Της Irene Mia

Μόλις λίγους μήνες μετά την έναρξη της δεύτερης θητείας του Προέδρου Ντόναλντ Τραμπ, οι σχέσεις ΗΠΑ με τις χώρες της Λατινικής Αμερικής έχουν φτάσει σε νέα χαμηλά. 

Ενώ οι προηγούμενες κυβερνήσεις αγνοούσαν σε μεγάλο βαθμό την περιοχή, η πολιτική "Αμερική Πρώτα" του Τραμπ έχει ξεπεράσει την αδιαφορία και έχει μετατραπεί σε έντονη εχθρότητα.

Η διοίκησή του βλέπει τη Λατινική Αμερική κυρίως ως απειλή για την ασφάλεια, συνδέοντάς την με τη διακίνηση ναρκωτικών, το οργανωμένο έγκλημα και τη μετανάστευση, ενώ ταυτόχρονα θεωρεί τις σχέσεις της με γεωπολιτικούς αντιπάλους των ΗΠΑ, ιδιαίτερα την Κίνα, ως επικίνδυνα στενές.

Με βάση αυτή την ανάγνωση, η αμερικανική προσέγγιση έχει γίνει ουσιαστικά αρνητική, με προτεραιότητα τη μονομερή δράση και την κυριαρχία αντί για συνεργασία. Σε μια αναβίωση της Διδασκαλίας Μονρόε του 19ου αιώνα, η περιοχή αντιμετωπίζεται όχι ως ίσος εταίρος αλλά ως σφαίρα επιρροής που πρέπει να ελεγχθεί σύμφωνα με τα στρατηγικά συμφέροντα των ΗΠΑ.

Ο Τραμπ δεν έχασε χρόνο για να προωθήσει την αρνητική του ατζέντα για τη Λατινική Αμερική. Η περιοχή έχει γίνει ασυνήθιστα έντονος στόχος μέσα σε μια σειρά από εγχώρια και εξωτερικά μέτρα που έχει ήδη εφαρμόσει η νέα διοίκηση. Αυτά περιλαμβάνουν:

- Την επιβολή δασμού 25% σε εμπορεύματα (με κάποιες εξαιρέσεις) από το Μεξικό, ως απάντηση στην αποτυχία του να περιορίσει τη ροή ναρκωτικών και μεταναστών στα σύνορα.

- Την κατηγοριοποίηση οκτώ λατινοαμερικανικών εγκληματικών ομάδων ως "ξένες τρομοκρατικές οργανώσεις" (FTOs).

- Την απειλή να ανακτήσει τον έλεγχο της Διώρυγας του Παναμά για λόγους εθνικής ασφάλειας.

- Την έναρξη μαζικών, συχνά παράνομων απελάσεων λατινοαμερικανών μεταναστών, είτε στις χώρες προέλευσής τους είτε σε "ασφαλείς" τρίτες χώρες της περιοχής.

Η προσέγγιση του Τραμπ φαίνεται να έχει ήδη κάποια πρώτα αποτελέσματα. Ωστόσο, η βραχυπρόθεσμη εστίαση και η μονοδιάστατη φύση της μπορεί να υπονομεύσει τους στόχους της μακροπρόθεσμα.

Πίεση στο Μεξικό και τον Παναμά

Οι προσεγγίσεις των ΗΠΑ απέναντι στο Μεξικό και τον Παναμά αποτελούν χαρακτηριστικά παραδείγματα. Η ενίσχυση της ασφάλειας στα σύνορα με το Μεξικό είναι ζωτικής σημασίας για την εθνική ασφάλεια των ΗΠΑ – και για την κατεύθυνση των ανησυχιών των ψηφοφόρων σχετικά με την ανεξέλεγκτη μετανάστευση και την κρίση της φαιντανύλης. Παράλληλα, η Διώρυγα του Παναμά, ένας ζωτικός άξονας του παγκόσμιου εμπορίου και των εφοδιαστικών αλυσίδων, παίζει κρίσιμο ρόλο στην οικονομική ασφάλεια και ανταγωνιστικότητα των ΗΠΑ, ενώ έχει και στρατηγική στρατιωτική σημασία στο πλαίσιο του αυξανόμενου ανταγωνισμού των μεγάλων δυνάμεων στην περιοχή.

Ο συνδυασμός οικονομικής πίεσης, χρήσης δασμών ως όπλου και απειλών στρατιωτικής επέμβασης από τον Τραμπ φαίνεται να έχει ήδη αποδώσει.

