Του Κωνσταντίνου Τσερμενίδη 

Είναι μόλις το τελευταίο διάστημα, που ξεκίνησαν κάποιες φωνές σε γνωστά ντόπια ΜΜΕ να περιγράφουν την κρίση σε ένα γενικότερο πλαίσιο γεωστρατηγικής, συμμαχιών και ομάδων συμφερόντων εντός και εκτός της χώρας. Εδώ και 7-8 χρόνια, διαφαίνεται μια συμμαχία αυτών που για τους λόγους τους στο εξωτερικό διατηρούν τα πράγματα σε μια διαρκή υφεσιακή φάση, με αυτούς που στο εσωτερικό προβάλλουν κάθε αντίσταση στη διαμόρφωση των προϋποθέσεων για την επάνοδο της χώρας στην ανάπτυξη.

Η διάρκεια της ύφεσης, η αντίσταση στις αλλαγές, οι εικονικές μεταρρυθμίσεις και η συνεχιζόμενη επικράτηση της αφήγησης ότι η λιτότητα φταίει για ό,τι ζούμε, όλα αυτά δείχνουν ότι δεν μπορεί να είναι μόνο το μορφωτικό επίπεδο, οι επικρατούσες αντιλήψεις της μάζας και το μεγάλο μέγεθος της απαιτούμενης προσαρμογής αυτά που αποκλειστικά ευθύνονται για την κατάσταση. Οι μάζες μπορούν και χειραγωγούνται σε μεγάλο βαθμό, εύκολα κι αποτελεσματικά, αν βέβαια υπάρχει βούληση και σχεδιασμός. Αλλά δυστυχώς αυτοί που αποφασίζουν για το πού τελικά ανήκουμε ως χώρα είναι πολλοί, δε συμφωνούν μεταξύ τους και οι ντόπιοι εκφραστές τους εξαργυρώνουν εξουσία. Το φαινόμενο αυτό, ξεκίνησε να συζητείται μόλις πρόσφατα, παρόλο που ήταν ξεκάθαρο από καιρό. Αλλά μάλλον οι φωνές εστίαζαν στην ανάδειξη της ιδεολογικής αντίθεσης, επιχειρώντας να προβάλουν τις δικές τους εμμονές και ενισχύοντας με αυτό τον τρόπο και την αντίθετη ρητορεία, οδηγώντας στην πολυπόθητη συσπείρωση.

Το αστείο της ιστορίας είναι ότι από τις μεγάλες δυνάμεις, αυτές που οι κυβερνήσεις τους άμεσα ή έμμεσα ενίσχυσαν τη ντόπια ρητορική κατά του μνημονίου και της λιτότητας, έχουν κατά περίπτωση ή συνδυαστικά υψηλότερη διαφθορά, χαμηλότερη φορολογία, υψηλότερες ανισότητες και μικρότερο κοινωνικό κράτος από την Ευρώπη του Ευρώ, που μας έχουν θέσει απέναντί της. Η ιστορία θα γράψει για τους συμμάχους της ντόπιας αριστεροδέξιας νεοσυντηρητικής νομενκλατούρας και το ρόλο της στην κρίσιμη περίοδο, αν βέβαια και μόνο αν αυτοί βρεθούν στην πλευρά των ηττημένων.

Θα δούμε βέβαια κι από την άλλη κάποιους παραδοσιακούς δεξιούς, που ακόμη νομίζουν ότι η λύση για την Ελλάδα δεν είναι απλώς να πλησιάσει τους υπόλοιπους σε όρους κράτους δικαίου, διαφάνειας, αξιοκρατίας και οικονομικής ελευθερίας, αλλά να γίνουμε "αγγλοσαξονικότεροι” των αγγλοσαξόνων. Οι ίδιοι παρουσιάζουν το επί δεκαετίες εγκαθιδρυμένο σύστημα διεφθαρμένου κρατισμού σαν απόδειξη της αποτυχίας των μεικτών συστημάτων, χωρίς να βλέπουν ότι οι ίδιες οι χώρες που αποτελούν κυριότερο εκφραστή των πολιτικών τους, δεν έχουν στηρίξει από την αρχή της κρίσης άλλον από τα ντόπια αντιδραστικά συμφέροντα, εμποδίζοντας με τον τρόπο τους την Ελλάδα να τους μοιάσει.

Οι ιδεολογικά εμμονικοί όλων των αποχρώσεων συνεχίζουν να αγοράζουν αγρό. Και να τον επενδύουν στις μάζες. Αδυνατούν να δουν ότι είμαστε πολύ μικροί και παράλληλα πολύ ανίκανοι ως χώρα για να θεωρήσουμε τους εαυτούς μας ως καινοτόμους του δυτικού γίγνεσθαι, είτε προς τη φιλελεύθερη κατεύθυνση είτε προς αυτήν του παρεμβατισμού και κρατισμού. Το ταβάνι της πολιτικής σοφίας και ικανότητάς μας ως χώρα, θα αρκούσε απλώς να το θέσουμε χαμηλά, στο να αντιγράψουμε ας πούμε αυτό που κάνει ο καλύτερος, στα αντίστοιχα πεδία που χρήζουν βελτίωσης. Όλα τα άλλα είναι μάρκετινγκ πολιτικού προϊόντος, σε συνδυασμό με κακή διαχείριση συμμαχιών και δεν χρειαζόταν εξαρχής η χώρα να καταστεί πεδίο συγκρούσεων και αντιπαραθέσεων ενός παγκόσμιου διπόλου.

