Του Ευθύμη Μαραμή
 
Διαβάζοντας ένα απόσπασμα από  το βιβλίο  του Στέλιου Ράμφου με τίτλο "timeout", εντύπωση μου προκάλεσε η διαπίστωση του, πως η επιθυμία κατοχής κατοικίας αποτελεί στην Ελλάδα μια  "ιδεολογία με παροξυστικές διαστάσεις".

Αναφέρει ο συγγραφέας:

"Το ακίνητο συνιστά εμβληματική επιβεβαίωση κατακτήσεως του εγγυημένα αμετάβλητου και τιμητικού, στη διεκδίκηση των οποίων στρέφεται ο χρόνος της ζωής και των προσπαθειών μας. Από πού αντλεί για τον Ρωμιό το ακίνητο την μαγνητική του δύναμη: Πρωτίστως, θα έλεγα, από τον συμβολισμό της οικογένειας. Διότι στον τόπο μας η οικογένεια είναι ένας είδος μικρής φυλής, μια πατριά με κέντρο της το σπίτι. Τόπος της οικογένειας είναι η συνεκτική της στέγη: δεν έχει άλλο χρόνο από την αναπαραγωγική της διάρκεια. Χρειάζεται επομένως ιδιόκτητο ακίνητο, τόσο για σταθερό ενδιαίτημα, όσο και για προίκα."

Η φιλοσοφική (και χωροταξική)  προσέγγιση στο ζήτημα της ιδιόκτητης κατοικίας από τον κύριο Ράμφο, παραλείπει να εξετάσει κάποιες διαφορετικές ιδιότητες. Αποτυγχάνει να συλλάβει το υπόβαθρο της σημασίας της ιδιοκτησίας. Μια διαφορετική προσέγγιση στο ζήτημα είναι η καθαρά οικονομική, (η οποία τείνει τελικά να καθορίζει και την κοινωνική), την οποία θα εξετάσουμε επιγραμματικά, αντλώντας επιχειρήματα από την Αυστριακή οικονομική σχολή.

Ένα από τα a priori θεμελιώδη, είναι ο ακριβής ορισμός της ιδιοκτησίας ως προς το ρόλο της στην οικονομία καθαυτή. Η ιδιοκτησία, είναι προϋπόθεση ώστε να λειτουργήσει η συναλλακτική αγορά. Η αγορά αποτελεί το κοινωνικό περιβάλλον ειρηνικής συνεργασίας που λιγότερο ή περισσότερο διαμορφώθηκε στον πλανήτη, ως αποτέλεσμα ελεύθερης ανθρώπινης δράσης. Με απλά λόγια, αν δεν είναι κάτι δικό σου, δεν μπορείς να το ανταλλάξεις, με συνέπεια να μην υφίσταται οικειοθελής συναλλαγή. Χωρίς ιδιοκτησία και οικειοθελή συναλλαγή, καταστρατηγείται η διαδικασία της προσφοράς και της ζήτησης και, τελικά, καθίσταται αδύνατη η διαμόρφωση των τιμών με συνέπεια την καταστροφή της οικονομίας.

Η ιδιοκτησία ξεκινά από την εποχή των σπηλαίων, όταν οι άνθρωποι άρχισαν να καλλιεργούν κομμάτια γης, αποκτώντας φυσικό δικαίωμα πάνω της. Γίνεται αντιληπτό συνεπώς, πως η ιδιοκτησία, η αγορά, καθώς και η ελεύθερη συναλλαγή, δεν θεσπίστηκαν από τα κράτη. Οικονομικά καθεστώτα δε,  τα οποία κατάργησαν την επαγγελματική ιδιοκτησία στο όνομα του γενικού καλού, έχουν απομείνει ελάχιστα σήμερα, μετά την κατάρρευση του κομμουνισμού.

Η κατοικία ως ιδιοκτησία  προσδιορισμένη με οικονομικούς όρους, υπάγεται στην κατηγορία του κεφαλαίου, το οποίο  παράγει  πλούτο. Ο εργαζόμενος δίνει προστιθέμενη αξία στην εργασία και στην ανταλλακτική του δύναμη, όταν είναι ιδιοκτήτης της οικίας του, καθώς έχει τη δυνατότητα να καταναλώσει, ή να αποταμιεύσει μεγαλύτερο μέρος της παραγωγής του. Σε περίπτωση που δεν είναι ιδιοκτήτης, μέρος της παραγωγής του ξοδεύεται στην ενοικίαση ξένης οικίας. Η  ιδιόκτητη κατοικία μεταβιβάζεται στη συνέχεια στους απογόνους, σε μια διεργασία που ονομάζεται διαχρονικά ως η κληρονομιά των γενεών σε κεφαλαιακές υποδομές. (Ή αλλιώς, "προίκα" σύμφωνα με την "στοχαστική" ερμηνεία του κυρίου Ράμφου).

