Περίπου 1 εκατομμύριο τόνοι κρίσιμων πρώτων υλών (CRM) ενσωματώνονται πλέον ετησίως σε απορριφθέντα ηλεκτρονικά προϊόντα στην Ευρωπαϊκή Ένωση, το Ηνωμένο Βασίλειο, την Ελβετία, την Ισλανδία και τη Νορβηγία – το βάρος 100.000 containers, αρκετό για να κάνει το γύρο της Γης.

Οι διαθέσιμες κρίσιμες πρώτες ύλες στα ηλεκτρονικά απόβλητα της Ευρωπαϊκή Ένωσης συμπεριλαμβανομένων και των 4 παραπάνω χωρών, ενδέχεται να διπλασιαστούν περίπου έως το 2050.

Τα απορριφθέντα τηλέφωνα, φορητοί υπολογιστές, διακομιστές, καλώδια, συσκευές και άλλα ηλεκτρονικά προϊόντα στην Ευρωπαϊκή Ένωση συμπεριλαμβανομένων και των 4 παραπάνω χωρών (Ηνωμένο Βασίλειο, Ελβετία, Ισλανδία και Νορβηγία) περιέχουν πλέον ετησίως περίπου 1 εκατομμύριο τόνους κρίσιμων πρώτων υλών (CRM), σύμφωνα με την έκθεση, τα οποία είναι απαραίτητα μέταλλα και ορυκτά για την τροφοδοσία πράσινων τεχνολογιών, ψηφιακών υποδομών και σύγχρονων αμυντικών συστημάτων.

Αυτό αντιστοιχεί στο βάρος 100.000 standard containers, το καθένα με χωρητικότητα 20 τόνων, ή σε 6 μέτρων containers (20 ποδιών) ικανά να κάνουν τον γύρο της Γης στον Ισημερινό.

Τα πιο πρόσφατα στοιχεία με μια ματιά για την Ευρωπαϊκή Ένωση συμπεριλαμβανομένων και των 4 παραπάνω χωρών για το 2022, αναφέρουν τα εξής:

• 10,7 εκατομμύρια τόνοι ΑΗΗΕ — περίπου 20 κιλά ανά άτομο

• 29 κρίσιμες πρώτες ύλες υπάρχουν στα ηλεκτρονικά απόβλητα

• 1 εκατομμύριο τόνοι κρίσιμων πρώτων υλών ενσωματωμένοι στα απόβλητα ηλεκτρονικού και ηλεκτρικού εξοπλισμού.

• 54 % (5,7 εκατομμύρια τόνοι) διαχειρίστηκαν σύμφωνα με τους κανόνες της Ευρωπαϊκής Ένωσης - 46 % (5,0 εκατομμύρια τόνοι) εκτός των συμμορφούμενων συστημάτων

• Από την επεξεργασία με βάση τους κανόνες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ανακτήθηκαν περίπου 400.000 τόνοι κρίσιμων πρώτων υλών, μεταξύ των οποίων:

  • 162.000 τόνοι χαλκού

  • 207.000 τόνοι αλουμινίου

  • 12.000 τόνοι πυριτίου

  • 1.000 τόνοι βολφραμίου

  • 2 τόνοι παλλαδίου

• Ακόμη και εντός των συμμορφούμενων συστημάτων, χάθηκαν περίπου 100.000 τόνοι κρίσιμων πρώτων υλών, κυρίως σπάνια γήινα στοιχεία σε μαγνήτες και φθορίζουσες σκόνες

• Οι μη συμμορφούμενες οδοί οδήγησαν σε σημαντικές απώλειες:

  • 3,3 εκατομμύρια τόνοι αναμεμειγμένοι με μεταλλικά απορρίμματα (στην καλύτερη περίπτωση μερική ανάκτηση)

  • 700.000 τόνοι ηλεκτρονικών αποβλήτων που κατατέθηκαν σε χώρους υγειονομικής ταφής ή αποτεφρώθηκαν 400.000 τόνοι εξήχθησαν για επαναχρησιμοποίηση

