Του Nigel Gould-Davies

Ρωσικό έδαφος βρίσκεται υπό κατοχή για πρώτη φορά από το 1944. Από την έναρξη μιας μεγάλης εισβολής στο Κουρσκ στις 6 Αυγούστου, η Ουκρανία έχει καταλάβει περίπου την ίδια ποσότητα ρωσικού εδάφους (περίπου 1.000 τετραγωνικά χιλιόμετρα) όσο οι ρωσικές δυνάμεις έχουν αφαιρέσει, με τεράστιο κόστος, από την Ουκρανία από τον Οκτώβριο του 2023.

Αυτή είναι μια σημαντική εξέλιξη. Η συνέχεια θα εξαρτηθεί από τους στόχους της Ουκρανίας για την επιχείρηση και τις αποφάσεις της Ρωσίας για το πώς θα συγκεντρώσει δυνάμεις για να αντισταθεί. Αλλά είναι ήδη κρίσιμη για όσα μας λέει για τον πόλεμο, για τη Ρωσία και για τον αντίκτυπό στην ευρύτερη διπλωματία της σύγκρουσης.  

Σημασία για τον πόλεμο 

Η εισβολή της Ουκρανίας καταδεικνύει πόσο απρόβλεπτος είναι ο πόλεμος. Το κυρίαρχο αφήγημα – στην προκειμένη περίπτωση, ότι η Ουκρανία αγωνιζόταν να αποτρέψει τη σταθερή ρωσική προέλαση στο Ντονμπάς και ότι έχει ελάχιστες προοπτικές να πετύχει περαιτέρω δικά της κέρδη – έχει για άλλη μια φορά καταρρεύσει. Ενώ οι ουκρανικές θέσεις στο Ντονμπάς παραμένουν υπό απειλή, οι δυνάμεις της έχουν αναλάβει την πρωτοβουλία με μια τολμηρή και καλά εκτελεσμένη επιχείρηση συνδυασμένων όπλων στη Ρωσία. Μέσω ενός συνδυασμού απόκρυψης, εξαπάτησης και ρωσικού εφησυχασμού, η Ουκρανία πέτυχε πλήρη στρατηγικό και επιχειρησιακό αιφνιδιασμό – ανατρέποντας την άποψη ότι κάτι τέτοιο δεν είναι πλέον εφικτό λόγω των Μη Επανδρωμένων Εναέριων Οχήματα (UAV) που έχουν πλήρη εικόνα στο πεδίο.  

Η ικανότητα της Ουκρανίας για έξυπνες και αιφνιδιαστικές κινήσεις – κάνοντας στη στεριά αυτό που επιδεικνύει τακτικά στη Μαύρη Θάλασσα - παραμένει αμείωτη. Αυτό επίσης διαψεύδει τις εκτιμήσεις ότι ο Ολεξάντρ Σίρσκι, διοικητής των ενόπλων δυνάμεων της Ουκρανίας από τον Φεβρουάριο, θα αποδεικνυόταν πιο συντηρητικός και "σοβιετικός" από τον προκάτοχό του, Βαλέρι Ζαλούζνι. Η Ουκρανία ξεγελάει συνεχώς τη Ρωσία στον πόλεμο. Αντίθετα, όπου η Ρωσία έχει σημειώσει κέρδη, αυτό οφείλεται στους ανώτερους αριθμούς και όχι στην ικανότητα. Ο διαγωνισμός της ευφυΐας ευνοεί την Ουκρανία. Αυτό αντιστρέφει το ρητό, που αποδίδεται στον Βλαντιμίρ Λένιν, ότι η ποσότητα έχει τη δική της ποιότητα.

Η απάντηση της Ρωσίας 

Στο μεταξύ, ένα απροετοίμαστο Κρεμλίνο φαίνεται να βρίσκεται σε αναταραχή, καθώς σχεδιάζει μια πολιτική και στρατιωτική απάντηση. Τρία χαρακτηριστικά ξεχωρίζουν. 