Σημαντικό είναι  να τονίσουμε πως η μεταβίβαση γης, ακινήτων και εν γένει κεφαλαίων, δεν καθιστούν τον κληρονόμο ως πάγιο κάτοχο πλούτου με θεμελιωμένο δικαίωμα σε αυτόν. Εκατομμύρια κληρονόμοι έχουν χάσει τις περιουσίες τους, ή τις έχουν μεταβιβάσει. Σύμφωνα με στοιχεία του Αμερικανικού IRS, μόλις ένα 15% του ίδιου πληθυσμού των ΗΠΑ καταφέρνει να διατηρήσει εισόδημα ενός εκατομμυρίου για πάνω από 2 χρόνια. Στο 5,6% πέφτει το ποσοστό όσων παραμένουν εκατομμυριούχοι για πάνω από 9 χρόνια. (στοιχεία 2000-2009).

Ένας άλλος σοβαρός λόγος επένδυσης σε ακίνητα διαχρονικά στην Ελλάδα, ήταν ο πληθωρισμός, ο οποίος ροκάνιζε την αξία του χρήματος. Ένας τρόπος προστασίας των  εισοδημάτων  σε μονοπωλιακό πολιτικό χρήμα, ήταν η αγορά ή και η ανέγερση ακινήτων. Ο εργαζόμενος ή ο επιχειρηματίας, μετέτρεπε το συνεχώς υποτιμημένο χάρτινο χρήμα σε ένα σκληρό asset, στην προσπάθεια του να διασφαλίσει ικανοποιητικά την αξία της εργασίας του και να την διασώσει από τα νύχια των άπληστων κυβερνήσεων και της κεντρικής τράπεζας. Από τους φόρους δηλαδή, το κρατικό (και όχι μόνο) μίσος προς πάσης φύσεως επιχειρηματικότητα και ατομική ευημερία χωρίς την έγκριση του κράτους, καθώς και  την νομισματική πολιτική υφαρπαγής των εισοδημάτων μέσω των υποτιμήσεων.

Ενδιαφέρον παρουσιάζει η σύγκριση  που επιχειρεί ο συγγραφέας, ανάμεσα στον "μέσο" Ευρωπαίο με τον "μέσο" Έλληνα.

"Η (Ελληνική) οικογένεια δεν έχει άλλο χρόνο από την αναπαραγωγική της διάρκεια. Χρειάζεται επομένως ιδιόκτητο ακίνητο, τόσο για σταθερό ενδιαίτημα, όσο και για προίκα. Αντίθετα ο μέσος Ευρωπαίος - μάλιστα του Βορρά - δεν αγοράζει κατοικία αλλά κυρίως νοικιάζει, εντάσσει δηλαδή τον χώρο του στον χρόνο. Το ελληνικό πρόβλημα, όπως το βιώνουμε από συστάσεως του κράτους, θα βρει την λύση του εφ΄ όσον η κλειστή ελληνική οικογένεια ανοίξει προς την κοινωνία και  τον δημόσιο χώρο της."

Ο κύριος Ράμφος κάνει λάθος, ή,  δημιουργεί εσκεμμένα εντυπώσεις. Η Ελλάδα  κινείται σε σχετικά ανάλογα  ποσοστά ιδιοκατοίκησης με αυτά αρκετών βορείων και μη Ευρωπαϊκών χωρών. Τα ποσοστά ιδιοκατοίκησης στην βόρεια Ευρώπη κυμαίνονται από 78% ως 65%, με την Ελλάδα να βρίσκεται στο 75%.  Οι Ευρωπαίοι σαφώς και έχουν εντάξει τον χώρο τους στον χρόνο, όπως επισημαίνει ο φιλόσοφος, αλλά εντελώς διαφορετικά από ό,τι αυτός θεωρεί. Η απόκτηση κατοικίας είναι μια ακριβή επένδυση και συνεπάγεται στέρηση οφέλους σε κάποιο συγκεκριμένο χρόνο, με στόχο την απόκτηση οφέλους (κατοικίας) στο μέλλον. Λέγεται αποταμίευση. Τα ποσοστά ιδιοκατοίκησης  στην Ευρώπη, δείχνουν πως ο άνθρωπος  προτιμά να αποκτήσει συγκεκριμένο ατομικό χώρο στερούμενος χρόνο κατ΄ επιλογή. Το "Ελληνικό πρόβλημα" όπως το αντιλαμβάνεται ο συγγραφέας, μπορεί ίσως να "λυθεί"  δια της βίας της κρατικής επιβολής (όπως θα δούμε στην τελευταία παράγραφο του άρθρου).

Ο "δημόσιος" χώρος στον οποίο πρέπει προφανώς να "ανοίξει"  η Ελληνική οικογένεια, δεν είναι άλλος από το υπερ-κράτος  της Ευρωπαϊκής "οικογένειας", το οποίο, σύμφωνα με την εγχώρια διανόηση, θα μας "διορθώσει".