  • Το υπόλοιπο δεν έχει τεκμηριωθεί

Προοπτικές έως το 2050: Περισσότερα απόβλητα, περισσότερες δυνατότητες

• Μέχρι το 2050, ο συνολικός όγκος των αποβλήτων ηλεκτρικού και ηλεκτρονικού εξοπλισμού (ΑΗΗΕ) στην Ευρωπαϊκή Ένωση συμπεριλαμβανομένων και των 4 παραπάνω χωρών προβλέπεται να αυξηθεί από 10,7 εκατομμύρια τόνους το 2022 σε 12,5 έως 19 εκατομμύρια τόνους ετησίως. Η ακριβής πορεία εξαρτάται από το ποιο από τα τρία σενάρια θα ακολουθήσει η Ευρώπη: συνέχιση της υφιστάμενης κατάστασης, ανάκαμψη ή κυκλικότητα.

• Μέχρι το 2050, ο συνολικός όγκος των αποβλήτων ηλεκτρικού και ηλεκτρονικού εξοπλισμού (ΑΗΗΕ) στην Ευρωπαϊκή Ένωση συμπεριλαμβανομένων και των 4 παραπάνω χωρών προβλέπεται να αυξηθεί από 10,7 εκατομμύρια τόνους το 2022 σε 12,5 έως 19 εκατομμύρια τόνους ετησίως. Η ακριβής πορεία εξαρτάται από το ποιο από τα τρία σενάρια θα ακολουθήσει η Ευρώπη: συνέχιση της υφιστάμενης κατάστασης, ανάκαμψη ή κυκλικότητα.

• Η ποσότητα των κρίσιμων πρώτων υλών (CRM) που περιέχονται σε αυτό το ρεύμα(απόβλητα ηλεκτρικού και ηλεκτρονικού εξοπλισμού) αναμένεται να αυξηθεί από περίπου 1 εκατομμύριο τόνους το 2022 σε 1,2 έως 1,9 εκατομμύρια τόνους ετησίως έως το 2050. Με άλλα λόγια, ακόμη και αν τα συνολικά ηλεκτρονικά απόβλητα σταθεροποιηθούν στο πλαίσιο μιας κυκλικής οικονομίας, η συγκέντρωση πολύτιμων υλικών σε προϊόντα όπως φωτοβολταϊκά πάνελ, φορτιστές ηλεκτρικών οχημάτων και διακομιστές θα συνεχίσει να αυξάνεται.

• Ανάλογα με τις πολιτικές επιλογές, τα ποσοστά συλλογής και την αποδοτικότητα της ανακύκλωσης, η Ευρώπη θα μπορούσε να ανακτήσει μεταξύ 0,9 και 1,5 εκατομμυρίων τόνων CRMs ετησίως έως το 2050. Σε περίπτωση διατήρησης του status quo, τα επίπεδα ανάκτησης παραμένουν μέτρια, αφήνοντας μεγάλο μέρος αυτού του πόρου αναξιοποίητο. Στο σενάριο ανάκτησης, οι επενδύσεις σε υποδομές και τεχνολογίες επεξεργασίας αυξάνουν την απόδοση, ενώ το σενάριο κυκλικότητας επιτυγχάνει παρόμοιους όγκους ανάκτησης παρά τη συνολική μείωση των ηλεκτρονικών αποβλήτων – απόδειξη ότι οι πιο έξυπνες στρατηγικές σχεδιασμού, επισκευής και επαναχρησιμοποίησης μπορούν να εξισορροπήσουν τη μείωση των αποβλήτων με την υψηλή απόδοση των υλικών.

• Η πορεία προς την κυκλικότητα προσφέρει διπλό όφελος: διατηρεί τον ετήσιο όγκο των ΑΗΗΕ κοντά στα σημερινά 10,7 εκατομμύρια τόνους, ενώ παράλληλα επιτρέπει την ανάκτηση πάνω από 1 εκατομμυρίου τόνων CRM κάθε χρόνο. Αυτή η σταθερότητα μειώνει την πίεση στο περιβάλλον, περιορίζει τον κίνδυνο επικίνδυνων διαρροών και εξασφαλίζει στην Ευρώπη μια ανθεκτική πηγή μετάλλων όπως ο χαλκός, το αλουμίνιο και το παλλάδιο. Υπογραμμίζει επίσης τη σημασία του να εστιάζουμε όχι μόνο στον όγκο των ηλεκτρονικών αποβλήτων που παράγονται, αλλά και στην αποτελεσματικότητα με την οποία η Ευρώπη σχεδιάζει προϊόντα για αποσυναρμολόγηση, τα συλλέγει στο τέλος του κύκλου ζωής τους και τα επεξεργάζεται μέσω προηγμένων μεθόδων ανακύκλωσης.