Πρώτον, αντί να συσπειρώσει τον πληθυσμό απέναντι σε μια απειλή για την πατρίδα, το Κρεμλίνο θέλησε να υποβαθμίσει την εισβολή. Ο αρχηγός του Γενικού Επιτελείου Βαλέρι Γκερασίμοφ ανέφερε αρχικά ότι συμμετείχαν λιγότεροι από 1.000 Ουκρανοί στρατιώτες – το ένα δέκατο του πιθανού αριθμού. Ρώσοι βουλευτές φέρεται να έχουν λάβει οδηγίες να μην κάνουν δημόσιες δηλώσεις για την εισβολή. Αυτή η απροθυμία να γίνει χρήσης της έννοιας της εθνικής άμυνας για να κινητοποιηθεί ο πληθυσμός κατά της Ουκρανίας έρχεται σε εντυπωσιακή αντίθεση με την υστερική ρητορική της "αποστρατιωτικοποίησης και αποναζιστικοποίησης" που χρησιμοποιήθηκε για να δικαιολογήσει την εισβολή το Φεβρουάριο του 2022. 

Χωρίς να υπάρχει λοιπόν ένα τέτοιο ερέθισμα από την κορυφή, η ρωσική κοινή γνώμη δεν αντέδρασε αυθόρμητα με περιφρόνηση. Αντίθετα τα ρωσικά μέσα ενημέρωσης, παρά τους σοβαρούς περιορισμούς στο ρεπορτάζ, έχουν εκφράσει σεβασμό για την τόλμη της Ουκρανίας. Αναφέρουν επίσης τον θυμό των εκτοπισμένων (πάνω από το 15% του πληθυσμού της περιοχής του Κουρσκ, καθώς και μερικοί από το Μπέλγκοροντ) προς το Κρεμλίνο. Η εισβολή δεν πυροδότησε ένα κύμα πατριωτικής ζέσης. 

Δεύτερον, το Κρεμλίνο έχει κηρύξει "αντιτρομοκρατική επιχείρηση" στις παραμεθόριες περιοχές Μπέλγκοροντ, Μπριάνσκ και Κουρσκ. Οι εξουσίες που παρέχει στις αρχές – όπως το δικαίωμα εισόδου στα σπίτια, κατάσχεση οχημάτων και αυστηρότερη επιτήρηση – έχουν σχεδιαστεί για την αντιμετώπιση εσωτερικών απειλών, όχι μεγάλης στρατιωτικής επίθεσης, για την οποία ο στρατιωτικός νόμος είναι η λογική απάντηση. Ακόμη και όταν αντιμετωπίζει εισβολή και κατοχή, ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν παραμένει αποφασισμένος να χαρακτηρίσει τη σύγκρουση ως "ειδική στρατιωτική επιχείρηση" και όχι ως πόλεμο. Ο ίδιος έχει χρησιμοποιήσει ασαφή, μη στρατιωτική γλώσσα – "κατάσταση", "γεγονότα" – για να περιγράψει την εισβολή της Ουκρανίας. 

Τρίτον, στη συγκέντρωση των δυνάμεων για να αντιμετωπίσει την εισβολή της Ουκρανίας, η Ρωσία κάνει ότι μπορεί για να αποφύγει να χρησιμοποιήσει μονάδες από τη δική της επίθεση στο Ντονμπάς. Αντίθετα, αναγκάζει τους στρατεύσιμους από το Κουρσκ να υπογράψουν στρατιωτικές συμβάσεις και τους στέλνει να πολεμήσουν. Φέρνει επίσης στρατεύσιμους από το Μούρμανσκ στο βορρά, δυνάμεις από το Καλίνινγκραντ και άλλους πόρους. Η Ρωσία κρίνει επί του παρόντος ότι μπορεί να περιορίσει την απειλή στο δικό της έδαφος, χωρίς να βάλει σε κίνδυνο τον σημαντικότερο στόχο της στην Ουκρανία.

Διπλωματικές επιπτώσεις 

Η εισβολή της Ουκρανίας και η απάντηση της Ρωσίας μπορεί να διαμορφώσουν τις αντιλήψεις της Δύσης και για τις δύο χώρες, και ως εκ τούτου για το πώς θα διαχειριστεί τη σύγκρουση μεταξύ τους. 

