταιρίες Mitiga Solutions και Replexus, το ομόλογο θα συγκεντρώσει ανθρωπιστικούς πόρους εκ των προτέρων και θα επιτρέψει τη άμεση και αποτελεσματική διάθεσή τους. Παρότι μικρό σε μέγεθος, μόλις $3 εκ., έχει πολλαπλασιαστική επίδραση: σε περίπτωση πλήρους ρευστοποίησής του, αποδίδει $20, για κάθε ένα δολάριο δωρεάς. Η παραμετρική αυτή διάσταση, που υπολογίζεται από την πρώτη στιγμή με βάση το ύψος και τη διεύθυνσης του ανέμου/τη διασπορά της ηφαιστειακής στάχτης, διευκολύνει την αυτόματη και άμεση μεταφορά των χρημάτων στον Ερυθρό Σταυρό, πολύ νωρίτερα δηλαδή από οποιαδήποτε άλλη βοήθεια. 

Ο ασφαλιστικός κλάδος έχει τις δυνατότητες και τα μέσα να δημιουργήσει τις λύσεις, που όχι μόνο θα υποστηρίξουν την υλοποίηση των δράσεων για την κλιματική αλλαγή, αλλά θα παρέχουν σε όλους – κράτος, επιχειρήσεις, πολίτες-, μία σταθερή και στέρεη βάση σε έναν κόσμο όπου τα πάντα γίνονται ολοένα και πιο ρευστά.

Το συγκεκριμένο είδος ομολόγων αποτελεί ένα εξαιρετικό παράδειγμα άμεσης χρηματοδότησης, που μπορεί να εφαρμοστεί σε πλήθος καταστροφικών και κλιματικών κινδύνων που απειλούν τον πλανήτη μας. Αξιοποιώντας ιδιωτικά ασφαλιστικά και αντασφαλιστικά κεφάλαια για την κάλυψη συγκεκριμένων κινδύνων, οι φιλανθρωπικές οργανώσεις και οι ΜΚΟ μπορούν να προχωρήσουν απρόσκοπτα στο έργο τους, έχοντας τη βεβαιότητα ότι υπάρχουν πόροι, γρήγορα και άμεσα.

Ο όμιλος Howden, που αποτελεί μέλος του World Climate Summit, δια στόματος του Group CEO David Howden, παρουσίασε στο πρόσφατο συνέδριο που πραγματοποιήθηκε στη Γλασκώβη (7-8.11.2021) ανάλογα βιώσιμα μοντέλα που στόχο έχουν να διασφαλίσουν χρηματοδότηση ύψους περίπου $20 δισ. για την ανακούφιση από τις επιπτώσεις των φυσικών καταστροφών. 

Εμείς στην Howden Matrix, ως μεσίτες ασφαλίσεων, έχουμε απόλυτη συνείδηση του ρόλου μας, αλλά και της ευθύνης να ενημερώνουμε και να κατευθύνουμε τον διάλογο για την κλιματική αλλαγή, βάζοντας σε πρώτη θέση το συμφέρον των πελατών μας, που συνδέεται άμεσα με τη δημιουργία συνθηκών βιώσιμης ανάπτυξης. Για να επιτευχθούν αυτός ο στόχος, ειδικά σήμερα, κάτω από την απειλητική σκιά της κλιματικής αλλαγής, είναι αναγκαία η συνειδητοποίηση της αναγκαιότητας της ασφάλισης, τόσο από τις επιχειρήσεις, όσο και από την ελληνική κοινωνία και του κυβερνώντες. Ο ασφαλιστικός κλάδος έχει τις δυνατότητες και τα μέσα να δημιουργήσει τις λύσεις, που όχι μόνο θα υποστηρίξουν την υλοποίηση των δράσεων για την κλιματική αλλαγή, αλλά θα παρέχουν σε όλους – κράτος, επιχειρήσεις, πολίτες-, μία σταθερή και στέρεη βάση σε έναν κόσμο όπου τα πάντα γίνονται ολοένα και πιο ρευστά.

* Δημήτρης Τσεσμετζόγλου, Group Ceo, Howden Matrix
dimitrios@howden-brokers.com