Η ενδομήτρια σπερματέγχυση είναι μία σχετικά απλή μέθοδος ιατρικά υποβοηθούμενης αναπαραγωγής, πολύ κοντά στην φυσική διαδικασία γονιμοποίησης, η οποία σε αρκετές περιπτώσεις είναι η ιδανική λύση για ένα ζευγάρι που αντιμετωπίζει θέμα υπογονιμότητας. 

Τι είναι η ενδομήτρια σπερματέγχυση;
Με απλά λόγια, στη σπερματέγχυση, σπέρμα που έχει δώσει ο άντρας, αφού προετοιμαστεί κατάλληλα και επιλεγούν τα καλύτερα σπερματοζωάρια, τοποθετείται στη μήτρα της γυναίκας όταν έχει ωορρηξία. 

Η ενδομήτρια σπερματέγχυση είναι ουσιαστικά το πρώτο στάδιο στην προσπάθεια επίτευξης εγκυμοσύνης, καθώς στη συνέχεια τα σπερματοζωάρια φθάνουν με φυσικό τρόπο στο ωάριο, "ταξιδεύοντας" μέσω των σαλπίγγων, μέχρι ένα από αυτά να το γονιμοποιήσει. 

Σε ποιες περιπτώσεις ενδείκνυται η σπερματέγχυση;
Η ενδομήτρια σπερματέγχυση ενδείκνυται όταν υπάρχουν στο ζευγάρι παράγοντες όπως:
· Ασταθής κύκλος: υπάρχουν διάφοροι παράγοντες που προκαλούν αστάθεια στον εμμηνορροϊκό κύκλο μίας γυναίκας, όπως το σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών ή διαταραχές ωοθυλακιορρηξίας.
 
· Ενδομητρίωση: η σπερματέγχυση μπορεί να αποτελεί μια αποτελεσματική θεραπεία σε γυναίκες με ενδομητρίωση, αρκεί να μην υπάρχει σημαντική διαταραχή της ανατομίας των πυελικών γεννητικών οργάνων (πχ συμφύσεις ανάμεσα στις ωοθήκες και τις σάλπιγγες). 

· Προβλήματα του σπέρματος: τα αίτια της υπογονιμότητας εντοπίζονται σε μεγάλο ποσοστό σε προβλήματα του σπέρματος. Πολλές φορές, τα σπερματοζωάρια είναι αδύναμα και έχουν περιορισμένη κινητικότητά, προβλήματα που διαπιστώνονται με σπερμοδιάγραμμα και βιοχημικές εξετάσεις. Η ενδομήτρια σπερματέγχυση χρησιμοποιείται συχνά σε περιπτώσεις που τα σπερματοζωάρια παρουσιάζουν χαμηλή κινητικότητα, καθώς με την επεξεργασία το σπέρμα βελτιώνεται.
 
· Δότης σπέρματος: η ενδομήτρια σπερματέγχυση είναι κατάλληλη όταν χρησιμοποιείται σπέρμα δότη είτε στο πλαίσιο του ζευγαριού (εάν πχ ο άνδρας πάσχει από αζωοσπερμία) είτε επιλεγεί το σχήμα της μονογονεϊκής οικογένειας.
 
·  Ανεξήγητη υπογονιμότητα: στο 10-15% των ζευγαριών, δεν είναι σαφής η αιτία της υπογονιμότητας (οι εξετάσεις του ζευγαριού είναι καλές) και πολύ συχνά η σπερματέγχυση είναι η πρώτη μέθοδος που χρησιμοποιούμε. Η διαφορά μεταξύ της σεξουαλικής επαφής και της ενδομήτριας σπερματέγχυσης είναι ότι στη σπερματέγχυση γίνεται επεξεργασία και ενεργοποίηση του σπέρματος στο εργαστήριο και τοποθέτηση του σπέρματος στον πυθμένα της μήτρας.

· Ένδειξη εχθρικής τραχηλικής βλέννας: η βλέννα που παράγεται από τον τράχηλο κατά τη διάρκεια της ωορρηξίας είναι κανονικά το ιδανικό περιβάλλον για να ταξιδέψει το σπέρμα από τον κόλπο στις σάλπιγγες. Όταν η τραχηλική βλέννα είναι πολύ πηκτή, μπορεί να εμποδίσει το ταξίδι των σπερματοζωαρίων. Ο ίδιος ο τράχηλος της μήτρας μπορεί επίσης να εμποδίσει το σπέρμα να φτάσει στο ωάριο, όπως πχ από κάποια επέμβαση μπορεί να προκληθεί πάχυνση του τραχήλου της μήτρας. Η σπερματέγχυση παρακάμπτει τον τράχηλο και το σπέρμα, επεξεργασμένο μπαίνει απευθείας στη μήτρα.
 
· Αλλεργία στο σπέρμα: σπανίως υπάρχει αλλεργία στις πρωτεΐνες του σπέρματος και μπορεί να προκαλέσει υπογονιμότητα. Η εκσπερμάτιση στον κόλπο προκαλεί ερυθρότητα, αίσθηση "καψίματος" και πρήξιμο στα σημεία που το σπέρμα έρχεται σε επαφή με το δέρμα. Σε σοβαρές περιπτώσεις αλλεργίας, η σπερματέγχυση μπορεί να είναι αποτελεσματική, καθώς πολλές από τις πρωτεΐνες του σπέρματος αφαιρούνται πριν την εισαγωγή του στη μήτρα.

