Των Darshana M. Baruah και Veerle Nouwens

Ο προσανατολισμός της εξωτερικής πολιτικής των Ηνωμένων Πολιτειών μετά την επιστροφή του Ντόναλντ Τραμπ στον Λευκό Οίκο είναι ξεκάθαρος: Η Ουάσινγκτον παραμένει προσηλωμένη στους εταίρους και τους συμμάχους της σε όλο τον κόσμο, αλλά έχει επιλέξει να δώσει προτεραιότητα στις στρατηγικές και αμυντικές προκλήσεις στην περιοχή του Ινδικού-Ειρηνικού και βασίζεται στους συμμάχους και τους εταίρους της να κάνουν το ίδιο στις περιοχές τους. Εν τω μεταξύ, η Ευρώπη αντιμετωπίζει πιεστικές απαιτήσεις ασφάλειας και άμυνας και, ως εκ τούτου, επενδύει ολοένα και περισσότερο στις αμυντικές της δυνατότητες, πράγμα που σημαίνει πως θα επανεξετάσει και θα αναπροσαρμόσει τις πιο μακροπρόθεσμες δεσμεύσεις της.

Εγγυήσεις ασφάλειας των ΗΠΑ

Η ιεράρχηση της περιοχής Ινδικού-Ειρηνικού από τη δεύτερη κυβέρνηση Τραμπ έχει επισημανθεί σαφώς. Το Φεβρουάριο του 2025, ο Υπουργός Άμυνας των ΗΠΑ, Πιτ Χέγσεθ, σημείωσε ότι παρόλο που οι ΗΠΑ παραμένουν προσηλωμένες στην αμυντική τους συνεργασία με την Ευρώπη, οι ΗΠΑ πρέπει να επικεντρωθούν στην αποτροπή πολέμου με την Κίνα. Στον 22ο Διάλογο Shangri-La του IISS στη Σιγκαπούρη φέτος, επανέλαβε αυτό το μήνυμα - σημειώνοντας ότι οι Ευρωπαίοι σύμμαχοι θα πρέπει να "μεγιστοποιήσουν το συγκριτικό τους πλεονέκτημα στην ήπειρο" και ότι "καθώς οι σύμμαχοί μας μοιράζονται το βάρος, μπορούμε να αυξήσουμε την εστίασή μας στον Ινδικό-Ειρηνικό, το θέατρο προτεραιότητας μας".

Τόσο η Ευρωπαϊκή Ένωση όσο και μεμονωμένα ευρωπαϊκά κράτη έχουν αυξήσει τη δέσμευσή τους στον Ινδικό-Ειρηνικό τα τελευταία χρόνια. Ωστόσο, ο παράνομος επιθετικός πόλεμος της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας, η χρήση νέων τεχνολογιών στον πόλεμο και η άνοδος ανορθόδοξων τακτικών, όπως η κοπή υποθαλάσσιων καλωδίων στην Ευρώπη, έχουν απαιτήσει σημαντικές επενδύσεις σε αμυντικές δυνατότητες προκειμένου να αποκατασταθεί η αποτροπή και να προετοιμαστεί η ήπειρος για μελλοντικές συγκρούσεις. Επιπλέον, σε περίπτωση αποχώρησης των ΗΠΑ από το ΝΑΤΟ, το κόστος αντικατάστασης βασικών τμημάτων της αμερικανικής συμμετοχής - λαμβάνοντας υπόψη το εφάπαξ κόστος προμηθειών και υποθέτοντας έναν κύκλο ζωής 25 ετών - θα ανέλθει σε περίπου 1 τρισ. δολ. ΗΠΑ, σύμφωνα με το IISS. Αν και αυτό το σενάριο παραμένει υποθετικό, αυτή η επανεπένδυση στην ευρωπαϊκή άμυνα θα ασκήσει από μόνη της πίεση στην ευρωπαϊκή εμπλοκή αλλού, συμπεριλαμβανομένης της περιοχής του Ινδικού - Ειρηνικού.

Παρουσία και αναπτύξεις

Παρά τα ερωτήματα αυτά σχετικά με την ικανότητα της Ευρώπης να παραμείνει ενεργή στην εν λόγω περιοχή, ο Γάλλος πρόεδρος Εμμανουήλ Μακρόν τόνισε τις στενές σχέσεις της Γαλλίας με τον Ινδικό-Ειρηνικό στην κεντρική του ομιλία στο 22ο Διάλογο Shangri-La του IISS, δηλώνοντας ότι η Γαλλία είναι βασικός παράγοντας, εκτός από την Ευρώπη, και στην περιοχή Ασίας-Ειρηνικού λόγω των υπερπόντιων εδαφών και της μόνιμης παρουσίας της. Συνέχισε εξηγώντας ότι τώρα είναι η ώρα για μια "νέα ειδική σχέση" μεταξύ της Ευρωπαϊκής Ένωσης και του Συνδέσμου Χωρών της Νοτιοανατολικής Ασίας (ASEAN) και μεταξύ της Ευρώπης και της περιοχής του Ινδικού-Ειρηνικού ευρύτερα.

