Του Σωτήρη Ν. Καμενόπουλου

Η Αναγέννηση στην Ευρώπη διήρκησε μεταξύ 14ου και 16ου αιώνα. Ο Διαφωτισμός ακολούθησε μεταξύ του 17ου και 18ου αιώνα. Η πρόοδος σε επιστήμες και τέχνες ήταν δραματική κατά τη διάρκεια αυτών των αιώνων. Μία ξενάγηση σε οποιοδήποτε Μουσείο Τεχνολογίας της Ευρώπης (πχ. στο Μιλάνο) μπορεί να σας πείσει. Εκεί θα αντιληφθεί κανείς το πόσο καθυστερημένη υπήρξε η χώρα μας σε όλους τους τομείς. Η χώρα μας καθ’ όλη τη διάρκεια της Ευρωπαϊκής Αναγέννησης και του Διαφωτισμού βρισκόταν υπό το ζυγό της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Αυτά τα Ευρωπαϊκά επιτεύγματα δεν τα γνώριζαν οι "ραγιάδες”. Από τη δημιουργία του πρώτου Ελληνικού Συντάγματος το 1822 (Σύνταγμα της Επιδαύρου), ουσιαστικά η χώρα μας δεν έχει γευθεί ακόμη αυτή την περίοδο της Αναγέννησης καθώς ακολούθησαν οι Εθνικές παλινωδίες: ο χαμένος Ελληνοτουρκικός πόλεμος του 1897, η πτώχευση του Τρικούπη, ο Α’ και Β’ Βαλκανικός πόλεμος, ο Α’ και Β’ Παγκόσμιος, η Μικρασιατική Καταστροφή, ο εμφύλιος πόλεμος...

Όλα αυτά τα γεγονότα ουσιαστικά δεν έδωσαν τη δυνατότητα στον Ελληνικό λαό να αντιληφθεί τις δραματικές κοινωνικές, επιστημονικές, τεχνολογικές, οικονομικές και πολιτιστικές αλλαγές που είχαν συντελεστεί κατά τη διάρκεια αυτών των αιώνων στις υπόλοιπες Ευρωπαϊκές χώρες. Οι αλλαγές αυτές στην Αναγέννηση και το Διαφωτισμό δεν έγιναν από τη μία μέρα στην άλλη. Υπήρξαν πολλές αντιδράσεις οι οποίες προκλήθηκαν  εξαιτίας ακραίων συντηρητικών, οπισθοδρομικών και μεσαιωνικών αντιλήψεων της εποχής που ήθελαν να κρατήσουν το Ευρωπαϊκό πνεύμα δέσμιο και ανελεύθερο. 

Όλα αυτά ήρθαν στο μυαλό μου με την πρόσφατη αναγόρευση του Έλληνα Πρωθυπουργού σε επίτιμο Διδάκτωρ ενός ξένου Πανεπιστημίου. Η αναγόρευση αυτή καθ’αυτή αποτελεί πραγματική τιμή για τη χώρα μας. Αυτό είναι ξεκάθαρο. Όταν όμως αυτό το Πανεπιστήμιο είναι ιδιωτικό (μη-κρατικό) εγείρονται αυτομάτως διάφορα θέματα. 

Με όλο το σεβασμό, ο κ. Πρωθυπουργός ως Ηπειρώτης στην καταγωγή, οφείλει να γνωρίζει αρκετά περί της Φιλικής Εταιρείας η οποία στηρίχθηκε στις αρχές του Φιλελευθερισμού, της Ισότητας, και της Αδελφότητας και της οποίας συνιδρυτές υπήρξαν δύο Ηπειρώτες (Τσακάλωφ και Σκουφάς). Μάλιστα, ο ένας εξ αυτών (Σκουφάς) ήταν Αρτινός όπως ακριβώς και ο κ. Πρωθυπουργός. Θέλω να πιστεύω λοιπόν πως με αυτές τις αρχές είχε γαλουχηθεί στη νιότη του ο κ. Πρωθυπουργός και ως απόδειξη τούτου αποτελεί η ομιλία του στο Πανεπιστήμιο Αθηνών πριν ακριβώς από ένα χρόνο. Είπε τότε ο κ. Πρωθυπουργός: "...Η Ελληνική Επανάσταση του 1821, επιτρέψτε μου να πω, είναι γνήσιο πνευματικό τέκνο του Διαφωτισμού. Στα πολιτικά της προτάγματα, ενσωμάτωσε τις ιδέες και τις αξίες που διακινήθηκαν, στις τουρκοκρατούμενες περιοχές των ελληνόφωνων πληθυσμών, από τη Φιλική Εταιρία. (...) Οι μάζες αναδεικνύονται σε υποκείμενο της ιστορίας, διεκδικώντας την χειραφέτησή τους, και θέτοντας ως θεμελιώδη πολιτικό τους στόχο τη διαρκή πραγμάτωση του τρίπτυχου Ελευθερία, Ισότητα, Αδελφότητα...".

