Της Σουζάνας Κλημεντίδη, Managing Partner AAK LAW FRIM

Κάποτε ο δικηγόρος ήταν ο άνθρωπος που έµπαινε στη σκηνή όταν όλα πήγαιναν στραβά. Το όνοµά του εµφανιζόταν στα emails όταν κάτι έπρεπε να διορθωθεί, να καλυφθεί, να µαζευτεί. Σήµερα, όµως, τα πράγµατα έχουν αλλάξει.

Στον κόσµο των επιχειρήσεων, όπου η πληροφορία κινείται µε την ταχύτητα του φωτός και οι κανονισµοί µεταβάλλονται πιο γρήγορα απ’ όσο ενηµερώνεται το εταιρικό εγχειρίδιο, ο δικηγόρος δεν είναι πια ο πυροσβέστης. Είναι ο αρχιτέκτονας του αύριο. Ο στρατηγικός ρόλος του δικηγόρου ξεκινά εκεί που τελειώνει το νοµικό τµήµα. Στην εποχή της πολυπλοκότητας, όπου κάθε επιχειρηµατική απόφαση εµπλέκει δεδοµένα, διεθνείς κανονισµούς, κριτήρια ESG, επενδυτές και ρίσκα, ο νοµικός δεν αρκεί να γνωρίζει τον νόµο. Πρέπει να κατανοεί το επιχειρείν και, κυρίως, τη βιωσιµότητα. Κάθε σύγχρονη εταιρεία, από startup µέχρι πολυεθνική, χρειάζεται δίπλα της έναν νοµικό που µπορεί να µεταφράσει τη συµµόρφωση σε στρατηγική και το ρίσκο σε πλεονέκτηµα. Πλέον, η συµµόρφωση περιλαµβάνει και τη µέτρηση του περιβαλλοντικού και κοινωνικού αποτυπώµατος.

Πώς αλλάζει ο ρόλος του νομικού

Σήµερα ο δικηγόρος κάθεται στο ίδιο τραπέζι µε τον CEO, όχι απλώς για να εγκρίνει µια σύµβαση, αλλά για να συνδιαµορφώσει το µέλλον της εταιρείας. Από το πώς θα οργανωθεί µια νέα χρηµατοδότηση µέχρι τον σχεδιασµό µιας εξαγοράς, ο νοµικός σκέφτεται επιχειρηµατικά. Ποιο είναι το ρίσκο, ποια η ευκαιρία, ποια η επόµενη κίνηση. Η δουλειά του δεν είναι να πει "όχι". Είναι να δείξει πώς µπορεί να γίνει το "ναι" µε ασφάλεια, ταχύτητα και προοπτική. Τα ζητήµατα ESG, η προστασία δεδοµένων και η εταιρική διακυβέρνηση (Governance) δεν είναι πλέον απλά "ωραίες ιδέες" ή προαιρετικά κριτήρια, αλλά κεντρικός πυρήνας της νοµικής στρατηγικής και της χρηµατοδότησης. Ο νοµικός αποκτά καθοριστικό ρόλο ως ο βασικός σύµβουλος για την ενσωµάτωση των ESG πρακτικών. Εξασφαλίζει τη διαφάνεια (Transparency), την υπευθυνότητα (Accountability) και την αξιοπιστία, στοιχεία που πλέον αποτελούν τη µάρκα (brand) µιας επιχείρησης στην αγορά. Ο δικηγόρος αναλαµβάνει τον ρόλο του συµβούλου για τη συµµόρφωση µε τις νέες Ευρωπαϊκές Οδηγίες για την κλιµατική αλλαγή, τη διαχείριση αποβλήτων και την πράσινη µετάβαση (Περιβάλλον - E), διασφαλίζει τη νοµική ορθότητα των πολιτικών για τα ανθρώπινα δικαιώµατα και την ισότητα στην εργασία (Κοινωνία - S) και ενισχύει τις δοµές της εταιρικής διακυβέρνησης (Governance - G). Μια εταιρεία χωρίς στιβαρό νοµικό υπόβαθρο και στρατηγική ESG µοιάζει µε πλοίο χωρίς πυξίδα σε θάλασσα κανονισµών και κοινωνικών απαιτήσεων. Ο δικηγόρος είναι εκεί για να προσφέρει κατεύθυνση και να εµπνεύσει εµπιστοσύνη, κατασκευάζοντας το πλαίσιο για τη βιώσιµη λειτουργία της επιχείρησης.

