Η τεχνητή νοημοσύνη (AI) στην ιατρική έχει αποκτήσει εκρηκτική εξέλιξη, με αποτέλεσμα τα τελευταία χρόνια να έχει αλλάξει σημαντικά η κλινική προσέγγιση των ασθενών. Ειδικότερα στον τομέα της χειρουργικής, η εφαρμογή αλγορίθμων εκπαίδευσης και χειρουργικής πρακτικής σε τομείς όπως η ρομποτική χειρουργική τεχνολογία, σταδιακά θα αλλάξει ριζικά τον τρόπο ελέγχου, διάγνωσης, διαστρωμάτωσης κινδύνου, θεραπείας και παρακολούθησης ασθενών, τόσο σε προεγχειρητικό όσο και σε μετεγχειρητικό στάδιο αλλά και εντός των χειρουργικών αιθουσών. 

Τι έχει όμως συμβεί τα τελευταία χρόνια;

-Οι αλγόριθμοι τεχνητής νοημοσύνης έχουν φτάσει σε τέτοιο στάδιο ωριμότητας ώστε να μπορούν εύκολα εφαρμοστούν σε κλινικά δεδομένα και να μεγιστοποιήσουν τις παρεχόμενες κλινικά σημαντικές πληροφορίες 

-Τα κλινικά δεδομένα είναι πιο διαλειτουργικά, με μεγαλύτερη πληθυσμιακή κάλυψη και άμεσα διαθέσιμα 

-Οι ετήσιες αυξήσεις της χρηματοδότησης των εταιριών εξέλιξης, των ακαδημαϊκών ιδρυμάτων και των δημοσίων κεφαλαίων για την ανάπτυξη και τις δοκιμές τεχνητής νοημοσύνης, έχουν οδηγήσει σε μια αυξανόμενη εφαρμογή μοντέλων τεχνητής νοημοσύνης σε νοσοκομειακά ιδρύματα. 

Η υγειονομική περίθαλψη είναι σίγουρο ότι θα ακολουθήσει αυτή την πορεία. Οι χειρουργικές τεχνικές, αν και καλά τεκμηριωμένες, είναι σίγουρο πως τεχνολογικά υποστηριζόμενες θα μεγιστοποιούν την αποτελεσματικότητά τους, πάντα με επίκεντρο τον ασθενή. Ο στόχος είναι ο κλινικός ιατρός, διατηρώντας τον έλεγχο, να εκμεταλλεύεται την τεχνολογία της τεχνητής νοημοσύνης ώστε να τελειοποιήσει τη λήψη κρίσιμων χειρουργικών αποφάσεων, πάντα με γνώμονα την ασφάλεια των ασθενών. 

Η εξέλιξη όμως είναι ταχύτατη. Αυτόνομα (πέμπτης γενιάς) επιχειρησιακά ρομπότ, με τη μορφή ανθρωποειδών cyborg ή πλατφορμών νοημοσύνης, θα μπορούν να πραγματοποιούν ιατρικές διαγνώσεις ή ακόμη και να επιτελούν χειρουργικές πράξεις, ελεγχόμενα από χειρουργούς μέσω ολογραφικής τεχνολογίας (human-in-the-loop). Αυτή η επόμενη γενιά τεχνητής νοημοσύνης ονομάζεται τεχνητή γενική νοημοσύνη και αναφέρεται σε αυτόνομα συστήματα που ταιριάζουν ή υπερβαίνουν την ανθρώπινη νοημοσύνη, επιτυγχάνοντας συνείδηση και αυτενέργεια.

Ωστόσο, αυτό εγείρει ένα σημαντικό ηθικό και νομικό ερώτημα: εάν ένα ρομπότ που διαθέτει αυτενέργεια κάνει λάθος και προκαλέσει επιπλοκές και βλάβες, μπορεί να αναλάβει την ευθύνη; Σύμφωνα με την ανάλυση των νομικών και δεοντολογικών πλαισίων που σχετίζονται με αυτό το σενάριο, η ευθύνη μπορεί να ταξινομηθεί σε λογοδοσία, ευθύνη και ενοχή. Αν και μπορεί να είναι δυνατό για ένα αυτόνομο ρομπότ να αναλάβει την ευθύνη, ποιος όμως θα είναι ο νομικά υπεύθυνος και, αν αποδειχθεί, ο ένοχος;

Ποιο θα είναι όμως το μέλλον; Καθώς τα συστήματα τεχνητής νοημοσύνης εξελίσσονται και γίνονται λιγότερο διακριτά από στην ανθρώπινη επιλογή στην εκτέλεση ποικίλων καθηκόντων, πού θα μπουν τα όρια; Μήπως η τεχνητή νοημοσύνη καταφέρει να ερμηνεύει καλύτερα τις προεγχειρητικές απεικονιστικές εξετάσεις ή τα αποτελέσματα των εργαστηριακών ελέγχων;  Τι μπορεί να ισχύει για πιο περίπλοκα χαρακτηριστικά στη σχέση ιατρού ασθενούς, όπως η ανθρώπινη αλληλεπίδραση, η ενσυναίσθηση, η εμπερία στην κλινική διάγνωση και η αντιμετώπιση δύσκολων συνθηκών κατά την εκτέλεση μίας χειρουργικής επέμβασης; Πώς και σε ποιο βαθμό πρέπει να εκπαιδεύονται τα αυτόνομα ρομπότ για να λαμβάνουν ηθικές αποφάσεις; Θα είναι διαφορετικά τα ρυθμιστικά πλαίσια σε κάθε χώρα ή αν επικρατούν ειδικές συνθήκες (π.χ. πόλεμος); Και αν τα αυτόνομα ρομπότ επιτυγχάνουν καλύτερες επιδόσεις από τους χειρουργούς, πώς πιστοποιούνται και διατηρούνται σε υψηλότερα επαγγελματικά standards από τους ανθρώπους;

Το μέλλον θα δείξει. Και το μέλλον δεν είναι πολύ μακριά…

*Ευχαριστίες στον δρ. Χαράλαμπο Σπυρόπουλο MD, PHD, FACS (διευθυντή Γ΄ Χειρουργικής Κλινικής και Κέντρου Αριστείας στη Χειρουργική Κηλών
(SRC ACCREDITED) του νοσοκομείο METROPOLITAN GENERAL, πιστοποιημένος ρομποτικός χειρουργός και εκπαιδευτής (proctor) στη Ρομποτική Χειρουργική (https://esurgery.gr/)