Τάσεις ανά κατηγορία έως το 2050

• Μεγάλα συσκευές, όπως πλυντήρια ρούχων και πιάτων: από 4 εκατομμύρια τόνους έως και 7,5 εκατομμύρια τόνους

• Μικρές συσκευές: από 3,2 εκατομμύρια τόνους έως και 4,5 εκατομμύρια τόνους

• Εξοπλισμός ανταλλαγής θερμοκρασίας: από 1,8 εκατομμύρια τόνους έως και 3,3 εκατομμύρια τόνους

• Μικρός εξοπλισμός πληροφορικής: από 800.000 τόνους έως και 1 εκατομμύριο τόνους

• Οθόνες και μόνιτορ: αναμένεται συνολική μείωση, από 800.000 τόνους σε αριθμό μεταξύ 700.000 και 400.000 τόνων

• Φωτοβολταϊκά πάνελ: από 150.000 τόνους (2022) έως και 2,2 εκατομμύρια τόνους (2050), αντανακλώντας τη μετάβαση της Ευρώπης στην ηλιακή ενέργεια

• Οι λαμπτήρες παραμένουν σταθεροί σε περίπου 100.000 τόνους

Πού βρίσκονται τα υλικά:

Το να γνωρίζουμε ποια προϊόντα και εξαρτήματα περιέχουν ποιες κρίσιμες πρώτες ύλες είναι το πρώτο βήμα για την ανάκτησή τους. Οι κρίσιμες πρώτες ύλες (CRM) εμφανίζονται σε όλες τις κοινές συσκευές: χαλκός σε καλώδια και πλακέτες, αλουμίνιο σε περιβλήματα και πλαίσια και μέταλλα της ομάδας του πλατίνα σε πλακέτες κυκλωμάτων και οθόνες.

Μικρές αλλά υψηλής αξίας ποσότητες παλλαδίου, νεοδυμίου, δυσπροσίου, τανταλίου, γαλλίου και άλλων σπάνιων γαιών χρησιμοποιούνται σε καθημερινά προϊόντα όπως φορητοί υπολογιστές, οθόνες αφής, στεγνωτήρες μαλλιών, ηλεκτρικά τρυπάνια, χειριστήρια παιχνιδιών και ιατρικές συσκευές. Διάφορα βίντεο που περιγράφουν λεπτομερώς αυτές τις χρήσεις βρίσκονται εδώ: https://bit.ly/4p8O4vs

Πώς η Ευρώπη βελτιώνει την ανάκτηση;

● Συλλέγουμε περισσότερα, χάνουμε λιγότερα. Η μεγαλύτερη απώλεια συμβαίνει στο στάδιο της συλλογής. Η επέκταση των σημείων παραλαβής, δυνατότητα επιστροφών σε καταστήματα λιανικής και επέκταση των δημοτικών σημείων συλλογής, ενισχύει τη συμορφωση με τους κανονισμούς.

● Σχεδιάζουμε με γνώμονα την αποσυναρμολόγηση. Οι τυποποιημένοι συνδετήρες, τα προσβάσιμα εξαρτήματα και η σαφής αναγνώριση των υλικών βοηθούν στην εξαγωγή μαγνητών, πλακετών, καλωδίων, συμπιεστών και οθονών όπου κρίσιμες πρώτες ύλες συγκεντρώνονται.

● Στοχεύουμε στα σωστά εξαρτήματα. Δίνουμε προτεραιότητα στα εξαρτήματα των προϊόντων που είναι πλούσια σε κρίσιμα υλικά — για παράδειγμα, σκληροί δίσκοι και κινητήρες για μαγνήτες σπάνιων γαιών, πλακέτες κυκλωμάτων για μέταλλα της ομάδας του πλατίνα και καλωδιώσεις για χαλκό.

