Του Βασίλη Τσιάμη, Επικεφαλής Υπηρεσιών Πρόσβασης σε Ευρωπαϊκά Προγράμματα Χρηματοδότησης της ΕΥ Ελλάδος 

Ο δρόμος προς την πράσινη μετάβαση αποτελεί μια τεράστια πρόκληση για τη ναυτιλιακή βιομηχανία. Λειτουργώντας, κυρίως, με ορυκτά καύσιμα και κατασκευασμένα από χάλυβα, τα πλοία ευθύνονται για περίπου το 3% των παγκόσμιων εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα που προέρχονται από ανθρώπινη δραστηριότητα.

Με τη ναυτιλία να υπόκειται στο Ευρωπαϊκό Σύστημα Δικαιωμάτων Εμπορίας Εκπομπών (ETS), η πορεία προς τον συντονισμό διαδικασιών και την αντιμετώπιση κινδύνων είναι μακρά. Ταυτόχρονα, αναδύεται μια μεγάλη ευκαιρία για την αξιοποίηση ευρωπαϊκών επιχορηγήσεων όσον αφορά την υιοθέτηση πράσινων πρακτικών στον κλάδο. Αυτός είναι, άλλωστε, ο τρόπος με τον οποίο η Ευρωπαϊκή Ένωση προσπαθεί να ενθαρρύνει κλάδους της οικονομίας να συμμορφωθούν με τις διάφορες πολιτικές της.

Είναι, όμως, αυτή η ευκαιρία κάτι που αφορά αποκλειστικά τους ιδιοκτήτες ή τους διαχειριστές των πλοίων; Για να εγκριθεί η χρηματοδότηση, απαιτείται η κατασκευή ή η μετασκευή των πλοίων να πραγματοποιείται εντός Ε.Ε. Προς το παρόν η πρόκληση είναι να εντοπιστούν οι ιδέες που θα μεταφραστούν σε αποτελεσματικές λύσεις για την πράσινη μετάβαση των πλοίων -τόσο σχεδιαστικά όσο και τεχνολογικά- και αυτές να αναπτυχθούν και να υλοποιηθούν στην Ε.Ε. Με αυτή την έννοια, η πράσινη ναυτιλία δεν αποτελεί μόνο μια ευκαιρία για τους πλοιοκτήτες, αλλά παρέχει και δυνατότητα για σχεδιαστικές καινοτομίες στα ναυπηγεία, κάτι που προφυλάσσει το μέλλον των ωκεανών μας και την "μπλε οικονομία", που εξαρτάται από αυτούς, καθώς επανεκκινεί η βιομηχανία μετά την πανδημία.

Το ερώτημα για τις ευρωπαϊκές χρηματοδοτήσεις στη ναυτιλία είναι: υπάρχουν χρηματοδοτικές επιλογές για τέτοια καινοτόμα σχεδιαστικά έργα; Μερικές από τις σημαντικότερες σχεδιαστικές καινοτομίες, που οδηγούν τη ναυπήγηση σε πιο "πράσινα νερά", είναι τα χρώματα και επιστρώσεις χωρίς βιοκτόνα (που εξοικονομούν καύσιμα), τα πλοία χωρίς θαλάσσερμα, τα ελαφρύτερα κατασκευαστικά υλικά, τα αποδοτικότερα συστήματα καυσίμων και εκπομπών, τα συστήματα κίνησης με ανεμογεννήτριες και άλλες καθαρές τεχνολογίες, η αποδοτικότερη ανακύκλωση πλοίων και τα πράσινα καύσιμα.

Επιπλέον, καινοτόμα επιχειρηματικά μοντέλα θα μπορούσαν να αποτελέσουν τη βάση για κοινά έργα, που θα συνδέουν ναυπηγεία και πλοία με τις υποδομές των λιμανιών. Ακόμα, η τρισδιάστατη εκτύπωση -την οποία ήδη χρησιμοποιούν κάποια από τα μεγαλύτερα ναυπηγεία στον κόσμο- μπορεί να συμβάλει στην εξοικονόμηση δισεκατομμυρίων ευρώ στην κατασκευή μερών και εξαρτημάτων πλοίων, μεταξύ άλλων πλεονεκτημάτων. Τα ναυπηγεία της Νότιας Κορέας ηγούνται αυτού του τομέα, με την τρισδιάστατη εκτύπωση να αξιοποιείται ήδη παγκοσμίως.

Παρά το μέγεθος της πρόκλησης, υπάρχουν ενθαρρυντικά σημάδια προόδου για την πράσινη ναυτιλία. Ίσως το πιο σημαντικό από αυτά είναι η συνεργασία εθνικών και παγκόσμιων αρχών για τον καθορισμό συγκεκριμένων στόχων.

Για παράδειγμα, τον Ιούνιο του 2021 ο Διεθνής Ναυτιλιακός Οργανισμός (IMO) έθεσε ως στόχο τη μείωση των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα από πλοία κατά 40% έως το 2030 και κατά 50% έως το 2050. Η Δανία, οι Ηνωμένες Πολιτείες και άλλες 12 χώρες, στο πλαίσιο της COP26, έθεσαν έναν ακόμα πιο φιλόδοξο στόχο: να μηδενίσουν τις εκπομπές της ναυτιλίας έως το 2050. Η επίτευξη αυτών των στόχων αποτελεί, ταυτόχρονα, πρόκληση αλλά και ευκαιρία. Οι κατασκευαστές πλοίων ανταποκρίνονται, ενώ μερικοί, μάλιστα, πηγαίνουν ακόμα παραπέρα.

Η προσπάθεια για μια πιο καθαρή -πιο πράσινη- ναυτιλία είναι ένα υπερεθνικό εγχείρημα, από το οποίο μπορούμε όλοι να επωφεληθούμε.

Η απάντηση στο πώς θα επιτευχθεί αυτή η μετάβαση βρίσκεται στις επενδύσεις σε πράσινες τεχνολογίες και σχέδια, υιοθετώντας καινοτόμα επιχειρηματικά μοντέλα και εφαρμόζοντας προηγμένες μεθόδους παραγωγής. Ο παράγοντας ρίσκου για όλα αυτά τα φιλόδοξα εγχειρήματα μπορεί να μετριαστεί μέσω ευρωπαϊκών χρηματοδοτήσεων, από προγράμματα που έχουν σχεδιαστεί ακριβώς για αυτόν τον σκοπό, όπως το Connecting Europe Facility – Mobility and Transport.