Παγκόσμιες αμυντικές δαπάνες: Στρατηγικοί παράγοντες έναντι οικονομικών

Της Fenella McGerty

Τα δεδομένα στην έκδοση του The Military Balance του 2023 υποδεικνύουν ότι παρόλο που οι ανταγωνιστικοί στρατηγικοί παράγοντες χρησίμευσαν για να ωθήσουν τις αμυντικές δαπάνες προς τα πάνω, οι οικονομικές προκλήσεις επιβάρυναν τις αποφάσεις για τις δημόσιες δαπάνες. Αυτά περιελάμβαναν αυξανόμενους ρυθμούς πληθωρισμού, ασθενέστερα νομίσματα και συνεχιζόμενη διακοπή της εφοδιαστικής αλυσίδας.  

Σε ονομαστικούς όρους, οι παγκόσμιες αμυντικές δαπάνες ήταν σε ισχυρή ανοδική τροχιά τα τελευταία πέντε χρόνια, βαίνοντας αυξανόμενες από 1,7 τρισ. δολάρια το 2017 σε 2,0 τρισ. δολάρια το 2022. Μέχρι πρόσφατα, το ίδιο θα μπορούσε να ειπωθεί για τις αμυντικές δαπάνες σε πραγματικό όρους, αλλά αυτή η ανοδική τάση σταμάτησε το 2021 και το 2022 λόγω της κλιμάκωσης του πληθωρισμού, οδηγώντας σε διεύρυνση τη διαφορά μεταξύ ονομαστικών και πραγματικών δαπανών. Χρησιμοποιώντας το 2015 ως έτος βάσης για τους υπολογισμούς σε πραγματικούς όρους, η διαφορά ανήλθε σε 101 δισ. δολάρια το 2020. Αυτό υπερδιπλασιάστηκε σε 222 δισ. δολάρια το 2021 και αυξήθηκε ξανά σε 312 δισ. δολάρια το 2022.  

Πράγματι, από το 2017, ο σωρευτικός αντίκτυπος του πληθωρισμού στις αμυντικές δαπάνες έχει εξαλείψει σχεδόν 850 δισεκατομμύρια δολάρια από την πραγματική αγοραστική δύναμη των παγκόσμιων αμυντικών επενδύσεων, ακόμη και όταν οι κυβερνήσεις έχουν δει τις προκλήσεις για την ασφάλεια να οξύνονται. Αν ο πληθωρισμός συνέχιζε στη σταθερή τροχιά που ήταν εμφανής πριν από το 2021, η σωρευτική επίπτωση θα ήταν πολύ χαμηλότερη, πλησιέστερα σε μια εκτίμηση για 580 δισεκατομμύρια δολάρια.  

Περιφερειακές αλλαγές

Η Ευρώπη και η Ασία ήταν οι μόνες περιοχές που παρουσίασαν αύξηση των αμυντικών δαπανών σε πραγματικούς όρους τόσο το 2021 όσο και το 2022. Περισσότερες περιοχές διαχειρίστηκαν πραγματική ανάπτυξη το 2022, παρά αυξανόμενο πληθωρισμό, αλλά αυτό οφειλόταν φαινομενικά σε έκτακτες αυξήσεις σε μεμονωμένες χώρες και όχι σε περιφερειακή τάση. Οι αμυντικές δαπάνες στην Υποσαχάρια Αφρική επέστρεψαν σε πραγματική ανάπτυξη καθώς η Αιθιοπία υπερτετραπλασίασε τον αμυντικό της προϋπολογισμό από 0,38 δισ. δολάρια το 2021 σε 1,58 δισ. δολάρια το 2022, μετά την επανέναρξη της σύγκρουσής της με το Λαϊκό Απελευθερωτικό Μέτωπο Τιγκράι.  

Άλλες δραματικές αυξήσεις σημειώθηκαν εντός του έτους και αντανακλούν τις αλλαγές στο στρατηγικό περιβάλλον ή τις οικονομικές συνθήκες που αντιμετωπίζει η εκάστοτε χώρα. Όπως ήταν αναμενόμενο, οι ρωσικές και ευρασιατικές δαπάνες παρουσίασαν σημαντική αύξηση, καθώς η Ρωσία αποκάλυψε έναν σημαντικά υψηλότερο προϋπολογισμό για το 2022 από ό,τι είχε αρχικά εκτιμηθεί στον προϋπολογισμό· χωρίς την αναθεώρηση, οι περιφερειακές δαπάνες θα είχαν μειωθεί σε πραγματικούς όρους το 2022. Ο αρχικός βασικός προϋπολογισμός της Ρωσίας για το 2022, ύψους 3,50 δισ. ρουβλιών (50,0 δισ. δολάρια) αναθεωρήθηκε προς τα πάνω σε 4,68 τρισ. ρούβλια (66,9 δισ. δολάρια), με τις αντίστοιχες συνολικές στρατιωτικές δαπάνες να αυξάνονται από μια εκτίμηση για 4,98 τρισ. ρούβλια (71,1 δισ. δολάρια) έως 6,15 τρισ. ρούβλια (87,9 δισ. δολάρια). Τον Δεκέμβριο του 2022, η Σαουδική Αραβία αποκάλυψε ότι ο προγραμματισμένος αμυντικός προϋπολογισμός 171 δισ. ριάλ (45,6 δισ. δολάρια) για το 2022 αναθεωρήθηκε ουσιαστικά προς τα πάνωσε 245 δισ. ριάλ (65,3 δισ. δολάρια). Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να αλλάξει δραματικά η αναπτυξιακή τάση του 2022 στην περιοχή της Μέσης Ανατολής και της Βόρειας Αφρικής (MENA), από πραγματική μείωση 2% σε άνοδο 9%.  