● Αυξάνουμε της ικανότητας ανακύκλωσης στην Ευρώπη. Οι επενδύσεις σε προηγμένες μηχανικές, υδρομεταλλουργικές και πυρομεταλλουργικές διεργασίες αυξάνουν την απόδοση και μειώνουν τις απώλειες.

● Ευθυγραμμίζουμε τα κίνητρα. Εργαλεία για διαμόρφωση πολιτικών, όπως οι απαιτήσεις οικολογικού σχεδιασμού, οι διατάξεις για την επισκευασιμότητα και την ανθεκτικότητα, καθώς και τα οικονομικά μέσα μπορούν να κάνουν την ανάκτηση, την ορθολογική επιλογή σε όλη την αλυσίδα αξίας.

Η Jessika Roswall, Επίτροπος της Ευρωπαϊκής Ένωσης για το Περιβάλλον, την Ανθεκτικότητα των Υδάτων και την Ανταγωνιστική Κυκλική Οικονομία, δηλώνει: "Η Ευρώπη εξαρτάται από τρίτες χώρες για περισσότερο από το 90% των κρίσιμων πρώτων υλών της, αλλά ανακυκλώνουμε μόνο το 1% περίπου από αυτές. Χρειαζόμαστε μια πραγματική αλλαγή νοοτροπίας στον τρόπο με τον οποίο η Ευρώπη συλλέγει, αποσυναρμολογεί και επεξεργάζεται αυτό το ταχέως αυξανόμενο βουνό ηλεκτρονικών αποβλήτων σε μια νέα πηγή πλούτου. Οι ανατροπές στο εμπόριο, από τις απαγορεύσεις εξαγωγών έως τους πολέμους, αναδεικνύουν την ευπάθεια της Ευρώπης. Η ανακύκλωση είναι τόσο περιβαλλοντική επιταγή όσο και γεωπολιτική στρατηγική".

"Είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς τον σύγχρονο πολιτισμό χωρίς κρίσιμες πρώτες ύλες", προσθέτει ο Pascal Leroy, γενικός διευθυντής του Φόρουμ για τα Απόβλητα Ηλεκτρικού και Ηλεκτρονικού Εξοπλισμού (WEEE) με έδρα τις Βρυξέλλες, του οργανισμού που βρίσκεται πίσω από την Παγκόσμια Ημέρα Ηλεκτρονικών Αποβλήτων. "Χωρίς αυτές, δεν μπορούμε να κατασκευάσουμε τις μπαταρίες, τις τουρμπίνες, τα τσιπ και τα καλώδια που στηρίζουν το πράσινο και ψηφιακό μέλλον της Ευρώπης. Με την εξόρυξη των ηλεκτρονικών αποβλήτων μας αντί του πλανήτη, οι Ευρωπαίοι έχουν μια ισχυρή ευκαιρία να δημιουργήσουν τις δικές τους κυκλικές αλυσίδες εφοδιασμού, να μειώσουν την έκθεση σε παγκόσμιες κρίσεις και να εξασφαλίσουν τα θεμέλια του μέλλοντός μας".

Επιτυχίες: χαλκός και αλουμίνιο

Η έκθεση επισημαίνει τον χαλκό και το αλουμίνιο ως CRM που ανακυκλώνονται με επιτυχία σε μεγάλη κλίμακα και δείχνει τι είναι δυνατό να επιτευχθεί όταν τα συστήματα ανακύκλωσης είναι ισχυρά.

Άλλα υλικά, ιδίως το παλλάδιο και τα σπάνια γαιώδη στοιχεία στους μαγνήτες, ανακτώνται σε πολύ μικρότερο ποσοστό, υπογραμμίζοντας την ανάγκη για καλύτερο σχεδιασμό της αποσυναρμολόγησης, στοχευμένη συλλογή και προηγμένες τεχνολογίες επεξεργασίας.

