Διεθνές Πανεπιστήμιο Τουριστικών Σπουδών - Η Ελλάδα ως διεθνής κόμβος τουριστικής εκπαίδευσης

Του Ιωάννη Γκιτσάκη 

Αφορμή για το παρόν άρθρο απετέλεσε ένα βραδινό δελτίο ειδήσεων, το οποίο αναφερόταν στο σαλόνι αυτοκινήτου της Γενεύης, όπου παρουσιάστηκαν, μεταξύ άλλων, τα νέα supercars των ιταλικών εταιριών Ferrari και Lamborghini. Φευγαλέα πέρασαν από το μυαλό μου κάποιοι συνειρμοί, για το πως ορισμένες χώρες έχουν καταφέρει να ταυτιστούν παγκοσμίως με ορισμένα προϊόντα, όπως λ.χ. τα ιταλικά ακριβά αυτοκίνητα, η ιταλική μόδα, τα γαλλικά κρασιά, οι ελβετικές σοκολάτες κλπ., αλλά και με ορισμένες υπηρεσίες, όπως λ.χ. οι ελβετικές τράπεζες, τα βρετανικά πανεπιστήμια, οι βρετανικές χρηματοοικονομικές υπηρεσίες κλπ.

Η επόμενη σκέψη μου ήταν η αναζήτηση κάποιου τομέα, στον οποίο θα μπορούσε η χώρα μας να καθιερωθεί ως παγκόσμιος leader. Σε τί είμαστε κορυφαίοι ως χώρα; Τί θα μπορούσαμε να "πουλήσουμε" στο εξωτερικό, ούτως ώστε να ταυτιστούμε ως χώρα με αυτό και να αποκομίσουμε βεβαίως και τα αντίστοιχα οικονομικά οφέλη; Οι δύο πρώτοι τομείς που ήρθαν στο μυαλό μου ήταν ο πολιτισμός και ο τουρισμός. Σίγουρα η χώρα μας είναι ταυτισμένη σε παγκόσμιο επίπεδο με την έννοια του πολιτισμού και αποτελεί έναν από τους δημοφιλέστερους τουριστικούς προορισμούς στον κόσμο. Θα μπορούσαμε λοιπόν να εκμεταλλευτούμε τη θέση που κατέχει η χώρα μας στους τομείς αυτούς, ούτως ώστε να επιτύχουμε την ανάπτυξη ενός αντίστοιχου εθνικού brand, το οποίο θα ταυτίζει διεθνώς τη χώρα μας με τους εν λόγω τομείς.

Θα επικεντρωθώ καταρχήν στον τομέα του τουρισμού, ο οποίος αποτελεί τη "βαριά βιομηχανία" της χώρας μας. Υπάρχουν πολλές ειδικότερες μορφές τουρισμού (τουρισμός υγείας, τουρισμός τρίτης ηλικίας, ιαματικός τουρισμός, θρησκευτικός τουρισμός, συνεδριακός τουρισμός, καταδυτικός τουρισμός, πεζοπορικός τουρισμός, αναρριχητικός τουρισμός κλπ.), οι οποίες βρίσκονται ακόμη σε εμβρυακό στάδιο στη χώρα μας και έχουν πολλά περιθώρια ανάπτυξης. Δεν αποτελούν όμως τους τομείς εκείνους, που θα μπορούσαν να ταυτιστούν με τη χώρα μας και να δημιουργήσουν ένα νέο εθνικό brand, καθιστώντας την Ελλάδα ως παγκόσμιο leader σε αυτούς. Ένας τομέας που συγκεντρώνει αυτά τα χαρακτηριστικά είναι ο τομέας της τουριστικής εκπαίδευσης. Η χώρα μας, λοιπόν, θα μπορούσε να εκμεταλλευτεί το τουριστικό brand name που διαθέτει, προκειμένου να αποκτήσει ηγετικό ρόλο στον τομέα της τουριστικής εκπαίδευσης και να καταστεί διεθνής κόμβος τουριστικών σπουδών. Όπως λοιπόν η Αγγλία αποτελεί διεθνή κόμβο οικονομικών σπουδών, με τεράστια οφέλη για την οικονομία και την ανάπτυξή της, έτσι και η Ελλάδα θα μπορούσε να μετατραπεί σε διεθνή κόμβο τουριστικών σπουδών με αντίστοιχα οικονομικά οφέλη. Θα μπορούσε, προς το σκοπό αυτό, να ιδρύσει ένα ή περισσότερα Πανεπιστήμια τουριστικών σπουδών, καταρχήν δημόσια, λόγω της σχετικής συνταγματικής απαγόρευσης, αλλά μελλοντικά ακόμα και ιδιωτικά.

