Γράφει ο Κυριάκος Βαμβακίδης

Η χειρουργική του θυρεοειδούς έχει κάνει τεράστια άλματα τις τελευταίες δεκαετίες. Από επεμβάσεις που παλαιότερα απαιτούσαν μεγάλη εμπειρία και βασίζονταν σχεδόν αποκλειστικά στο "μάτι" και το χέρι του χειρουργού, σήμερα έχουμε φτάσει σε μια εποχή όπου η τεχνολογία συνεργάζεται με τον γιατρό, προσφέροντας ασφάλεια, ακρίβεια και καλύτερα αποτελέσματα για τον ασθενή.

Η εξέλιξη αυτή δεν είναι τυχαία. Όπως σε όλα τα πεδία της ιατρικής, έτσι και στη χειρουργική, η πρόοδος είναι συνεχής. Νέες τεχνικές, εργαλεία και συστήματα επιτρέπουν στους χειρουργούς να επεμβαίνουν με μεγαλύτερη λεπτότητα, λιγότερη αιμορραγία και μικρότερο τραύμα στους ιστούς.

Οι σημαντικότερες σύγχρονες καινοτομίες στη χειρουργική του θυρεοειδούς αφορούν τρεις βασικούς τομείς: την αιμόσταση (έλεγχο της αιμορραγίας), την προστασία των παραθυρεοειδών αδένων και τη διαφύλαξη της λειτουργίας των νεύρων που ελέγχουν τη φωνή.

Αιμόσταση με τεχνολογία ραδιοσυχνοτήτων ή υπερήχων

Η αιμόσταση ήταν το πρώτο μεγάλο βήμα της τεχνολογίας στη χειρουργική του θυρεοειδούς. Παλαιότερα ο χειρουργός έπρεπε να δένει κάθε μικρό ή μεγάλο αγγείο, κάτι που απαιτούσε χρόνο και αύξανε την πιθανότητα απώλειας αίματος.

Σήμερα, χάρη στα ειδικά εργαλεία αιμόστασης που χρησιμοποιούν ενέργεια ραδιοσυχνοτήτων ή υπερήχους, η διαδικασία αυτή έχει απλοποιηθεί και έχει γίνει πολύ πιο ασφαλής. Τα εργαλεία αυτά επιτρέπουν την άμεση σφράγιση των αγγείων χωρίς την ανάγκη απολινώσεων, μειώνοντας έτσι τη διάρκεια της επέμβασης και τις μετεγχειρητικές επιπλοκές.

Προστασία των παραθυρεοειδών αδένων με αυτοφθορισμό

Οι παραθυρεοειδείς αδένες είναι τέσσερις πολύ μικροί αδένες, που βρίσκονται ακριβώς πίσω από τον θυρεοειδή και ρυθμίζουν το ασβέστιο στο αίμα. Είναι εξαιρετικά ευαίσθητοι και η διατήρησή τους είναι κρίσιμη για την αποφυγή μετεγχειρητικής υποασβεστιαιμίας – μιας κατάστασης που μπορεί να προκαλέσει μουδιάσματα και μυϊκούς σπασμούς και να θέσει σε κίνδυνο τη ζωή του ασθενούς.

Μέχρι πρόσφατα η αναγνώριση και διατήρησή τους βασιζόταν αποκλειστικά στην εμπειρία του χειρουργού. Όμως η τεχνολογία ήρθε να προσφέρει ένα πολύτιμο εργαλείο: τον αυτοφθορισμό.

Οι παραθυρεοειδείς αδένες έχουν τη φυσική ικανότητα να "φωσφορίζουν" (να εκπέμπουν ένα χαρακτηριστικό φως) όταν φωτίζονται με ειδική ακτινοβολία στο εγγύς υπέρυθρο φάσμα. Χρησιμοποιώντας ειδικές κάμερες ή laser, ο χειρουργός μπορεί να δει σε πραγματικό χρόνο ποιοι ιστοί αντιστοιχούν σε παραθυρεοειδείς αδένες.

Σε ακόμα πιο εξελιγμένες περιπτώσεις, εφαρμόζεται η τεχνική με ICG (IndoCyanine Green), μια χρωστική ουσία που ενίεται ενδοφλεβίως και "φωτίζει" τα όργανα όταν παρατηρούνται με ειδική κάμερα. Έτσι, ο χειρουργός όχι μόνο εντοπίζει τους παραθυρεοειδείς, αλλά μπορεί να εκτιμήσει και την αιμάτωσή τους, δηλαδή αν τροφοδοτούνται σωστά με αίμα και επομένως θα λειτουργούν φυσιολογικά μετά την επέμβαση.