Η μέχρι τώρα επιτυχία της ουκρανικής επιχείρησης δεν έχει ενισχύσει μόνο το ηθικό της κοινωνίας και του στρατού της. Έχει δείξει επίσης στους διεθνείς υποστηρικτές της Ουκρανίας ότι απέχει πολύ από το να έχει εξαντληθεί, αλλά, αντίθετα, μπορεί ακόμη να σημειώσει τολμηρές επιτυχίες και δεν έχει καμία διάθεση να πιεστεί να αποδεχτεί μια ειρηνευτική διευθέτηση που θα την αφήνει μόνιμα πιο αδύναμη. 

Επιπλέον, η Ουκρανία το έχει κάνει αυτό διεξάγοντας μεγάλες πολεμικές επιχειρήσεις με δυτικά οπλικά συστήματα σε ρωσικό έδαφος. Η Ρωσία ισχυρίστηκε ότι η Δύση βρίσκεται πίσω από την εισβολή, αλλά δεν έχει κλιμακώσει ούτε στα λόγια ούτε στα έργα. Αυτό αποδυναμώνει το επιχείρημα ότι η Δύση πρέπει να τηρεί τις ρωσικές "κόκκινες γραμμές" στην υποστήριξή της προς την Ουκρανία – μεταξύ άλλων και με την επιβολή περιορισμών στη χρήση των όπλων που παρέχει. Εν ολίγοις, η Δύση μπορεί να γίνει λιγότερο δύσπιστη όσον αφορά την αντοχή της Ουκρανίας και να φοβάται λιγότερο τη ρωσική κλιμάκωση.  

Τι έρχεται μετά; 

Η εισβολή δημιουργεί μια νέα δυναμική στον πόλεμο. Και οι δύο πλευρές κάνουν επιλογές που εγκυμονούν μεγάλους κινδύνους. Η Ουκρανία κρίνει ότι μπορεί να αφιερώσει μερικές από τις καλύτερες δυνάμεις της σε αυτή την κατοχή χωρίς να επιτρέψει στις ρωσικές δυνάμεις να διαρρήξουν το Ντονμπάς. Η Ρωσία κρίνει ότι μπορεί να συγκρατήσει την εισβολή χωρίς να εκτρέψει σημαντικές δυνάμεις από την επίθεσή της. Και τα δύο δεν μπορούν να είναι σωστά. Το αποτέλεσμα είναι αβέβαιο. 

Για τη Ρωσία, τα γεγονότα αυτά αποκαλύπτουν την ειρωνεία της ιστορίας αλλά και ένα παράδοξο. Η ειρωνεία είναι ότι ο Πούτιν ήρθε στην εξουσία μετά την έναρξη ενός πολέμου στην Τσετσενία για την αποκατάσταση της κυριαρχίας στο ρωσικό έδαφος. Έχοντας κάνει σύνθημα της προεδρίας του την αποκατάσταση ενός ισχυρού κράτους, κυβερνά τώρα μια χώρα που έχει χάσει για άλλη μια φορά τον έλεγχο εντός της επικράτειας της. 

Το παράδοξο είναι ότι ο Πούτιν, ο οποίος κλιμακώνει ολοένα και περισσότερο τις απειλές στον πόλεμο της Ουκρανίας, δεν το έκανε ως απάντηση στην εισβολή στη Ρωσία. Ενώ πιστεύει ότι η Ουκρανία επιδιώκει "να καταστρέψει την ενότητα, τη συνοχή της ρωσικής κοινωνίας", η αποτυχία του να συσπειρώσει την κοινή γνώμη ως απάντηση υποδηλώνει ότι μπορεί να μην έχει εμπιστοσύνη σε αυτή τη συνοχή.  

Αυτή η κρίση δεν έχει το μέγεθος της πορείας του Ομίλου Βάγκνερ στη Μόσχα τον Ιούνιο του 2023 – όταν η πανικόβλητη δημόσια έκκληση του Πούτιν παρέπεμπε στην ολοκληρωτική κατάρρευση του 1917. Αλλά, περισσότερο από οτιδήποτε άλλο μέχρι στιγμής, εκτός από τη σύντομη περίοδο υποχρεωτικής στρατολόγησης τον Σεπτέμβριο του 2022, η τολμηρή κίνηση της Ουκρανίας φέρνει τον πόλεμο στο σπίτι για τους Ρώσους. Αυτό ήταν κάτι που το Κρεμλίνο είχε προσπαθήσει να αποφύγει.

Διαβάστε το άρθρο στην αρχική του δημοσίευση εδώ