Η ανάκτηση πυριτίου, αργύρου και σπάνιων μετάλλων από φωτοβολταϊκά πάνελ, την ταχύτερα αναπτυσσόμενη κατηγορία ηλεκτρονικών αποβλήτων, θα είναι ζωτικής σημασίας για την ανάπτυξη της ηλιακής ενέργειας στην Ευρώπη, σύμφωνα με την έκθεση.

Εν τω μεταξύ, οι φορτιστές, οι μπαταρίες και οι κινητήρες των ηλεκτρικών οχημάτων εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από τον χαλκό, τους μαγνήτες σπάνιων γαιών και το αλουμίνιο.

Και οι διακομιστές και τα κέντρα δεδομένων, γεμάτα με αλουμινένια περιβλήματα, χαλκοσωλήνες και πλακέτες κυκλωμάτων πλούσιες σε παλλάδιο, αντιπροσωπεύουν ένα αναπτυσσόμενο αστικό ορυκτό.

"Τα ηλεκτρονικά απόβλητα της Ευρώπης δεν είναι σκουπίδια, αλλά ένας πόρος πολλών δισεκατομμυρίων ευρώ που περιμένει να αξιοποιηθεί", δήλωσε ο Kees Baldé, ανώτερος επιστημονικός ειδικός στο UNITAR SCYCLE, επιστημονικός συντονιστής του έργου FutuRaM και επικεφαλής ερευνητής του Global e-Waste Monitor. "Κάθε κιλό που ανακτούμε και κάθε συσκευή που επισκευάζουμε ενισχύει την οικονομία μας, μειώνει την εξάρτησή μας και δημιουργεί νέες θέσεις εργασίας, και η σωστή κατανόηση των γεγονότων είναι ζωτικής σημασίας για τη λήψη αποφάσεων και την ανάπτυξη πολιτικών για τη βελτίωση της διαχείρισης των πόρων".

Η μετατροπή των ηλεκτρονικών αποβλήτων σε πόρο δημιουργεί οικονομική αξία σε ολόκληρη την Ευρώπη, προσθέτει:

● Νέες εγκαταστάσεις ανακύκλωσης: επενδύσεις σε προηγμένες εγκαταστάσεις διαχωρισμού, υδρομεταλλουργίας και αστικής εξόρυξης.

● Δημιουργία θέσεων εργασίας: χιλιάδες θέσεις εργασίας στη συλλογή, τη logistics, την επισκευή, την αποσυναρμολόγηση και την ανακύκλωση υψηλής τεχνολογίας.

● Διατήρηση αξίας: αντί να εξάγει απόβλητα ή να χάνει μέταλλα σε χώρους υγειονομικής ταφής, η Ευρώπη διατηρεί σε κυκλοφορία υλικά αξίας δισεκατομμυρίων ευρώ.

Με κρίσιμες πρώτες ύλες (CRM) όπως το παλλάδιο, η αξία του οποίου κυμαίνεται από 25.000 έως 30.000 δολάρια ανά κιλό, ακόμη και μικρές βελτιώσεις στην ανάκτηση θα μπορούσαν να αποφέρουν αξία εκατοντάδων εκατομμυρίων.

Θετική δυναμική στη διαμόρφωση πολιτικών

Τα ευρήματα τροφοδοτούν άμεσα το εξελισσόμενο πολιτικό πλαίσιο της Ευρώπης:

● Νόμος για τις κρίσιμες πρώτες ύλες (2024): καθορίζει κριτήρια αναφοράς για την εξόρυξη, την επεξεργασία και την ανακύκλωση στρατηγικών υλικών, με στόχο το 25% της ετήσιας ζήτησης να καλύπτεται από την ανακύκλωση έως το 2030.

●Νόμος για την κυκλική οικονομία (διαβούλευση που ξεκίνησε τον Αύγουστο του 2025): θα αντιμετωπίσει την έλλειψη επαρκούς ζήτησης και προσφοράς δευτερογενών πρώτων υλών και τον κατακερματισμό της ενιαίας αγοράς της ΕΕ.

●Αναθεώρηση της οδηγίας WEEE (αναμένεται το 2026): πιθανό να καταστήσει αυστηρότερους τους κανόνες συλλογής και υποβολής εκθέσεων, ενισχύοντας τη ζήτηση δευτερογενών πρώτων υλών και την ιχνηλασιμότητα.