Οι "δημόσιοι" χώροι όμως, δεν είναι ένα τίποτα άλλο παρά ένα παράδειγμα της "τραγωδίας των κοινών". Οι "δημόσιοι" χώροι, όσο αποσπώνται από τις τοπικές κοινωνίες και εντάσσονται στο κεντρικό κράτος, χάνουν την δυνατότητα να κάνουν τον δικό τους σχεδιασμό.  Η συναλλακτική αγορά σε περιορισμένο χώρο αυτοδιοίκησης  θα μπορούσε να ομαλοποιήσει αρκετά τους "δημόσιους" χώρους με την  εξατομίκευση της οικονομίας και της ιδιοκτησίας, ακόμα και των δρόμων. Η αποκέντρωση και η λήψη αποφάσεων σε όσο το δυνατόν πιο ορισμένο τοπικό επίπεδο, αποτελούν θεμέλια για μια ελεύθερη κοινωνία η οποία θα αποφασίζει αυτή για την ζωή της και όχι ένα κεντρικό κράτος χιλιάδες χιλιόμετρα μακριά στις Βρυξέλλες.

Η εξέλιξη δυστυχώς της αγοράς κατοικίας, αποτελεί σήμερα τον τραγικό κανόνα ο οποίος παγιώθηκε με την φούσκα των στεγαστικών στις ΗΠΑ αλλά και με την φούσκα του ευρώ στην Ε.Ε. Οι κυβερνήσεις και η ΕΚΤ αποφάσισαν να ρίξουν άφθονο πολιτικό χρήμα στην αγορά, χωρίς να υπάρχουν ικανές αποταμιεύσεις.  Παριστάνοντας τις φιλολαϊκούς οι Ευρω-ωφελιμιστές,  βοήθησαν  τάχα τον "λαό"  να αποκτήσει κατοικία (με τα λεφτά των άλλων). Αυτό που πραγματικά έκαναν ήταν να καταστρέψουν 2-3 οικονομίες, να διαλύσουν εκατομμύρια νοικοκυριά και βάζοντας το κερασάκι στην τούρτα, να διασώσουν τις τράπεζες αναδιανέμοντας το χρέος συλλογικά. Περίμενε κανείς κάτι καλύτερο από τους γραφειοκράτες-κεντρικούς σχεδιαστές;  Περίμενε κανείς κάτι καλύτερο από τράπεζες οι οποίες για κάθε ένα ευρώ καταθέσεων δανείζουν 50 ευρώ φρέσκο - τυπωμένο  κοπανιστό αέρα;

Παρακολουθήσαμε πρόσφατα  σε ρόλο επενδυτικού συμβούλου την κυβερνητική εκπρόσωπο κυρία Σ. Βούλτεψη, να   ενημερώνει πως "οι επενδύσεις σε ντουβάρια είναι πεταμένα λεφτά". Δεν έχει άδικο διότι αυτό ισχύει πλέον.  Προκαλεί οργή όμως, να ακούγεται αυτό από άνθρωπο-μέλος των κυβερνήσεων οι οποίες κατέστρεψαν εσκεμμένα μαζί με την Ε.Ε. την συγκεκριμένη αγορά.  Ακόμα μεγαλύτερη οργή προκαλεί πάντως η ωμή περιγραφή του Τίμοθι Γκάιτνερ, ως προς τις προθέσεις των Ευρωπαίων ηγετών. Οι γραφειοκράτες των Βρυξελλών, δεν είχαν κανένα σχέδιο για την κρίση που οι ίδιοι προκάλεσαν στην Ευρώπη. Ήθελαν απλά να καταστρέψουν την Ελλάδα για να . ξεδώσουν,  όπως αποκαλύπτει  ο Αμερικάνος πρώην υπουργός οικονομικών στο βιβλίο του "Stress Test: Reflections on Financial Crises".

 Ίσως από φιλοσοφικής απόψεως, το "σχέδιο" των σοφών της Ευρώπης να αποτελέσει τελικά  δικαίωση για τους Έλληνες στοχαστές - Ευρωπαϊστές. Το λόμπυ του ευρώ και η  Ευρωπαϊκή "οικογένεια",  φαίνονται να μην συμπαθούν εξίσου την Ελληνική ιδιοκτησία. Φαίνονται και αυτοί να επιθυμούν  να λυθεί το Ελληνικό πρόβλημα "βοηθώντας" την Ελληνική κλειστή οικογένεια να ανοίξει στον "δημόσιο" χώρο.    Ίσως ήρθε η στιγμή που θα διαφωτιστούμε  επιτέλους από την λάμψη του Ευρωπαϊκού πολιτισμού, όπως την περιγράφει ο Γκάιτνερ.

 
* O κ. Ευθύμης Μαραμής έχει διατελέσει επιχειρηματίας μεταποίησης μετάλλου, τουριστικών υπηρεσιών, ενώ σήμερα ασχολείται με επενδύσεις. Είναι ανεξάρτητος αναλυτής της Αυστριακής σχολής οικονομικών και κοινωνικής οργάνωσης.