Προστασία των νεύρων της φωνής 

Ένα από τα πιο κρίσιμα σημεία στη χειρουργική του θυρεοειδούς είναι η προστασία των παλίνδρομων λαρυγγικών νεύρων – των νεύρων που δίνουν κινητική νεύρωση στις φωνητικές χορδές. Αν αυτά τραυματιστούν, μπορεί να προκληθεί βράγχος φωνής, δυσκολία στην ομιλία ή ακόμα και προβλήματα στην αναπνοή.

Για πολλά χρόνια η προστασία αυτών των νεύρων στηριζόταν αποκλειστικά στην εμπειρία του χειρουργού. Όμως σήμερα υπάρχει ένα πανίσχυρο εργαλείο: η διεγχειρητική νευροπαρακολούθηση, γνωστή και ως νευροδιέγερση.

Με τη χρήση ειδικού συστήματος, ο χειρουργός μπορεί να ελέγχει κατά τη διάρκεια της επέμβασης αν το νεύρο λειτουργεί σωστά. Μικρά ηλεκτρικά ερεθίσματα στέλνονται στο νεύρο και ειδικοί αισθητήρες (συνήθως ενσωματωμένοι στον αναπνευστικό σωλήνα του ασθενούς) καταγράφουν την απόκριση των φωνητικών χορδών. Έτσι, ο χειρουργός ενημερώνεται άμεσα αν κάποιος χειρισμός επηρεάζει το νεύρο, επιτρέποντάς του να προσαρμόσει τη στρατηγική του.

Τα τελευταία χρόνια έχει γίνει ένα γιγαντιαίο άλμα με την εισαγωγή της συνεχούς νευροδιέγερσης. Αντί για περιοδικούς ελέγχους, το σύστημα παρακολουθεί σε πραγματικό χρόνο τη λειτουργία του νεύρου καθ’ όλη τη διάρκεια της επέμβασης. Αυτό σημαίνει ότι ο χειρουργός ενημερώνεται αμέσως –πριν καν υπάρξει κάκωση– για οποιαδήποτε επικίνδυνη μεταβολή στην αγωγιμότητα του νεύρου.

Η συνεχής νευροδιέγερση έχει αυξήσει κατακόρυφα την ασφάλεια των θυρεοειδεκτομών και αποτελεί πλέον τη μέθοδο εκλογής στα σύγχρονα χειρουργικά κέντρα.

Η ενσωμάτωση της τεχνητής νοημοσύνης (AI)

Το επόμενο μεγάλο βήμα στη χειρουργική του θυρεοειδούς αναμένεται να είναι η ενσωμάτωση της τεχνητής νοημοσύνης (AI) στα ήδη υπάρχοντα συστήματα.

Η τεχνητή νοημοσύνη θα μπορεί να προειδοποιεί τον χειρουργό σε πραγματικό χρόνο αν πλησιάζει επικίνδυνα μια κρίσιμη ανατομική δομή. Παράλληλα, με τη βοήθεια της ανάλυσης δεδομένων από εκατοντάδες επεμβάσεις, τα συστήματα αυτά θα "μαθαίνουν" συνεχώς, προσφέροντας προβλέψεις και βελτιστοποίηση της χειρουργικής στρατηγικής πριν και κατά τη διάρκεια της επέμβασης.

Εν κατακλείδι...

Η χειρουργική του θυρεοειδούς σήμερα δεν θυμίζει σε τίποτα εκείνη του παρελθόντος. Η συνεργασία του ανθρώπινου χεριού με την τεχνολογία έχει μειώσει δραστικά τις επιπλοκές, έχει βελτιώσει την ασφάλεια και έχει αυξήσει την ακρίβεια.

Από τα εργαλεία αιμόστασης με ραδιοσυχνότητες και υπερήχους, μέχρι τον αυτοφθορισμό των παραθυρεοειδών, τη συνεχή νευροδιέγερση και την επερχόμενη συμβολή της τεχνητής νοημοσύνης, κάθε βήμα της προόδου έχει έναν κοινό στόχο: την προστασία του ασθενούς και την εξασφάλιση ενός άριστου λειτουργικού αποτελέσματος.

Η εξέλιξη είναι πραγματικά ασταμάτητη – και, ευτυχώς, βρίσκεται με συνέπεια στην υπηρεσία του ανθρώπου.

*Χειρουργός Ενδοκρινών Αδένων, Διευθυντής Τμήματος Χειρουργικής Ενδοκρινών Αδένων Νοσοκομείου "Ερρίκος Ντυνάν"