Υπό το πρίσμα αυτών των αναθεωρήσεων, ο κύριος μοχλός πίσω από την παγκόσμια μείωση των αμυντικών δαπανών σε πραγματικούς όρους το 2022 ήταν και πάλι ο χαμηλός ρυθμός ονομαστικής ανάπτυξης στον αμυντικό προϋπολογισμό των ΗΠΑ εν μέσω του πληθωρισμού 8% εκεί πέρυσι. Ο αμυντικός προϋπολογισμός των ΗΠΑ αυξήθηκε από 760 δισ. δολάρια το 2021 σε 766 δισ. δολάρια (συμπεριλαμβανομένων των προσαρμογών από το Γραφείο Διαχείρισης και Προϋπολογισμού), που ισοδυναμεί με μείωση 5,8% σε πραγματικούς όρους. Ο προϋπολογισμός των ΗΠΑ για το 2023 φαίνεται έτοιμος να εφαρμόσει μια πιο σημαντική άνοδο στην άμυνα, κυρίως μέσω διαφόρων προσαρμογών και προσαυξήσεων που πραγματοποιήθηκαν σε όλη τη διαδικασία έγκρισης του προϋπολογισμού για την αντιμετώπιση του πληθωρισμού. Ως εκ τούτου, η παγκόσμια τάση μπορεί να επιστρέψει ξανά σε πραγματική ανάπτυξη το 2023, ιδιαίτερα εάν συνεχιστούν οι αυξήσεις σε περιοχές όπως η Ευρώπη και η Ασία. Επιπλέον, με τις περισσότερες προβλέψεις να υποδηλώνουν ότι ο πληθωρισμός θα υποχωρήσει, η αγοραστική δύναμη οποιωνδήποτε μελλοντικών αυξήσεων για την άμυνα θα ενισχυθεί.  

Ευρωπαϊκή επιμονή

Η αύξηση των ευρωπαϊκών αμυντικών δαπανών ήταν σημαντική το 2021, φτάνοντας το 3,5% σε πραγματικούς όρους, που ξεπέρασε τον ρυθμό ανάπτυξης όλων των άλλων περιοχών παγκοσμίως. Αναμενόταν ότι, βραχυπρόθεσμα, η αύξηση των περιφερειακών αμυντικών δαπανών θα ήταν πιο συγκρατημένη υπό το φως της δημοσιονομικής πίεσης μετά την πανδημία του κορονοϊού. Πράγματι, οι αρχικές ανακοινώσεις για τον αμυντικό προϋπολογισμό το 2022 έδειξαν πολλά. Ωστόσο, η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, η οποία ξεκίνησε στις 24 Φεβρουαρίου, προκάλεσε αισθητή αλλαγή πλεύσης. Τους επόμενους μήνες, περίπου 20 ευρωπαϊκές χώρες δεσμεύτηκαν να αυξήσουν τις αμυντικές τους δαπάνες. Αξιοσημείωτες αυξήσεις ανακοινώθηκαν από τη Γερμανία και την Πολωνία με αυξήσεις που συμπληρώθηκαν από ειδικά κεφάλαια, που στοχεύουν κυρίως στην ενίσχυση των επενδύσεων σε δυνατότητες.  

Παρά τις αυξανόμενες οικονομικές προκλήσεις, το 2022 σηματοδότησε την όγδοη συνεχή χρονιά πραγματικής αύξησης των ευρωπαϊκών αμυντικών δαπανών, αν και με χαμηλότερο ρυθμό 0,8%. Ωστόσο, είναι αξιοσημείωτο ότι αυτή η ανάπτυξη έχει διατηρηθεί, δεδομένου ότι η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία – αν και παρείχε κίνητρα για υψηλότερες αμυντικές δαπάνες – προκάλεσε επίσης εκτεταμένη ζημιά και αναστάτωση στις ευρωπαϊκές οικονομίες. Αυτό το περιβάλλον δημιούργησε αντικρουόμενες προτεραιότητες δημοσίων δαπανών για τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής.  

