Του Νίκου Κασκαβέλη 

Ένα διαχρονικό πρόβλημα που ταλαιπωρεί τους πολίτες έχει να κάνει με τον υπολογισμό και την έκδοση των συντάξεών τους. Και είναι ένα πολύ ευαίσθητο θέμα, που δοκιμάζει τις αντοχές του νομικού και διοικητικού μας συστήματος, αλλά και την υπομονή του κάθε εργαζόμενου πολίτη. Καταδεικνύει δε και την αληθή κατάσταση στην οποία βρίσκεται το επίπεδο της Διοίκησης, όσον αφορά στη μηχανοργάνωσή του και τελικά την εξυπηρέτηση του κοινού. Όσο και αν έχουν γίνει σημαντικά βήματα προόδου, η κατάσταση που επικρατεί στον τομέα αυτόν δεν περιποιεί καμία τιμή στο κράτος μας, που δείχνει να συγκαταλέγεται μεταξύ των υπανάπτυκτων γραφειοκρατικών δομών διεθνώς. 

Είναι τέτοια η κατάσταση που τελικά λειτουργεί απονομιμοποιητικά για το ίδιο το Κράτος, που χάνει σε εμπιστοσύνη και κύρος. Το αίσθημα αδικίας, κατάχρησης χρόνου και εμπιστοσύνης, μαζί με την παραβίαση κάθε αρχής αναλογικότητας, είναι αυτό που εύλογα μένει και χρωματίζει τη σχέση κοινωνίας και κράτους. Μια σχέση "ταλαίπωρη", δυσπιστίας και τελικά μια σχέση με γεύση δυσάρεστη. 

Όλοι, για προσωπικούς ή επαγγελματικούς λόγους, ερχόμαστε σε επαφή με αυτό το ελληνικό ιδιοκατασκεύασμα. Ολοκληρώνουμε το νόμιμο χρόνο εργασίας και υποβάλουμε τα δικαιολογητικά για να πάρουμε την οφειλόμενη σε εμάς σύνταξη. Μια σύνταξη που θεμελιώσαμε μετά από δεκαετίες εργασίες, με εισφορές που δεν αναλογούσαν πάντα στις κρατικές παροχές. Ναι, φυσικά και υπήρχαν εξαιρέσεις, φυσικά και οι κλαδικές "εξυπηρετήσεις" κόστισαν στο σύστημα και κάποιες φορές οι παροχές ήταν δυσανάλογες, από την αντίθετη κατεύθυνση. Μεγαλύτερες των εισφορών. Δεν αναφέρομαι εδώ σε αυτές τις παθολογίες (εν πολλοίς, κύριο πρόβλημα του ασφαλιστικού μας), αλλά στον κανόνα, του μέσου εργαζόμενου. Του ελεύθερου επαγγελματία. Που πολλά έδωσε, λίγα πήρε και λιγότερα περιμένει. 

Έχεις καταβάλει εισφορές (κάποιοι κυβερνώντες τις αντιμετώπισαν και ως έμμεση φορολογία ενίοτε), τις έχεις στερηθεί από το εισόδημά σου, προσδοκώντας σε μία εξασφάλιση για τα χρόνια που δεν θα εργάζεσαι. Οι διατάξεις είναι πολύπλοκες μεν, σαφείς δε. Προβλέπουν κατηγορίες, εισφορές, απολαβές. Τι θα περίμενε ο πολίτης; Με την κατάθεση των δικαιολογητικών, άμεση διεκπεραίωση του θέματός του. Αλλά και αυτή η ίδια η κατάθεση, θα έπρεπε να έχει τα ελάχιστα απαιτούμενα. Όλα βρίσκονται στη διάθεση της Διοίκησης. Στα αρχεία της. Γιατί να πρέπει να υποβληθούν ξανά;  

Τι γίνεται όμως; Μια απίστευτη καθυστέρηση, που ξεπερνά κάθε εύλογο όριο. Σε πολλές περιπτώσεις ξεπερνάει κατά πολύ το έτος και αγγίζει τα δύο. Σε όλο αυτό το διάστημα τι πρέπει να κάνει ο υποψήφιος συνταξιούχος; Πώς θα ζει, εάν μάλιστα δεν έχει κάνει αίτηση για προσωρινή σύνταξη (που και αυτή αργεί) και δεν έχει "κομπόδεμα"; Έχει το κράτος έμμεση απαίτηση-προσδοκία από εκείνον να έχει οικογένεια ικανή να τον συντηρεί; Και αν οι ανάγκες του είναι τέτοιες που δεν επιτρέπουν αυτήν την αναμονή; Να βγει στην επαιτεία; 