Με όλο το σεβασμό, ο κ. Πρωθυπουργός οφείλει να γνωρίζει τί ήταν αυτό που έκανε παλαιότερα τους Ηπειρώτες να είναι "πρώτοι στα γρόσια και στα γράμματα"... Ήταν η τάση που είχαν οι Ηπειρώτες στο ελεύθερο εμπόριο και στο επιχειρείν. Από τους μαστοράδες της Κόνιτσας που χτίζαν σε μακρινούς τόπους πετρόχτιστα θαύματα, εώς τους εμπόρους που δραστηριοποιούνταν στη Μολδαβία, στη Ρωσία, στη Βλαχία, στην τότε Αυστροουγγαρία, στη Μαύρη Θάλασσα, στην Αίγυπτο και αλλού. Τέτοια παραδείγματα διαθέτει πάμπολλα ο Άπειρος Τόπος: οι Εθνικοί μας Ευεργέτες: Αβέρωφ-Τοσίτσας, Ριζάρης, Ζάππας, Αρσάκης, Καπλάνης, Ζωσιμάδες, Καστρισόγια, Σίνας, Ζωγράφος, Μαρούτσης, Δομπόλης, και πολλοί άλλοι, γνωστοί και άγνωστοι οι οποίοι ήταν κυρίως επιχειρηματίες.

Με όλο το σεβασμό, ο κ. Πρωθυπουργός οφείλει να αναρωτηθεί αν θα είχαν πράξει το ίδιο αυτοί οι Ηπειρώτες Ευεργέτες-επιχειρηματίες αν διέθεταν τα αποστειρωμένα, παλαιολιθικά μυαλά ορισμένων σημερινών  λαϊκιστών, ψευδο-πατριωτών κολλημένων σε ανόητες Μεσαιωνικού τύπου ψευδο-ιδεοληψίες οι οποίοι θέλουν να κρατήσουν τη χώρα δέσμια παρωχημένων αντιλήψεων και πελατειακών συμφερόντων και οι οποίοι ουσιαστικά καμία σχέση δεν έχουν με τα Φιλελεύθερα ιδεώδη από τα οποία εμπνεύσθηκαν οι Ηπειρώτες συνιδρυτές της Φιλικής Εταιρείας. 

Με όλο το σεβασμό, ο κ. Πρωθυπουργός, ως Ηπειρώτης, οφείλει να κατανοήσει πως οι Ηπειρώτες πρόγονοί του, εδώ και 150 χρόνια περίπου, είχαν αποδειχθεί ανοιχτόμυαλοι και διορατικοί καθώς είχαν κατανοήσει τα οφέλη της παγκοσμιοποίησης, της ανοιχτής κοινωνίας, του ελεύθερου εμπορίου και του επιχειρείν πολύ νωρίτερα από ορισμένους σημερινούς πολύχρωμους ψευδοϊδεολόγους...Αλλά και σήμερα, εκατοντάδες χιλιάδες Ηπειρώτες επιχειρηματίες δραστηριοποιούνται παγκοσμίως σε ένα περιβάλλον επιχειρηματικής ελευθερίας και ισονομίας με μεγάλη οικονομική επιτυχία και κοινωνική καταξίωση. Χωρίς φοβικά σύνδρομα και κόμπλεξ, χωρίς κρατικούς σοβιετικούς προστατευτισμούς και συντεχνιακές-πελατειακές παρεμβάσεις. 

Με όλο το σεβασμό, ο κ. Πρωθυπουργός, ως Ηπειρώτης, οφείλει να κατανοήσει πως οι Ηπειρώτες δεν μπορούν να περιορισθούν μέσα σε τοίχους. Τοίχους οπισθοδρομικούς και μονολιθικούς. Το φυσικό περιβάλλον της Ηπείρου, τα κορφοβούνια, τους αναγκάζουν εδώ και εκατοντάδες χρόνια να κοιτούν ψηλά. Να επιδιώκουν το ανώτερο. Το ανοιχτό. Τα καθαρό. Το ελεύθερο.   

Με όλο το σεβασμό, ο κ. Πρωθυπουργός οφείλει να κατανοήσει πως οι Ηπειρώτες πάντα υπήρξαν πρωτοπόροι. Μπροστάρηδες. Επικεφαλείς. Καινοτόμοι. Ηγέτες. Οραματιστές μίας ανοιχτής κοινωνίας. "Πολίτες του κόσμου". Διεθνιστές...