Οι αυξήσεις των αμυντικών δαπανών πρόκειται να συνεχιστούν στην Ευρώπη κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 2020, σύμφωνα με τις πολλές δεσμεύσεις που αναλήφθηκαν το 2022. Ωστόσο, πέρα από τις συνεχιζόμενες επιπτώσεις του πληθωρισμού, θα μετριαστούν σε ορισμένες χώρες από άλλους περιορισμούς των δημοσίων δαπανών, ιδίως το υψηλότερο κόστος της εξυπηρέτησης του χρέους καθώς αυξάνονται τα επιτόκια. Με τέτοιους οξείς πληθωριστικούς κινδύνους που είναι πλέον διάχυτοι στην παγκόσμια οικονομία, γίνεται ολοένα και πιο σημαντικό το να εξετάσουμε τη διαφορά μεταξύ του πληθωρισμού σε επίπεδο οικονομίας ή του πληθωρισμού του δείκτη τιμών καταναλωτή και των ρυθμών πληθωρισμού που επηρεάζουν την άμυνα, προκειμένου να εκτιμηθεί με μεγαλύτερη ακρίβεια η αγοραστική δύναμη ενός αμυντικός προϋπολογισμός. Επιπλέον, εάν η αδυναμία των εγχώριων νομισμάτων έναντι του δολαρίου που εμφανίστηκε το 2022 συνεχιστεί και το 2023, θα αποτελέσει μια περαιτέρω πρόκληση για τους ήδη υπό πίεση προϋπολογισμούς προμηθειών στον τομέα της άμυνας.  

Πράξη εξισορρόπησης

Οι δύσκολες συνθήκες δεν περιορίζονται στην Ευρώπη. Εν μέσω αυξανόμενων οικονομικών και δημοσιονομικών προκλήσεων, η ανάπτυξη του περιφερειακού αμυντικού προϋπολογισμού στην Ασία το 2022 ήταν σημαντικώς χαμηλότερη από την τάση σε πραγματικούς όρους σε σύγκριση με την προηγούμενη δεκαετία. Αυτό ήταν εν μέρει αποτέλεσμα των περιορισμένων κρατικών δαπανών, ιδιαιτέρως στη Νοτιοανατολική Ασία, αλλά οφειλόταν επίσης και στον αντίκτυπο του πληθωρισμού στη δύναμη δαπανών των αμυντικών προϋπολογισμών. Στην Κίνα, η ονομαστική αύξηση 7% στον προϋπολογισμό του 2022, σε σχέση με τα στοιχεία του 2021, αντιπροσωπεύει ώθηση 95 δισ. γουάν (16 δισ. δολάρια) στη χρηματοδότηση του Λαϊκού Απελευθερωτικού Στρατού, τη μεγαλύτερη ετήσια αύξηση ποτέ σε απόλυτες τιμές, παρόλο που η ανάπτυξη έχει σταματήσει τα τελευταία χρόνια σε πραγματικούς όρους. Σε άλλα μέρη, όπου σημειώθηκε σημαντική ανάπτυξη, ήταν γενικά το αποτέλεσμα της έγκρισης μεγάλων ειδικών προϋπολογισμών για την άμυνα, όπως στην Ιαπωνία και την Ταϊβάν. Αυτό υποδηλώνει ότι, όπως και στην Ευρώπη, οι στρατηγικοί παράγοντες επέτρεψαν στις τάσεις των αμυντικών δαπανών σε ορισμένες χώρες να ξεπεράσουν ευρύτερους δημοσιονομικούς περιορισμούς. 

Ενώ επιτρέπουν πιο γρήγορες επενδύσεις στην άμυνα, τέτοια κονδύλια εκτός προϋπολογισμού για την άμυνα τόσο στην Ασία όσο και στην Ευρώπη μπορούν να έχουν ως αποτέλεσμα τη μείωση της διαφάνειας, κάτι που δεν είναι ιδανικό σε περιόδους αυξανόμενων γεωπολιτικών εντάσεων. Κοιτάζοντας το μέλλον, οι κυβερνήσεις παγκοσμίως θα πρέπει να συνεχίσουν να εξισορροπούν τους παράγοντες κινδύνου έναντι της οικονομικής πραγματικότητας. Οποιαδήποτε βελτίωση στο τελευταίο τα επόμενα χρόνια θα συμβάλει στη διευκόλυνση της κατάστασης που βιώνουν επί του παρόντος οι κυβερνήσεις, όπου η αξία των αμυντικών επενδύσεών τους υποβαθμίζεται ακόμη και όταν οξύνονται οι προκλήσεις για την ασφάλεια. 

Δείτε τη δημοσίευση του πρωτότυπου άρθρου εδώ