Με αυτές τις σκέψεις, την επόμενη ημέρα, έτυχε να διαβάσω ένα άρθρο του Υφυπουργού Τουρισμού κ. Μάνου Κόνσολα, που δημοσιεύτηκε στο Skipper on Deck, με τίτλο "We are changing the map of tourism education". Στο άρθρο αυτό, ο Υφυπουργός τουρισμού περιγράφει το υφιστάμενο μοντέλο της τουριστικής εκπαίδευσης της χώρας μας, "το οποίο έχει παραμείνει στάσιμο και σε κάποιες περιπτώσεις φαντάζει παρωχημένο και σε πλήρη αναντιστοιχία με τις ανάγκες του τουρισμού μας, με όρους, όχι μόνο του μέλλοντος, αλλά και  παρόντος". Αναφέρεται στις Ανώτερες Σχολές Τουριστικών Επαγγελμάτων (ΑΣΤΕ), οι οποίες δεν εντάσσονται στην ανώτατη εκπαίδευση και έχουν προγράμματα σπουδών, "τα οποία είναι απαρχαιωμένα, χωρίς σύγχρονες ειδικότητες, και κυρίως χωρίς να υπάρχει ουσιαστική διασύνδεση με την αγορά και τις επιχειρήσεις". Στόχος λοιπόν του Υπουργείου είναι η δημιουργία ενός νέου πανεπιστημιακού ιδρύματος ανώτατης εκπαίδευσης, το οποίο θα είναι αποκλειστικά προσανατολισμένο σε σπουδές για τον τουρισμό. Στο νέο αυτό Πανεπιστήμιο θα ενσωματωθούν οι υπάρχουσες Ανώτερες Σχολές Τουριστικής Εκπαίδευσης και οι Σχολές Ξεναγών, θα αναπτυχθούν σύγχρονα πεδία σπουδών και νέες ειδικότητες, αξιοποιώντας τις σύγχρονες τεχνολογίες και τις ευκαιρίες δικτύωσης με Πανεπιστήμια του εξωτερικού, και θα παρέχονται μεταπτυχιακές σπουδές και ερευνητικές δυνατότητες στον τουριστικό τομέα.

Ο σχεδιασμός αυτός του Υπουργείου Τουρισμού κινείται αναμφίβολα προς τη σωστή κατεύθυνση, αποσκοπώντας στην αναβάθμιση της τουριστικής εκπαίδευσης στη χώρα μας και αναγνωρίζοντας το σημαντικό ρόλο που μπορεί αυτή να επιτελέσει για την ανάπτυξη του ελληνικού τουρισμού. Ο σχεδιασμός αυτός είναι καταρχήν προσανατολισμένος στο εσωτερικό της χώρας. Απευθύνεται σε έλληνες φοιτητές, στοχεύει στην αναβάθμιση των σπουδών τους και αποσκοπεί στην αξιοποίηση των πτυχιούχων από τις ελληνικές επιχειρήσεις του τουριστικού τομέα, προκειμένου να αναβαθμιστεί το τουριστικό "προϊόν" της χώρας μας.

Η δική μου πρόταση στηρίζεται στην εξωστρέφεια και επεκτείνει το σχετικό σχεδιασμό του Υπουργείου σε διεθνές επίπεδο. Το νέο Πανεπιστήμιο που σχεδιάζεται να ιδρυθεί θα πρέπει να έχει και διεθνή προσανατολισμό. Να αποσκοπεί δηλαδή και στην προσέλκυση αλλοδαπών φοιτητών, από διάφορες χώρες του κόσμου που δραστηριοποιούνται στον τομέα του τουρισμού. Με αγγλόφωνα προγράμματα σπουδών, προπτυχιακών και μεταπτυχιακών, τα οποία δεν θα αφορούν μόνο τα λεγόμενα τουριστικά επαγγέλματα, αλλά θα επεκτείνονται και στις εν γένει τουριστικές επιχειρήσεις, με γνωστικά αντικείμενα, όπως η οργάνωση και διοίκηση τουριστικών επιχειρήσεων και ξενοδοχειακών μονάδων, ο σχεδιασμός και η υλοποίηση μεγάλων τουριστικών projects, η χρηματοδότηση (project finance) τουριστικών έργων, το τουριστικό μάρκετινγκ, η διαχείριση ανθρώπινου δυναμικού στις τουριστικές επιχειρήσεις κ.ά. Με προγράμματα, δηλαδή, τα οποία δεν θα απευθύνονται απλά σε φοιτητές που αποσκοπούν στην αναζήτηση θέσεων εργασίας σε τουριστικές επιχειρήσεις, αλλά και σε ανώτερα στελέχη τουριστικών επιχειρήσεων κάθε μορφής, που θα εκπαιδεύονται σε αντίστοιχα προπτυχιακά και μεταπτυχιακά προγράμματα, επιδιώκοντας να στελεχώσουν ανώτερες και υψηλά αμειβόμενες διευθυντικές θέσεις σε παγκόσμιους τουριστικούς κολοσσούς.