Με όλο το σεβασμό, ο κ. Πρωθυπουργός, ως Ηπειρώτης, οφείλει να κατανοήσει το γεγονός πως οι Ηπειρώτες δεν φοβούνται την παγκοσμιοποίηση και την ελεύθερη αγορά. Οι Ηπειρώτες συνέβαλλαν στην παγκοσμιοποίηση και στην ανάπτυξη του παγκόσμιου εμπορίου και της ελεύθερης αγοράς. Οι Ηπειρώτες δεν φοβούνται τις αλλαγές. Οι Ηπειρώτες υπήρξαν ανέκαθεν φορείς των αλλαγών και των μεταρρυθμίσεων με το πείσμα τους, την καπατσοσύνη τους, την ευελιξία τους, την προσαρμοστικότητά τους, το χαμόγελό τους, την ντομπροσύνη τους, το μυαλό τους…Οι Ηπειρώτες συνέβαλλαν λοιπόν τα μέγιστα, στην Αναγέννηση της χώρα μας. 

Με όλο το σεβασμό, ο κ. Πρωθυπουργός, ως Ηπειρώτης, οφείλει να γνωρίζει πως οι Ηπειρώτες συνέβαλλαν επίσης τα μέγιστα στην Εκπαιδευτική Αναγέννηση της πατρίδας μας. 

"...Η Ήπειρος και οι Ηπειρώτες (...) από πολύ νωρίς υιοθέτησαν τη θεωρία του Κοραή (ότι το Γένος οφείλει πρώτα να παιδευθεί και μετά να απελευθερωθεί), πριν καν εκείνος τη διατυπώσει. 'Ηδη από τον 13ο αιώνα λειτουργούσαν στην Ήπειρο αλλά και στο εξωτερικό σχολές με τη συνδρομή κληρικών – λογίων και ευπόρων εμπόρων ηπειρωτών, που επρόκειτο στη διάρκεια του χρόνου να παίξουν καθοριστικότατο ρόλο στην πνευματική αναγέννηση της υποδουλωμένης Ελλάδας. Οι ηπειρώτες έμποροι αλλά και οι φιλομαθείς νέοι είχαν ήδη ανακαλύψει την Ευρώπη. Οί άνθρωποι αυτοί κουβάλησαν, όχι μόνο εμπορικά προϊόντα αλλά και πνευματικό υλικό. Ήρθαν στην Ελλάδα, ιδέες, νοοτροπίες, νέα επιτεύγματα της επιστήμης, από την προοδευμένη Ευρώπη. Οι ξενητεμένοι Ηπειρώτες, διακρίθηκαν όχι μόνο στον "κερδώον", αλλά και στον "λόγιον Ερμή". Πολλοί Ηπειρώτες συγκεντρώθηκαν σε ακμάζουσες πόλεις της Ευρώπης, των Βαλκανίων και της Ρωσίας. Η Ήπειρος ήταν έτοιμη να δεχθεί τα πρωτοποριακά μηνύματα του διαφωτισμού. (...) Αυτή την κυψέλη της δημιουργίας φρόντισαν να τη συντηρούν και να την διευρύνουν πνευματικοί άνθρωποι της Ηπείρου, με υψηλό αίσθημα ευθύνης και αγάπης για τον τόπο τους (...) Πάμπολλοι ακόμα πνευματικοί άνθρωποι της Ηπείρου προσέφεραν τις χρηματικές αλλά και πνευματικές τους καταθέσεις, και δημιούργησαν μια έντονη πνευματική ζύμωση στην Ήπειρο. Έγραψαν κείμενα και βιβλία, τα εξέδωσαν στην Ευρώπη (Βενετία, Βιένννη, Βουκουρέστι κ.α.) και τα δίδαξαν στις σχολές της Ηπείρου. (...) Η συμβολή των Ηπειρωτών και των Ηπειρωτικών σχολείων είναι αναμφισβήτητη στον νεοελληνικό διαφωτισμό." (http://www.zosimaia.gr/?page=article&id=78) 

Με όλο το σεβασμό, ο κ. Πρωθυπουργός, ως Ηπειρώτης, οφείλει να τιμήσει την καταγωγή του.