Υπάρχουν παραδείγματα ανθρώπων, με ιδιαίτερες ανάγκες, ακόμα και αναπηρία, που περιμένουν την έκδοση σύνταξης (μην πω για τα ειδικά επιδόματα) για να αντιμετωπίσουν τις αυξημένες ανάγκες της ζωής. Και όλους τους μήνες της αναμονής περιέρχονται σε απελπισία. Απαράδεκτο για ένα σύγχρονο κράτος. Παραβιάζει κάθε αρχή και κάθε δικαίωμα του πολίτη. Για το λόγο αυτό έχουν γίνει παρεμβάσεις νομοθετικές, που εκ του αποτελέσματος δεν έχουν επιτύχει. Μπορεί να έφεραν βελτιώσεις, αλλά ακόμα "Ευρώπη δεν γίναμε". Εκεί που αυτές οι διαδικασίες δείχνουν στην πράξη τι σημαίνει αυτοματισμός. Τυπική πράξη και τελικά σεβασμός στον πολίτη. Ούτε ουρές, ούτε γραφειοκρατικό χάος, ούτε να ψάχνεις μόνος "βελόνες σ’ άχυρα". Μια τυπική αίτηση και σε λίγο διάστημα ("αστεία" λίγο σε ορισμένες περιπτώσεις) έχεις αυτό που ζήτησες και δικαιούσαι. 

Πρόσφατα ο νέος Υπουργός Εργασίας, εξήγγειλε νέες παρεμβάσεις για την αντιμετώπιση του θέματος. Όλοι όσοι έχουν καταθέσει αίτηση, θα παίρνουν μια προσωρινή σύνταξη (μικρού ύψους) έως την οριστική έκδοση. Είναι μία κίνηση, θα καλύψει ανάγκες, αλλά δεν αρκεί. Το ζητούμενο είναι η αλλαγή όλου αυτού του καθεστώτος. Και φυσικά υπάρχουν εγγενή προβλήματα. Έλλειψη προσωπικού. Γραφειοκρατικά θέματα από τη συνένωση των Ταμείων. Το θέμα όμως είναι πρώτης προτεραιότητας. 

Θα μπορούσαμε να καταθέσουμε μία κατεύθυνση, ως προσωρινό μέτρο υποβοήθησης του συστήματος. Στη λογική της υποβοήθησης της Διοίκησης και του καταπονημένου προσωπικού. Σε άλλες περιπτώσεις ακολουθείται το μοντέλο αυτό. Σχετίζεται με τη μεταφορά του βάρους του υπολογισμού, για όποιον το επιθυμεί. Αντί δηλαδή να υπολογίζουν οι υπάλληλοι του ΕΦΚΑ την οφειλόμενη σύνταξη, να το κάνει αρχικά ο πολίτης. Όχι μόνος του βέβαια, αλλά ζητώντας τη συνδρομή εξειδικευμένων επαγγελματιών. Πχ Δικηγόρων ή Λογιστών, με εξειδίκευση στα ασφαλιστικά. 

Θα μπορούσε έτσι ο πολίτης να προσκομίζει σε εκείνους (ενδεχομένως πιστοποιημένους από το Δημόσιο) ό,τι δικαιολογητικό διαθέτει και μέσα σε λίγες μέρες να υπολογίζουν την οφειλόμενη σύνταξη και να υπογράφουν σχετική Έκθεση/Βεβαίωση. Κι έπειτα αυτή θα μπορούσε να έχει δύο εναλλακτικά χρήσεις:

α) είτε να λειτουργεί υποστηρικτικά προς τον υπάλληλο, ο οποίος χρησιμοποιώντας τα στοιχεία της θα είχε αποκλειστική, σύντομη προθεσμία για την έκδοση σύνταξης είτε β) το Δημόσιο θα εξέδιδε τη σύνταξη βάση της Βεβαίωσης. Στη συνέχεια, με τους δικούς του χρόνους, θα έκανε έλεγχο και αν προέκυπτε διαφορά, θα συμψηφιζόταν με ό,τι είχε αρχικώς εκδοθεί. Θα επιστρεφόταν τυχόν πλεόνασμα (εύκολο, αφού κάθε μήνα καταβάλλεται η σύνταξη) ή θα προσαυξανόταν τυχόν μειωμένη σύνταξη. 

Με τον τρόπο αυτό επιτυγχάνεται πολύ μεγαλύτερη ταχύτητα στο σύστημα. Θα υπήρχε φυσικά ένα κόστος για τον πολίτη που θα το επέλεγε (πρόσθετη υποχρέωση που δείχνει άδικη, αλλά την επιβάλλει μια δυσάρεστη πραγματικότητα), αλλά το κέρδος σε χρόνο θα ήταν τέτοιο που μπροστά του το κόστος θα ωχριά. Και βέβαια, όλο αυτό, θα ενίσχυε έμμεσα και συγκεκριμένους κλάδους (άρα και το κράτος), πράγμα ζητούμενο σε καιρούς κρίσης. Όταν το σύστημα εμφανίζει "στένωση", είναι απαραίτητο να το υποβοηθούμε. Μέχρις ότου φτάσουμε στο επιθυμητό επίπεδο. Αυτό που δικαιούται ο φορολογούμενος πολίτης. Προς συζήτηση. 

* Ο κ. Νίκος Κασκαβέλης είναι Δικηγόρος (ΜΔΕ, MSc)