Στο Μεξικό, η κυβέρνηση της Προέδρου Κλαούντια Σέινμπαουμ εγκατέλειψε την προηγούμενη στρατηγική "αγκαλιές, όχι σφαίρες", εστιάζοντας περισσότερο στην αντιμετώπιση των εγκληματικών ομάδων ναρκωτικών (DTOs) και των παράνομων οικονομιών, με αισθητή πρόοδο στις συλλήψεις και κατασχέσεις φαιντανύλης. Τον Φεβρουάριο, ανέπτυξε 10.000 επιπλέον στρατιώτες της Εθνοφρουράς για ενίσχυση των συνόρων και απέλασε 29 μεγάλους εμπόρους ναρκωτικών στις ΗΠΑ, μεταξύ των οποίων και τον Ραφαέλ Κάρο Κιντέρο, έναν από τους σημαντικότερους καταζητούμενους του FBI. Οι διαβάσεις  μεταναστών μειώθηκαν δραματικά, φτάνοντας στα χαμηλότερα επίπεδα των τελευταίων δεκαετιών. Επιπλέον, για να κατευνάσει τις αμερικανικές ανησυχίες για την οικονομική παρουσία της Κίνας, η κυβέρνηση του Μεξικού εξέφρασε πρόθεση να αυξήσει τους δασμούς σε κινεζικά αυτοκίνητα και ανταλλακτικά.

Στον Παναμά, οι αυξανόμενες απειλές των ΗΠΑ για ανάκτηση της Διώρυγας προκάλεσαν οργή αλλά και ενέργειες για κατεύθυνση. Η κυβέρνηση του Προέδρου Χοσέ Ραούλ Μουλίνο δήλωσε ότι δεν θα ανανεώσει τη συμμετοχή της στην κινεζική πρωτοβουλία "Διεθνής Ζώνη και Δρόμος" (Belt and Road), ενίσχυσε τη συνεργασία με τις ΗΠΑ στη μετανάστευση προσφέροντας τον Παναμά ως "γέφυρα" για απελαθέντες και ενέκρινε την πώληση των λιμένων Μπαλμπόα και Κριστόμπαλ (στους δύο άκρες της Διώρυγας) σε ένα κονσόρτσιουμ με επικεφαλής την αμερικανική BlackRock.

Τα όρια μιας μονοδιάστατης στρατηγικής

Οι παραπάνω εξελίξεις δείχνουν πρώτες επιτυχίες στην επαναβεβαίωση της αμερικανικής ηγεμονίας, αλλά η μακροπρόθεσμη επιτυχία είναι αβέβαιη.

Η καταπολέμηση της βίας και των ναρκωτικών απαιτεί πολυδιάστατη προσέγγιση: κοινωνικοοικονομικές λύσεις, μείωση της ζήτησης ναρκωτικών στις ΗΠΑ, καταπολέμηση της διακίνησης όπλων και ενίσχυση των θεσμών. Χωρίς αυτά, η βία θα κλιμακωθεί, καθώς οι εγκληματικές ομάδες θα προσαρμοστούν, ενώ η ταμπέλα "ναρκοτρομοκρατία" μπορεί να ενισχύσει άλλες ομάδες και να αυξήσει τον αντιαμερικανισμό.

Η στρατηγική περιορισμού της Κίνας μπορεί να αποδειχθεί αντίστροφη: χωρίς εναλλακτικές οικονομικές προτάσεις, η Κίνα θα παραμείνει κύρια δύναμη. Οι δασμοί και οι απελάσεις θα καταστρέψουν οικονομίες (π.χ. το Μεξικό θα χάσει ~1,15% του ΑΕΠ από τον δασμό 25%), κάνοντας την κινεζική επένδυση ακόμη πιο ελκυστική. Επιπλέον, ο περιορισμός της κινεζικής επιρροής στη Διώρυγα του Παναμά μπορεί να είναι μια "πύρρεια νίκη", δεδομένης της κινεζικής παρουσίας σε λιμάνια όπως το Τσάνκαϊ του Περού, που μειώνει την εξάρτηση της Ν. Αμερικής από αμερικανικά λιμάνια.

Η στρατηγική του Τραμπ, με έμφαση στην κυριαρχία και την παράβλεψη πολυδιάστατων λύσεων, μπορεί να έχει βραχυπρόθεσμες νίκες, αλλά μακροπρόθεσμα κινδυνεύει να οδηγήσει σε στρατηγική αποτυχία και απώλεια επιρροής, ανοίγοντας το δρόμο για άλλες δυνάμεις.

Διαβάστε το άρθρο στην αρχική του δημοσίευση εδώ.

Επιμέλεια - Απόδοση: Νικόλας Σαπουντζόγλου