Η ανάγκη μεταρρυθμίσεων, το κράτος δικαίου, η αξιοκρατία, οι ελευθερίες και η φιλικότητα στις επενδύσεις, είναι στοιχεία που θα έπρεπε να τεθούν σε τροχιά εφαρμογής άμεσης, να οριστούν επακριβώς συγκεκριμένες δράσεις και να μεταδοθούν κατάλληλα στην κοινωνία, ως ένα αναγκαίο μείγμα αποτελεσματικότητας ώστε να προσαρμοστούμε το δυνατόν αναίμακτα στις σύγχρονες απαιτήσεις της εποχής. Αντίθετα, το εσωτερικό πολιτικό, οικονομικό και κοινωνικό γίγνεσθαι  χρωματίζεται συνεχώς, με πρωτεργάτες τις αντιστάσεις του εθνολαϊκισμού και εν μέρει συνυπαίτιους το σύγχρονο φιλελευθεράτο, το οποίο σαν άλλοι ιδεολόγοι, επιχειρούν να δικαιώσουν περιβάλλοντα και συνθήκες, οι κυριότεροι εκφραστές των οποίων στις μέρες μας, όπως αναφέρθηκε, στάθηκαν στο πλευρό της ντόπιας αντίστασης.

Μεταξύ απόλυτης εισοδηματικής εξίσωσης και πλήρους απουσίας φόρων, υπάρχει ένα αποτελεσματικό μείγμα για κάθε οικονομία. Μεταξύ απόλυτης οικονομικής ελευθερίας και απόλυτου κρατισμού, υπάρχει ένα μείγμα συνεπές και λειτουργικό, ανάλογα πάντα των ιδιαίτερων συνθηκών. Αυτά τα πράγματα είναι προφανή και οι απαντήσεις έχουν ήδη δοθεί σε ανεπτυγμένες οικονομίες που κοιτάζουν μπροστά. 

Η λύση στα προβλήματα της χώρας, ποτέ δε περνούσε από κάποιο ιδεολογικό, πολιτικό ή κοινωνικό αξιακό σύστημα. Τα θέματα ήταν συγκεκριμένα και οι αντίστοιχες λύσεις τους σύνθετες, ουδέτερες και εν δυνάμει ανένταχτες σε ιδεολογικά πλαίσια. Αλλά το πρόβλημα ήταν ότι όλοι επιχείρησαν από τον τομέα τους να μιλήσουν ως ειδικοί. Η κρίση της χώρας φάνταζε ως ένα θέμα πολλαπλών προεκτάσεων,  πολλαπλών ερμηνειών και συνεπώς πολλαπλών ευκαιριών τοποθέτησης πολιτικών, πολιτικάντηδων, τυχοδιωκτών και εύγλωττων προχειρολόγων που δεν έχασαν την ευκαιρία να ερμηνεύουν την κατάσταση, ο καθένας από την πλευρά του, συνεισφέροντας έτσι ο καθένας, ανάλογα με τις δυνατότητες επιρροής του, στο χαοτικό σύστημα των ατέρμονων ιδεολογικών συγκρούσεων, πολιτικών αντιπαραθέσεων και κοινωνικών αναταραχών. Αυτή η κατάσταση βέβαια, ενισχύθηκε πολλαπλά και από το εξωτερικό, το οποίο αν τουλάχιστον ασκούσε μια ενιαία ομοιογενή επίδραση στη χώρα, δε θα προκαλούσε αυτή την εσωτερική σύγχυση, ώστε να προσπαθούμε σήμερα μετά από τόσα χρόνια να βρούμε τι φταίει.

Αυτοί που βγαίνουν κερδισμένοι από τη διαρκή αυτή κατάσταση, είναι πολλοί στο εσωτερικό και το εξωτερικό. Και ακόμη κι αν δεχτούμε ότι κίνητρό τους δεν είναι η διαιώνιση της υφεσιακής κατάστασης που ζούμε, τουλάχιστον όπως φαίνεται, αυτή ήταν και είναι αποτέλεσμα της συνεχιζόμενης σύγκρουσης των συμφερόντων τους και των σκοπών τους. Σκοπών συνήθως διαφορετικών από την εγκαθίδρυση ενός κράτους σύγχρονου, ικανού να συμπλεύσει με τις χώρες πρότυπα της σύγχρονης εποχής. 

Η λύση στο πρόβλημα της χώρας θα ήταν πολιτική, στο βαθμό που θα ήταν ενιαία και ξεκάθαρη. Το γεγονός αντίθετα ότι ολόκληρο το πολιτικό οικοδόμημα στήριξε την ύπαρξή του στην αφήγηση της πολιτικής λύσης, όπως την εξέφραζε όμως ο καθένας από την πλευρά του, ήταν και η βασική αιτία έλλειψης ενός σαφούς οικονομικού πλαισίου δράσεων προς μία και μοναδική κατεύθυνση, την ανάπτυξη. Ο αποχρωματισμός των αναγκαίων δράσεων, ήταν και είναι ευθύνη των πολιτικών. Αλλά η κίνηση αυτή προϋποθέτει τη συνολική απαξίωσή τους. Και προκειμένου να μη δουν το τελευταίο να γίνεται πραγματικότητα, εμείς μπορούμε απλώς να ελπίζουμε ότι θα υπάρξουν τουλάχιστον μερικοί εξ αυτών, οι οποίοι θα επιχειρήσουν να βασίσουν την επιβίωσή τους στο  τμήμα εκείνο της ελληνικής κοινωνίας που ξεκίνησε να ξυπνάει και να απαιτεί από την εξουσία αυτό που θα έπρεπε να κάνει εδώ και πολλά χρόνια.

* Ο κ. Κωνσταντίνος Τσερμενίδης είναι Οικονομολόγος/Οικονομέτρης, PhD (cand), M.B.A., MSc Statistics