Με τη δημιουργία ενός νέου Διεθνούς Πανεπιστημίου Τουριστικών Σπουδών, η χώρα μας θα μπορέσει να εκμεταλλευτεί το τουριστικό brand name που διαθέτει ως δημοφιλής διεθνής τουριστικός προορισμός, προκειμένου να αναδειχθεί σταδιακά σε ηγέτιδα δύναμη στον τομέα της τουριστικής εκπαίδευσης. Να καταφέρει δηλαδή να επιτύχει να θεωρείται ως αυτονόητο, ότι το πτυχίο του Διεθνούς Πανεπιστημίου Τουριστικών Σπουδών της Ελλάδας αποτελεί το μεγαλύτερο επαγγελματικό προσόν, προκειμένου να καταλάβει κάποιος μία καλά αμειβόμενη θέση σε μια μεγάλη τουριστική επιχείρηση σε οποιαδήποτε χώρα του κόσμου.

Το νέο αυτό Πανεπιστήμιο θα πρέπει να είναι άμεσα συνδεδεμένο με την ελληνική αλλά και την παγκόσμια τουριστική αγορά και να αναπτύξει συνεργασίες με τους εγχώριους φορείς του τουρισμού (όπως λ.χ. το Ξενοδοχειακό Επιμελητήριο Ελλάδας και ο Σύνδεσμος Ελληνικών Τουριστικών Επιχειρήσεων). Μάλιστα, φορείς του τουρισμού που έχουν τη νομική μορφή ΝΠΔΔ, όπως το Ξενοδοχειακό Επιμελητήριο Ελλάδας, θα μπορούσαν να συμμετάσχουν ακόμα και στην ίδρυση και λειτουργία του Διεθνούς Πανεπιστημίου Τουριστικών Σπουδών, καθώς κάτι τέτοιο είναι επιτρεπτό από το άρθρο 16 του Συντάγματος.

Το νέο Πανεπιστήμιο θα πρέπει επίσης να συνάψει συμφωνίες συνεργασίας με μεγάλα Πανεπιστήμια του εξωτερικού (κρατικά και ιδιωτικά), με αντικείμενο την ανταλλαγή φοιτητών και ερευνητών, την οργάνωση κοινών προγραμμάτων σπουδών και έρευνας, τη χορήγηση υποτροφιών σε φοιτητές κ.ά. Η συνεργασία αυτή, μάλιστα, θα μπορούσε να φτάσει ακόμη και μέχρι τη σύναψη συμβάσεων ΣΔΙΤ ανάμεσα στο Διεθνές Πανεπιστήμιο Τουριστικών Σπουδών Ελλάδας και σε ιδιωτικά Πανεπιστήμια του εξωτερικού, που θα είχαν ως αντικείμενο την οργάνωση και τη λειτουργία του. Μια τέτοια "ανάμιξη" ιδιωτών σε ένα ελληνικό Πανεπιστήμιο είναι συνταγματικά επιτρεπτή, καθώς το άρθρο 16 του Συντάγματος απαγορεύει μόνο τη "σύσταση" ανώτατων σχολών από ιδιώτες, δηλαδή τα καθαρά ιδιωτικά Πανεπιστήμια. Δεν απαγορεύει ούτε τη συμμετοχή ιδιωτών σε ΑΕΙ, αλλά ούτε και τη σύσταση ΑΕΙ ως ΝΠΔΔ, σε συνεργασία με ιδιώτες, μέσω συμβάσεων ΣΔΙΤ.