Ποιες προϋποθέσεις πρέπει να υπάρχουν για να γίνει σπερματέγχυση;
Η μέθοδος της σπερματέγχυσης είναι κατάλληλη για ζευγάρια στα οποία:
·   Υπάρχει ωορρηξία και φυσιολογικό ορμονικό προφίλ 
· Υπάρχουν φυσιολογικές παράμετροι του σπέρματος. Σε περίπτωση που ο άνδρας έχει ήπια προβλήματα του σπέρματος, όπως μειωμένο αριθμό, χαμηλή κινητικότητα ή μη-φυσιολογική μορφολογία σπερματοζωαρίων, πρέπει πριν την σπερματέγχυση να έχει συμβουλευθεί ειδικό ουρολόγο για να αντιμετωπιστούν τα ήπια αυτά προβλήματα.
·  Είναι λειτουργική (διαβατή) τουλάχιστον μία σάλπιγγα της γυναίκας, αλλιώς δεν υπάρχει τρόπος να συναντηθεί το σπερματοζωάριο που θα ξεκινήσει το "ταξίδι" του από τη μήτρα μετά τη σπερματέγχυση.
·   Η γυναίκα να είναι κάτω των 35 ετών, σύμφωνα με τις οδηγίες του Βρετανικού Βασιλικού Κολλεγίου, ώστε να έχει υψηλές πιθανότητες επιτυχίας (άνω των 35 οι πιθανότητες επιτυχίας της μεθόδου μειώνονται σημαντικά).
 
Πως γίνεται η σπερματέγχυση;
Η ενδομήτρια σπερματέγχυση είναι μία σύντομη διαδικασία που γίνεται χωρίς αναισθησία. 
 
Παρακολουθούμε με διακολπικά υπερηχογραφήματα και με ορμονικές εξετάσεις τον κύκλο της γυναίκας. Όταν διαπιστώσουμε ότι τα ωοθυλάκια έχουν φθάσει στο κατάλληλο μέγεθος για την ωορρηξία, την προκαλούμε με μία ένεση που λέγεται ovitrelle. Το δείγμα σπέρματος του συντρόφου ή του δότη προετοιμάζεται κατάλληλα και τοποθετείται στη μήτρα με ένα λεπτό καθετήρα. 
 
Η διαδικασία της ενδομήτριας σπερματέγχυσης διαρκεί λίγα λεπτά και είναι εντελώς ανώδυνη.
 
Πότε πρέπει να γίνει η σπερματέγχυση;
Η σπερματέγχυση γίνεται λίγες ώρες πριν ή μετά την ωορρηξία, επειδή το ωάριο μένει μετά ζωντανό μόνο για ένα 24ωρο. 

Πολλαπλές σπερματεγχύσεις στον ίδιο κύκλο δεν έχουν δείξει σημαντική αύξηση των ποσοστών επιτυχίας. 

Γιατί γίνεται επεξεργασία του σπέρματος;
Κατά την επεξεργασία (ενεργοποίηση) του σπέρματος απομονώνονται τα κινητά σπερματοζωάρια με φυσιολογική μορφολογία από τα άλλα κύτταρα που υπάρχουν στο σπερματικό υγρό (επιθηλιακά κύτταρα, λευκοκύτταρα, ανώριμα σπερματοζωάρια κλπ). 

Η επεξεργασία του σπέρματος μας δίνει τη δυνατότητα να αποφασίσουμε εάν το δείγμα σπέρματος είναι κατάλληλο για σπερματέγχυση ή εάν μπορεί να χρησιμοποιηθεί αποτελεσματικά μόνο σε θεραπεία εξωσωματικής γονιμοποίησης. Ο ελάχιστος αριθμός κινητών σπερματοζωαρίων που χρειάζεται ώστε να προχωρήσουμε σε σπερματέγχυση είναι τα 5 εκατομμύρια, αλλά έχουν καταγραφεί και περιπτώσεις στις οποίες ο αριθμός των σπερματοζωαρίων ήταν πολύ μικρότερος.

Χρειάζονται φάρμακα για να γίνει η σπερματέγχυση;
Προκειμένου να αυξηθούν οι πιθανότητες εγκυμοσύνης, αρκετές φορές η διαδικασία της σπερματέγχυσης συνδυάζεται με φαρμακευτική διέγερση των ωοθηκών με γοναδοτροπίνες. Υπολογίζεται ότι τα ποσοστά γεννήσεων γυναικών που είχαν κάνει θεραπεία με γοναδοτροπίνες πριν την ενδομήτρια σπερματέγχυση είναι 5-6 φορές υψηλότερα.
 
Επιλέγουμε συνήθως τη φαρμακευτική διέγερση των ωοθηκών σε γυναίκες που δεν έχουν σταθερό κύκλο, όπως επιλέγεται σε περιπτώσεις συνδρόμου πολυκυστικών ωοθηκών. 

Ποια είναι τα ποσοστά επιτυχίας της σπερματέγχυσης;
Τα ποσοστά επιτυχίας της σπερματέγχυσης εξαρτώνται από διάφορους παράγοντες, όπως η ωοθυλακιορρηξία, η ποιότητα και ο αριθμός των σπερματοζωαρίων και ηλικία της γυναίκας.

Υπολογίζεται ότι τα ποσοστά επιτυχίας της ενδομήτρια σπερματέγχυσης είναι περίπου 15% ανά προσπάθεια, όπως έχει φανεί στην καθημερινότητα, παρότι διάφορες μελέτες έχουν αναφέρει ποσοστά κυήσεων ακόμη και 20%. 

Δύο εβδομάδες μετά την ενδομήτρια σπερματέγχυση, γίνεται τεστ κυήσεως για να διαπιστώσουμε το αποτέλεσμα της θεραπείας. 

Γράφει ο Ιάκωβος Σούσης Msc, FRCOG, Μαιευτήρ-Γυναικολόγος, Ιατρός Αναπαραγωγής.