Η ελληνική πραγματικότητα

Στην ελληνική πραγµατικότητα, αυτή η αλλαγή κουλτούρας είναι πλέον εµφανής. Οι νέες γενιές επιχειρηµατιών αναζητούν νοµικούς που δεν κρύβονται πίσω από περίπλοκους όρους, αλλά µιλούν τη γλώσσα της ανάπτυξης. Στα οικοσυστήµατα των startups, για παράδειγµα, ο δικηγόρος είναι αυτός που βοηθά µια οµάδα να στήσει σωστά την εταιρική της δοµή, να προετοιµαστεί για επενδυτικές κινήσεις, να κατοχυρώσει την τεχνογνωσία και τα πνευµατικά της δικαιώµατα. Είναι αυτός που βλέπει πιο µακριά, εκεί όπου συναντιούνται το ρίσκο και η ευκαιρία. Παράλληλα, σε πιο παραδοσιακούς κλάδους, ο νοµικός λειτουργεί ως εγγυητής συνέπειας και αξιοπιστίας. Όταν µια οικογενειακή επιχείρηση αποφασίζει να ανοίξει τα φτερά της σε διεθνείς αγορές ή να προσελκύσει στρατηγικούς επενδυτές, ο δικηγόρος είναι αυτός που οργανώνει τα θεµέλια αυτής της µετάβασης. Διασφαλίζει ότι η ανάπτυξη δεν γίνεται βιαστικά, αλλά µε δοµή, καθαρότητα και ενσωµάτωση των αρχών ESG.

Την ίδια στιγµή, η τεχνολογία αλλάζει ριζικά το ίδιο το επάγγελµα. Οι δικηγόροι του 2025 εργάζονται µε legal tech πλατφόρµες, αυτοµατοποιηµένα συµβόλαια και εργαλεία τεχνητής νοηµοσύνης που αναλύουν κινδύνους και συµβάσεις σε δευτερόλεπτα. Το πραγµατικό τους πλεονέκτηµα, όµως, δεν είναι τα εργαλεία. Είναι ο τρόπος σκέψης. Ο δικηγόρος του σήµερα είναι ευέλικτος, καθοδηγείται από τα δεδοµένα και συµµετέχει ενεργά στη λήψη αποφάσεων, συνδέοντας το νοµικό πλαίσιο µε την εταιρική υπευθυνότητα και τη βιώσιµη στρατηγική. Η νέα εποχή απαιτεί νοµικούς που κατανοούν την καινοτοµία και τη στρατηγική. Που γνωρίζουν να συνδέουν τον νόµο µε το επιχειρηµατικό όραµα και να προτείνουν λύσεις που ενισχύουν τη βιωσιµότητα (ESG) και την ανθεκτικότητα. Δεν είναι τυχαίο ότι οι πιο επιτυχηµένες εταιρείες διεθνώς έχουν στο διοικητικό τους τραπέζι νοµικούς µε επιχειρηµατικό υπόβαθρο, ανθρώπους που µπορούν να αντιληφθούν τα ρίσκα όχι ως εµπόδια, αλλά ως δρόµους εξέλιξης. Η επιχειρηµατική ανάπτυξη δεν είναι µόνο αριθµοί, κεφάλαια και επενδύσεις. Είναι και στρατηγική, κουλτούρα, σχέσεις εµπιστοσύνης. Ο δικηγόρος, είτε εργάζεται εντός της επιχείρησης είτε ως εξωτερικός συνεργάτης, είναι αυτός που φροντίζει ώστε το επιχειρηµατικό ταξίδι να έχει σταθερή πυξίδα και καθαρό ορίζοντα. Γιατί η ανάπτυξη δεν είναι να τρέχεις πιο γρήγορα, είναι να ξέρεις πού πας. Σε έναν κόσµο που αλλάζει καθηµερινά, εκείνος που γνωρίζει τους κανόνες του παιχνιδιού και πώς να τους χρησιµοποιήσει στρατηγικά, ειδικά στο πεδίο του ESG, δεν είναι απλώς απαραίτητος. Είναι πολύτιµος. Και αυτός ο ρόλος ανήκει στον σύγχρονο δικηγόρο, τον σύµβουλο, τον συνεργάτη, τον συνοδοιπόρο της ανάπτυξης, κοινώς έναν επαγγελµατία που δεν στέκεται απέναντι στην επιχείρηση, αλλά δίπλα της, χτίζοντας γέφυρες µεταξύ οράµατος, πραγµατικότητας και βιώσιµου µέλλοντος.