Μαζί με την ίδια την ΕΕ, ευρωπαϊκές χώρες συμπεριλαμβανομένης της Τσεχικής Δημοκρατίας, της Γαλλίας, της Γερμανίας, της Λιθουανίας, των Κάτω Χωρών, της Σουηδίας και του Ηνωμένου Βασιλείου, έχουν εκδώσει επίσημες στρατηγικές ή κατευθυντήρια έγγραφα πολιτικής για την περιοχή Ινδικού-Ειρηνικού. Παρά τις διαφορετικές γεωγραφικές ερμηνείες και προτεραιότητες, η επιθυμία να προωθηθεί η σταθερότητα και η ασφάλεια της περιοχής αποτελεί κοινό θέμα. Η ευρωπαϊκή εμπλοκή στην άμυνα και την ασφάλεια στην περιοχή είναι πολύπλευρη και ευρεία, και περιλαμβάνει την κυβερνοασφάλεια, την ανταλλαγή πληροφοριών και τη στρατιωτική εκπαίδευση, μαζί με ανταλλαγές και συνεργασίες με περιφερειακούς οργανισμούς όπως ο ASEAN, ο Σύνδεσμος Ινδικού Ωκεανού και το Φόρουμ των Νήσων του Ειρηνικού.

Ευρωπαϊκά κράτη έχουν επίσης αναπτύξει τις ένοπλες δυνάμεις τους στην περιοχή. Η Γαλλία διατηρεί τη μεγαλύτερη μόνιμη ευρωπαϊκή παρουσία στην περιοχή. Οι γαλλικές δραστηριότητες περιλαμβάνουν στρατιωτικές ασκήσεις για σκοπούς αμυντικής διπλωματίας και διαλειτουργικότητας και την εμπλοκή της σε μηχανισμούς όπως ο FRANZ (Γαλλία, Αυστραλία και Νέα Ζηλανδία) στο Νότιο Ειρηνικό. Η Γαλλική Ομάδα Κρούσης Αεροπλανοφόρων (CSG) ολοκλήρωσε πρόσφατα την πεντάμηνη ανάπτυξη ναυτικών δυνάμεων [Clemenceau 25] στην περιοχή με επικεφαλής το αεροπλανοφόρο Charles de Gaulle. Αν και το Γαλλικό Ναυτικό επιχειρεί και αναπτύσσεται τακτικά στον Ινδικό Ωκεανό και διατηρεί μόνιμη παρουσία στο Νότιο Ειρηνικό, αυτή η ανάπτυξη ήταν σημαντική ως επίδειξη στρατιωτικής παρουσίας και προβολής δύναμης ανατολικά του Πορθμού της Μαλάκκα και μια χρήσιμη προσθήκη στην επιχειρησιακή του εμπειρία σε όλο το θέατρο της περιοχής Ινδικού-Ειρηνικού.

Άλλα ευρωπαϊκά κράτη επίσης αναπτύσσονται επίσης στην περιοχή, αν και λιγότερο συχνά και σε μικρότερη κλίμακα. Η τρέχουσα ανάπτυξη CSG του Ηνωμένου Βασιλείου διευθύνεται από το HMS Prince of Wales και ακολουθεί την ανάπτυξη CSG του 2021, η οποία ήταν η πρώτη στην περιοχή εδώ και περισσότερο από μια δεκαετία. Το Ηνωμένο Βασίλειο έχει επίσης αναπτύξει μόνιμα δύο πλοία περιπολίας ανοιχτής θάλασσας ως μορφή αμυντικής διπλωματίας και υποστήριξης για περιφερειακά ζητήματα, όπως η ανθρωπιστική βοήθεια και η ανακούφιση από καταστροφές. Η Ιταλία ανέπτυξε μια CSG με επικεφαλής το ITS Cavour το 2024, αποδεικνύοντας το αυξανόμενο ενδιαφέρον της για την περιοχή. Η ανάπτυξη σηματοδότησε τη συμμετοχή της Ιταλίας στην άσκηση Pitch Black στα ανοικτά των βόρειων ακτών της Αυστραλίας και τις αλληλεπιδράσεις με φίλους και εταίρους στον Δυτικό Ειρηνικό. Το Γερμανικό Ναυτικό και το Βασιλικό Ολλανδικό Ναυτικό επιχειρούν και συνεργάζονται με διάφορους εταίρους στην περιοχή.

Συνεργασία αμυντικής βιομηχανίας

Στο 22ο Διάλογο IISS Shangri-La, οι παράγοντες από την Ευρώπη και την περιοχή του Ινδικού-Ειρηνικού συζήτησαν διάφορα στοιχεία του ανταγωνισμού των μεγάλων δυνάμεων, της άμυνας και των περιορισμένων πόρων, καθώς η Ευρώπη και τα κράτη της περιοχής συνεχίζουν να αντιμετωπίζουν μια σειρά από προκλήσεις άμυνας και ασφάλειας. Ο Σουηδός Υπουργός Άμυνας Pål Jonson δήλωσε ότι οι στενότεροι δεσμοί ασφαλείας μεταξύ των δύο περιοχών θα είναι αμοιβαία επωφελείς: "Για να βελτιώσουμε την περιφερειακή μας ασφάλεια, πρέπει να δεσμευτούμε ο ένας για την ασφάλεια του άλλου". Προσδιόρισε την αποτελεσματικότερη συνεργασία της βιομηχανίας άμυνας ως "έναν από τους πιο υποσχόμενους τρόπους" για την εμβάθυνση της συνεργασίας.