Το μοντέλο μιας σύμβασης ΣΔΙΤ, με βάση το νόμο 3389/2005, ή μιας μικτής σύμβασης με στοιχεία σύμβασης παραχώρησης και σύμβασης κατασκευής δημοσίου έργου, θα μπορούσε να ακολουθηθεί και για την κατασκευή του νέου αυτού Πανεπιστημίου, σε περίπτωση που επιλεγεί η δημιουργία ενός νέου πανεπιστημιακού campus. Το μοντέλο της σύμβασης ΣΔΙΤ ή της μικτής σύμβασης παραχώρησης, έχει το πλεονέκτημα, ότι το Ελληνικό Δημόσιο δεν θα χρειαστεί να αναλάβει το σύνολο της χρηματοδότησης του project, αλλά αυτή θα μπορεί να γίνει εν μέρει με ιδιωτική χρηματοδότηση. Ως αντάλλαγμα για τη χρηματοδότηση αυτή, το Δημόσιο θα μπορούσε να παραχωρήσει στον ιδιώτη ανάδοχο τη λειτουργία και εκμετάλλευση των μη ακαδημαϊκών χώρων, όπως φοιτητικών εστιών, φοιτητικών εστιατορίων, χώρων διασκέδασης και αναψυχής, αθλητικών εγκαταστάσεων, εμπορικών χρήσεων, ή ακόμα και εμπορικού κέντρου και ξενοδοχείου, στα πρότυπα μεγάλων ιδιωτικών Πανεπιστημίων του εξωτερικού. Και η μορφή αυτή "ανάμιξης" ιδιωτών σε ελληνικό Πανεπιστήμιο είναι συνταγματικά επιτρεπτή, καθώς το άρθρο 16 του Συντάγματος δεν απαγορεύει τη συμμετοχή ιδιωτών στη λειτουργία των δημόσιων Πανεπιστημίων, μέσω της εκμετάλλευσης των βοηθητικών τους χώρων.
Τέλος, σε περίπτωση που επιλεγεί η δημιουργία ενός νέου πανεπιστημιακού campus, ιδανικότερη έδρα για την κατασκευή και λειτουργία του θεωρώ ότι είναι η Περιφέρεια της Κρήτης, τόσο λόγω του διεθνούς τουριστικού brand name που διαθέτει, όσο και λόγω μεγέθους, υποδομών, ευκολίας πρόσβασης, αριθμού τουριστικών επιχειρήσεων κλπ. Εάν, βεβαίως, το εγχείρημα επιτύχει τους στόχους του, θα μπορούσε να συσταθεί και δεύτερο αντίστοιχο πανεπιστημιακό ίδρυμα σε άλλο δημοφιλή τουριστικό προορισμό της χώρας, ιδίως σε περίπτωση μελλοντικής συνταγματικής αναθεώρησης του άρθρου 16, η οποία θα επιτρέψει την ίδρυση και λειτουργία καθαρά ιδιωτικών Πανεπιστημίων στη χώρα μας.

Η νέα Ελλάδα, που ονειρευόμαστε οι περισσότεροι, έχει ανάγκη από εμβληματικά σχέδια, τα οποία θα σηματοδοτήσουν την απαρχή μιας νέας εποχής. Έχει ανάγκη από σχέδια που θα την αναδείξουν ως παγκόσμια ηγέτιδα, σε τομείς όπως ο πολιτισμός και ο τουρισμός, που αποτελούν τα πλέον ισχυρά brands της σε διεθνές επίπεδο. Η τουριστική εκπαίδευση και η δημιουργία ενός νέου Διεθνούς Πανεπιστημίου Τουριστικών Σπουδών, μπορεί να μετατρέψει σταδιακά την Ελλάδα σε διεθνή κόμβο τουριστικής εκπαίδευσης, προσελκύοντας αλλοδαπούς φοιτητές και ανώτερα στελέχη της παγκόσμιας τουριστικής αγοράς, ανοίγοντας στη χώρα μας το δρόμο προς την "αγορά" της ανώτατης ακαδημαϊκής εκπαίδευσης και δημιουργώντας ένα νέο εθνικό brand, το οποίο θα ταυτίζει την Ελλάδα με την τουριστική εκπαίδευση και θα την καθιστά ηγέτιδα δύναμη στον τομέα αυτό σε παγκόσμιο επίπεδο.

* Ο κ. Ιωάννης Γκιτσάκης (twitter @gitsakis) είναι Δικηγόρος Θεσσαλονίκης και Διδάκτωρ Διοικητικού Δικαίου.