Του Κώστα Τσερμενίδη 

Είναι τόσο ερασιτέχνες, αναποτελεσματικοί, επικίνδυνοι και δαπανηροί, που κάθε κριτική εναντίον τους πλέον φαίνεται ανιαρή, τετριμμένη και προφανής.

Πάνε οι καλές εποχές που κάθε θεωρία άνοιγε ένα κόσμο πιθανοτήτων. Όλες οι ιδέες έσκυψαν κι υποκλίθηκαν στα δεδομένα της πραγματικότητας. Διότι είναι άλλο πράγμα να ασχολείσαι με οικονομικές θεωρίες, άλλο πράγμα να συμμετέχεις σε debate μεταξύ επιβεβαίωσης ή αμφισβήτησης του εκάστοτε ενδεχομένου και άλλο πράγμα να συνειδητοποιείς την πικρή αλήθεια. Αυτήν που έρχεται να μουντζώσει τον κάθε οριακό που ενέτασσε τα ελληνικά δεδομένα στα πλαίσια ενός παγκόσμιου debate μεταξύ παρεμβατισμού και φιλελευθερισμού, μεταξύ ενίσχυσης της κατανάλωσης και λιτότητας, μεταξύ στόχευσης στην ανεργία και στόχευσης  στον πληθωρισμό.

Οι θεωρητικοί οικονομολόγοι μίλησαν και μίλησαν εδώ και καιρό. Και αυτά που είπαν κι έγραψαν έδειξαν το βέλτιστο δρόμο για την κάθε περίσταση, έδειξαν τη βέλτιστη λύση για κάθε δεδομένη συνθήκη, για κάθε προϋπόθεση. Αυτές οι αναθεματισμένες προϋποθέσεις είναι που αποσιωπούνται στη δημόσια σφαίρα εντός και εκτός Ελλάδας στην εκλαϊκευμένη δημοσιογραφία, ώστε να υπεραπλουστεύεται η πληροφορία και να επέρχεται πόλωση. Χαρακτηριστικό είναι το γεγονός ότι, παρά τη δημοτικότητα σύγχρονων κεϋνσιανών Αμερικανών οικονομολόγων και την επικρατούσα αντίληψη πως το τύπωμα χρήματος υπαγορεύεται από κεϋνσιανούς, η δράση της FED στην κρίση του '07-'08 υπαγορεύτηκε κατά πολύ από τις μονεταριστικές θεωρίες του Φρίντμαν. Τα μοντέλα, ωφελιμιστικά, κεϋνσιανά, κλασικά, βασισμένα σε θεωρίες παιγνίων κ.λ.π., όλα βασίζονται σε μια λίστα από προϋποθέσεις. Δεν υπάρχει υπόδειγμα που να εφαρμόζεται άνευ όρων. Και είναι η εμπειρική μεθοδολογία που κατά περίπτωση επιβεβαιώνει ή αναιρεί το εκάστοτε μοντέλο, αναδεικνύοντας έτσι κι έμμεσα την ανυπαρξία των απαραίτητων προϋποθέσεων ισχύος του μοντέλου που αναιρείται. 

Όπως στην ιατρική υπάρχουν οι ειδικότητες, όπως οι μηχανικοί διακρίνονται σε χημικούς, πολιτικούς κλπ, οι οικονομολόγοι έχουν τις διαβαθμίσεις τους και εξειδικεύσεις τους. Ο κάθε ένας από αυτούς επιχειρεί να δει την πραγματικότητα μέσα από τη δική του συμβολή στην επιστήμη και την πρακτική, να επιβεβαιωθεί εμπειρικά, να αναδείξει το αντικείμενό του ως το κατεξοχήν επίκαιρο και με αυτόν τον τρόπο να δικαιώσει τις δικές του θεωρίες, να αναδείξει τη δική του συνεισφορά και να πετύχει την απαραίτητη αυτοπροβολή που υπαγορεύει η ματαιοδοξία του. Το πρόβλημα της Ελλάδος όμως, δεν είναι πρόβλημα εφαρμογής λανθασμένου οικονομικού μοντέλου, αλλά πρόβλημα βασικότερο, ουσιαστικότερο και απλούστερο. Δεν επιχειρείς την κατασκευή ενός εξελιγμένου οχήματος, αν πρώτα δεν έχεις μάθει να εφαρμόζεις σωστά τον τροχό. Δεν επιχειρείς να ανακαλύψεις το φάρμακο κατά του καρκίνου, αν πρώτα δε κάνεις κάτι για να θεραπεύσεις τον πληθυσμό από απλούστερες αρρώστιες που όμως σκοτώνουν περισσότερους. 

Ο ίδιος ο Μαρξ έχτισε τη θεωρία του πάνω στην παραδοχή του ήδη ανεπτυγμένου και ώριμου καπιταλισμού και την ύπαρξη συμπαγών κοινωνικών τάξεων. Ο Φρίντμαν και οι νεοκλασικοί οικονομολόγοι έστησαν τη θεωρία τους βασισμένοι στην παραδοχή της οικονομικής ελευθερίας. Η αυστριακή σχολή σκέψης βασίστηκε στο μεθοδολογικό ατομικισμό απορρίπτοντας κάθε δυνατή ανάλυση επί του συνόλου της οικονομίας. Όλοι πρότειναν και επιχείρησαν να χτίσουν το μοντέλο τους πάνω σε γερά θεμέλια, που συχνά στην πραγματικότητα δε συναντώνται στην ολότητά τους, αλλά εν μέρει και συνδυαστικά.

Πάνω σε debate ανώτερων θεωριών, μπόρεσαν και δημιούργησαν το σύστημά τους χώρες, που απλά θέματα όπως η ευνομία, η αξιοκρατία, η δικαιοσύνη και η σωστή οργάνωση της οικονομίας στις καθημερινές της λειτουργίες είναι προφανή και δεδομένα. Με την εύρυθμη καθημερινή λειτουργία ενός συστήματος που βασίζεται στα προφανή, στο common knowledge, μπορείς να χτίζεις συνδυάζοντας ακόμα και διαφορετικές και αντικρουόμενες θεωρίες. Τέτοιες χώρες είναι που δε χρειάζονται να ξανά ανακαλύψουν τον τροχό. 

Το πρόβλημα της Ελλάδας από την άλλη είναι πρόβλημα ανεπαρκούς οργάνωσης της παραγωγής, λάθους μείγματος προϊόντων, πεπαλαιωμένης τεχνολογίας και διαδικασιών, είναι πρόβλημα διάχυτης ανομίας και νοοτροπίας. Δεν έχουμε ανάγκη να μορφωθούμε πάνω σε θέματα της οικονομικής επιστήμης που βρίσκονται πολλές κλάσεις πάνω από τις βασικές προϋποθέσεις που καταρχήν πρέπει να εφαρμόσουμε για να κάνουμε τα μοντέλα αυτά εφικτά. Και δεν είχαμε ανάγκη εξ αρχής να στηριχθούμε και να βασίσουμε τη λύση του προβλήματος πάνω σε θεωρίες οικονομολόγων που για την περίπτωση της Ελλάδας, βρίσκονταν εκτός θέματος. Διότι το μόνο που καταφέραμε με όλα αυτά, είναι να αυξήσουμε τη δημοφιλία τους, χωρίς αυτή να συμβαδίζει με την ουσιαστική προσφορά τους στην εξυπηρέτηση της δικής μας πραγματικότητας.

* Ο κ. Κώστας Τσερμενίδης είναι Οικονομολόγος, Phd(cand), MBA, MSc Statistics