Η συνεργασία της ευρωπαϊκής αμυντικής βιομηχανίας με την περιοχή προσφέρει ευκαιρίες για αυξημένες συνέργειες και ανάπτυξη δυνατοτήτων. Το Παγκόσμιο Πρόγραμμα Αεροπορικής Μάχης (GCAP), μια συνεργασία μεταξύ Ιταλίας, Ιαπωνίας και Ηνωμένου Βασιλείου, αναπτύσσει ένα επανδρωμένο μαχητικό αεροσκάφος επόμενης γενιάς. Η τριμερής συνεργασία ασφαλείας AUKUS (Αυστραλία-Ηνωμένο Βασίλειο-ΗΠΑ) στοχεύει στην ενίσχυση των δυνατοτήτων και της τεχνολογικής ανάπτυξης μέσω της απόκτησης πυρηνοκίνητων υποβρυχίων από την Αυστραλία, καθώς και μέσω περαιτέρω συνεργασίας σε τομείς όπως η κβαντική τεχνολογία και η τεχνητή νοημοσύνη. Έχουν επίσης καταβληθεί ευρωπαϊκές προσπάθειες για την αύξηση της συνεργασίας με τα κράτη της περιοχής όσον αφορά την κοινή ανάπτυξη και προμήθεια στρατιωτικού εξοπλισμού - για παράδειγμα πρωτοβουλίες από την ΕΕ, τη Λιθουανία, την Ολλανδία και τη Σουηδία. Η Γερμανία, επίσης, θεωρείται ολοένα και περισσότερο ως πιθανός εξαγωγέας αμυντικού εξοπλισμού στην περιοχή. Σημαντικές πρόσφατες διαπεριφερειακές αμυντικές αγορές περιλαμβάνουν την αγορά αεροσκαφών Rafale από τη Γαλλία από την Ινδία και τις πωλήσεις αρμάτων μάχης και μαχητικών αεροσκαφών από τη Νότια Κορέα στην Πολωνία.

Οι τομείς του κυβερνοχώρου, του διαστήματος και οι υποθαλάσσιες υβριδικές επιθέσεις - για παράδειγμα οι δυνατότητες πολέμου στον βυθό και η προστασία των υποβρυχίων καλωδίων - αποτελούν άλλους τομείς πιθανής συνεργασίας. Το ίδιο ισχύει και για τις μελλοντικές τεχνολογίες, όπως ανέφεραν οι υπουργοί Άμυνας της Φινλανδίας, της Γαλλίας και της Λιθουανίας στο Διάλογο IISS Shangri-La.

Στην περιοχή Ινδικού-Ειρηνικού, η όρεξη για αμυντική-βιομηχανική συνεργασία είναι πιθανό να συνεχιστεί. Στη Νοτιοανατολική Ασία, για παράδειγμα, οι έξι μεγαλύτερες αμυντικές αγορές είναι η Ινδονησία, η Μαλαισία, οι Φιλιππίνες, η Σιγκαπούρη, η Ταϊλάνδη και το Βιετνάμ, ενώ η έρευνα του IISS δείχνει ότι το συνδυασμένο σύνολο των αμυντικών επενδύσεων από αυτές τις έξι χώρες αυξήθηκε από 7,8 δισ. δολ. ΗΠΑ το 2022 σε 10,5 δισ. δολ. ΗΠΑ το 2024. Το ερώτημα είναι εάν οι αμυντικοί προϋπολογισμοί και η βιομηχανική ικανότητα σε Ευρώπη και Ινδικό-Ειρηνικό θα ευθυγραμμιστούν ώστε να επιτρέψουν την αύξηση των αμυντικών προμηθειών και την περαιτέρω αμυντική-βιομηχανική συνεργασία.

Προοπτικές

Υπάρχει στενή σύνδεση μεταξύ των πηγών των ευρωπαϊκών εντάσεων και των αναδυόμενων προκλήσεων ασφαλείας στον Ινδικό-Ειρηνικό, γεγονός που ενδεχομένως ανοίγει το δρόμο για στενότερη συνεργασία στον τομέα της ασφάλειας. Αυτό που μένει να δούμε, ωστόσο, είναι εάν τα ευρωπαϊκά κράτη μπορούν να διατηρήσουν τη δέσμευσή τους και να συνεχίσουν να επενδύουν στην περιοχή, αντιμετωπίζοντας παράλληλα προκλήσεις άμυνας και ασφάλειας πιο κοντά στο σπίτι τους. 

Διαβάστε το άρθρο στην αρχική του δημοσίευση εδώ