Οφείλει να κατανοήσει την ανάγκη μίας νέας Επαναστατικής Εκπαιδευτικής Μεταρρύθμισης. Μίας επαναστατικής μεταρρύθμισης η οποία θα περιλαμβάνει την αλλαγή του άρθρου 16 του Συντάγματος, και την ελεύθερη ίδρυση-λειτουργία μη-κρατικών Πανεπιστημίων με παράλληλη συνύπαρξη των κρατικών Πανεπιστημίων. Κανείς δεν πρέπει να φοβηθεί ο,τιδήποτε από αυτή τη συνύπαρξη. Άλλωστε μία αντίστοιχη συνύπαρξη υπάρχει ήδη μεταξύ ιδιωτικών και κρατικών νηπιαγωγείων. Και τα νηπιαγωγεία θεωρούνται πάρα πολύ σημαντικά κομμάτια ενός Εκπαιδευτικού συστήματος: είναι τα θεμέλιά του. Ο κ. Πρωθυπουργός νομίζω πως το γνωρίζει πολύ καλά αυτό...Δεν μπορεί το ένα άκρο της Εκπαίδευσης (Νηπιαγωγεία) να λειτουργεί μια χαρά-πετυχημένα εδώ και δεκαετίες εν μέσω συνύπαρξης ιδιωτικού-κρατικού τομέα και το άλλο άκρο (Πανεπιστήμια), στον 21ο αιώνα, να λειτουργεί υποχρεωτικά στηριζόμενο μόνο στον κρατικό πυλώνα. Αυτό θα αποτελέσει το θάνατο όλων των κρατικών Πανεπιστημίων.

Με όλο το σεβασμό, ο κ. Πρωθυπουργός, ως Ηπειρώτης, οφείλει να αναγνωρίσει πως επαναστάτης δεν είναι αυτός που φοβάται το άγνωστο αλλά αυτός που το εξερευνά. Επανάσταση δεν σημαίνει να παραμένει κάποιος κολλημένος σε μεσαιωνικά, παρωχημένα στερεότυπα. Επανάσταση είναι η αλλαγή. Είναι το νέο. 

Με όλο το σεβασμό, ο κ. Πρωθυπουργός, ως Ηπειρώτης, οφείλει να κατανοήσει το γεγονός πως οι διάφορες ολιγαρχικές ελίτ είναι οι μόνες κερδισμένες από τη συνέχιση του υπάρχοντος πελατειακού-αναχρονιστικού-μεσαιωνικού καθεστώτος στην Παιδεία μας. 

Ως Ηπειρώτης στην καταγωγή, εξ Ιωαννίνων ορμώμενος, καλώ τον κ. Πρωθυπουργό να σκεφθεί καθαρά και να τολμήσει. Να επαναστατήσει. Να φέρει το νέο. Να μη περιορισθεί μέσα σε ιδεοληπτικούς, οπισθοδρομικούς και μονολιθικούς τοίχους. Να τιμήσει τους Ηπειρώτες προγόνους του. Να κοιτάξει ψηλά. Στο ανώτερο. Στο ανοιχτό. Στο καθαρό. Στο ελεύθερο.  Να κοιτάξει προς τα κορφοβούνια της Ηπείρου...

ΥΓ. Στη χώρα μας δυστυχώς περνούν δεκαετίες ολόκληρες για να εφαρμόσουμε τα αυτονόητα.
Το παράδειγμα της άρσης του καμποτάζ στα κρουαζιερόπλοια μετά από δεκαετίες ολόκληρες κατά τη διάρκεια των οποίων η Ελλάδα υπέστη τρομερή απώλεια εσόδων αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα. Ποιός δεν θυμάται πχ. τα ανόητα ιδεοληπτικά εμπόδια που είχαν υψωθεί ώστε να μην επιτραπεί η έλευση κρουαζιερόπλοιων σε Ελληνικά λιμάνια; Και σήμερα; Δείτε εδώ. Και εδώ. 

Τούτων λεχθέντων, δεν θα εκπλαγώ αν σύντομα ανακοινωθεί η ίδρυση του πρώτου μη-κρατικού (ιδιωτικού) Πανεπιστημίου στην Κούβα...

(*) Θερμή παράκληση του αρθρογράφου: όλα τα σχόλια είναι αποδεκτά. Όλοι μας έχουμε το δικαίωμα της διαφωνίας, αυτό άλλωστε αποτελεί δείγμα μίας υγιούς δημοκρατίας. Ωστόσο, υβριστικά σχόλια δεν θα πρέπει να γίνονται αποδεκτά προς οποιαδήποτε κατεύθυνση. Ως χώρα έχουμε πιάσει τον πάτο. Με τα βρισίδια δεν πρόκειται να ανέβουμε ψηλά. Επειδή τα γραπτά μένουν, να θυμούνται οι υβριστές πως σε λίγα χρόνια τα παιδιά τους θα διαβάζουν τα υβριστικά σχόλια. Και θα τους ζητούν εξηγήσεις: "τί έκανες μπαμπά τόσα χρόνια για να βελτιώσεις της ζωή μου;Μόνο έβριζες;" Αρκετά πια λοιπόν.

* Ο κ. Σωτήρης Ν. Καμενόπουλος είναι Υποψήφιος Διδάκτωρ Πολυτεχνείου Κρήτης