Της Βίκυς Κουρλιμπίνη

Τα τελευταία χρόνια, οι ειδικοί στη διατροφή προειδοποιούν όλο και περισσότερο για την αυξανόμενη κατανάλωση υπερεπεξεργασμένων τροφίμων (ultra-processed foods – UPFs). Πρόκειται για προϊόντα που έχουν υποστεί εκτεταμένη βιομηχανική επεξεργασία και περιέχουν χημικά πρόσθετα, ενισχυτικά γεύσης, τεχνητά αρώματα και υλικά που δεν υπάρχουν στη φυσική μορφή των τροφών, όπως αναψυκτικά, πατατάκια, μπισκότα, γαριδάκια, επεξεργασμένα κρέατα (λουκάνικα, σαλάμια, ζαμπόν), έτοιμα γεύματα (πίτσες, fast food, κατεψυγμένα φαγητά), δημητριακά πρωινού με πρόσθετα σάκχαρα, ζαχαρούχα γιαούρτια και επιδόρπια και τρόφιμα χωρίς ζάχαρη αλλά με τεχνητά γλυκαντικά.

Εκτός από τον αυξημένος κίνδυνο παχυσαρκίας και μεταβολικού συνδρόμου, πρόσφατες έρευνες δείχνουν ότι η συχνή κατανάλωσή τους αλλάζει ακόμη και τη δομή του εγκεφάλου, επηρεάζοντας τα κέντρα ανταμοιβής και οδηγώντας σε φαύλο κύκλο υπερφαγίας.

Μια διεθνής ερευνητική ομάδα ανέλυσε εγκεφαλικές απεικονίσεις περίπου 30.000 συμμετεχόντων και εντόπισε εντυπωσιακές συσχετίσεις ανάμεσα στη συχνή κατανάλωση υπερεπεξεργασμένων τροφίμων (UPFs) και μετρήσιμες διαφορές στη δομή του εγκεφάλου.

Οι διαφορές αυτές, σύμφωνα με τους επιστήμονες, ενδέχεται να αποτελούν μέρος ενός "φαύλου κύκλου" που ενισχύει την εξάρτηση από το φαγητό.

"Τα ευρήματά μας δείχνουν ότι η αυξημένη κατανάλωση υπερεπεξεργασμένων τροφίμων συνδέεται με διαφορές στον εγκέφαλο. Οι συνδέσεις αυτές μπορεί να σχετίζονται με συμπεριφορές όπως η υπερφαγία, αν και δεν μπορούμε να αποδείξουμε αιτιώδη σχέση με τη μελέτη μας. Οι παρατηρούμενες διαφοροποιήσεις δεν εξηγούνται αποκλειστικά από τη φλεγμονή ή την παχυσαρκία· συστατικά και πρόσθετα χαρακτηριστικά των UPFs, όπως τα γαλακτοματοποιητικά, ενδέχεται επίσης να παίζουν ρόλο — κάτι που χρειάζεται περαιτέρω έρευνα", εξηγεί ο Arsène Kanyamibwa, ερευνητής του Πανεπιστημίου του Ελσίνκι και ένας εκ των βασικών συγγραφέων της μελέτης.

Η έρευνα βασίστηκε σε δεδομένα από τη UK Biobank, μια μεγάλη βρετανική βάση υγείας που περιλαμβάνει δεκάδες χιλιάδες μεσήλικες συμμετέχοντες. Η μελέτη πραγματοποιήθηκε μέσω συνεργασίας μεταξύ του Πανεπιστημίου του Ελσίνκι και του Ινστιτούτου Νευρολογίας του Μόντρεαλ (McGill University).

Ο Kanyamibwa υπογραμμίζει ότι η νέα αυτή γνώση μπορεί να επηρεάσει τόσο τις ατομικές διατροφικές επιλογές, όσο και τη διαμόρφωση δημόσιας πολιτικής για τη διατροφή. "Με βάση τα αυξανόμενα επιστημονικά δεδομένα, η μείωση της κατανάλωσης υπερεπεξεργασμένων τροφίμων και η ενίσχυση των κανονισμών στη βιομηχανία τροφίμων αποτελούν κρίσιμα βήματα για τη βελτίωση της δημόσιας υγείας", επισημαίνει.

Πως ξεχωρίζουμε τα υπερεπεξεργασμένα τρόφιμα

Σύμφωνα με το σύστημα ταξινόμησης NOVA, που χρησιμοποιείται διεθνώς από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, τα τρόφιμα χωρίζονται σε τέσσερις κατηγορίες, ανάλογα με το βαθμό επεξεργασίας τους:

- Μη ή ελάχιστα επεξεργασμένα τρόφιμα: Φυσικά προϊόντα που έχουν υποστεί ελάχιστη μεταποίηση, όπως πλύσιμο, ψύξη ή αποξήρανση (π.χ. φρούτα, λαχανικά, ξηροί καρποί, δημητριακά ολικής άλεσης).

- Επεξεργασμένα συστατικά μαγειρικής: Ουσίες που εξάγονται από φυσικά τρόφιμα, όπως το ελαιόλαδο, η ζάχαρη ή το αλάτι.

- Επεξεργασμένα τρόφιμα: Τρόφιμα που προκύπτουν από τον συνδυασμό των παραπάνω (π.χ. κονσερβοποιημένα λαχανικά, ψωμί, τυρί).

- Υπερεπεξεργασμένα τρόφιμα (UPFs): Προϊόντα που παράγονται κυρίως από βιομηχανικά συστατικά, περιέχουν πρόσθετα (όπως γαλακτοματοποιητές, τεχνητά χρώματα, συντηρητικά, γλυκαντικά) και λίγη ή καθόλου πραγματική τροφή.