●Πλατφόρμα FutuRaM Urban Mine: μια ανοιχτή βάση δεδομένων σχετικά με τη διαθεσιμότητα κρίσιμων πρώτων υλών (CRM), που θα χρησιμοποιείται από υπεύθυνους χάραξης πολιτικής, εταιρείες ανακύκλωσης και τη βιομηχανία (θα ξεκινήσει τον Νοέμβριο του 2025)

"Αυτή η έκθεση δείχνει ότι η αστική εξόρυξη δεν είναι πλέον μια ιδέα, αλλά μια επιχειρηματική ευκαιρία", λέει η Giulia Iattoni από το UNITAR, κύρια συντάκτρια της έκθεσης και μέλος της κοινοπραξίας FutuRaM. "Νέες εγκαταστάσεις ανακύκλωσης ανοίγουν σε όλη την Ευρώπη και η ζήτηση από τους κατασκευαστές είναι εγγυημένη. Η πρόκληση τώρα είναι να επεκταθούν τα συστήματα συλλογής και επεξεργασίας για να γίνει αυτό το δυναμικό πραγματικότητα".

Η Magdalena Charytanowicz του WEEE Forum και συντονίστρια του IEWD καταλήγει: "Η Διεθνής Ημέρα Ηλεκτρονικών Αποβλήτων μας υπενθυμίζει ότι η κυκλικότητα ξεκινά από το σπίτι. Κάθε τηλέφωνο που βρίσκεται κρυμμένο σε ένα συρτάρι, κάθε χαλασμένη συσκευή που είναι αποθηκευμένη σε ένα γκαράζ και κάθε καλώδιο που έχει πεταχτεί στα σκουπίδια αντιπροσωπεύει χαμένη αξία και χαμένη ευκαιρία να διατηρηθούν σε κυκλοφορία κρίσιμες πρώτες ύλες.Επιλέγοντας να επισκευάζουν, να επαναχρησιμοποιούν ή να επιστρέφουν παλιά ηλεκτρονικά είδη μέσω κατάλληλων συστημάτων συλλογής, οι καταναλωτές διαδραματίζουν άμεσο ρόλο στη διασφάλιση του εφοδιασμού της Ευρώπης με βασικά υλικά, στη μείωση της περιβαλλοντικής ζημίας από την εξόρυξη και στη δημιουργία νέων πράσινων θέσεων εργασίας. Η επιτυχία των πολιτικών κυκλικής οικονομίας εξαρτάται όχι μόνο από τη νομοθεσία, αλλά και από τις καθημερινές αποφάσεις των πολιτών"

Με αριθμούς

Τα ηλεκτρονικά απόβλητα της Ευρώπης, οι κρίσιμες πρώτες ύλες και ο αγώνας για την ασφάλεια της εφοδιαστικής αλυσίδας.

● 10,7 εκατομμύρια τόνοι ηλεκτρονικών αποβλήτων το 2022· ~20 kg ανά άτομο.

● 29 κρίσιμες πρώτες ύλες που περιέχονται στα ηλεκτρονικά απόβλητα, ~1,0 εκατομμύριο τόνοι ενσωματωμένοι.

● 54% των ΑΗΗΕ διαχειρίζονται σύμφωνα με τους κανονισμούς το 2022, 46% εκτός των κανονικών καναλιών.

● 0,4 εκατομμύρια τόνοι ανακτώνται από τη συμμορφούμενη επεξεργασία το 2022, συμπεριλαμβανομένων 162 kt χαλκού, 207 kt αλουμινίου, 12 kt πυριτίου, 1 kt βολφραμίου, 2 t παλλαδίου.

● Εύρος προβλέψεων για το 2050 (αντανακλώντας τα σενάρια "business as usual", ανάκτησης και κυκλικότητας): 12,5–19 Mt ΑΗΗΕ, 1,2–1,9 Mt ενσωματωμένων κρίσιμων πρώτων υλών, 0,9–1,5 Mt ανακτημένων κρίσιμων πρώτων υλών.