Ο Γιώργος Σακελλίων είναι αναισθησιολόγος στο Colchester του Ηνωμένου Βασιλείου. Έχοντας, εκτός από τον Όρκο του Ιπποκράτη, φέρει μαζί του στη Βρετανία την Ελληνική κουλτούρα, έχει επίγνωση και μπορεί να δει από μια απόσταση την εκεί πραγματικότητα. Τα παρακάτω λόγια είναι οι προσωπικές του σκέψεις για την πανδημία του κορονοϊού και τη διαχείριση της κατάστασης που φαίνεται πως επιλέγει η Μεγάλη Βρετανία. Μια διαφορετική ματιά από έναν άνθρωπο που ζει την κατάσταση "από μέσα".

Έλληνας γιατρός στη Βρετανία μιλά για τη διαχείριση του κορονοϊού

"Από την πρώτη μέρα που ήρθα να δουλέψω ως ιατρός στο Ηνωμένο Βασίλειο, ήρθα αντιμέτωπος με τη λογική του "evidence based medicine". Ίσως κάτι ξένο για όσους ερχόμαστε από άλλες χώρες, όπου η άσκηση της ιατρικής έχει να κάνει με ένα συνδυασμό επιστήμης, συνηθειών, κοινωνικών πιέσεων και κοσμοθεωρητικών αντιλήψεων. Πρώτη εμπειρία, τη δεύτερη μέρα κιόλας στη δουλειά, 85χρόνος καρδιοπαθής, με χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια, φτάνει στα εξωτερικά ιατρεία με οξύτατη αναπνευστική ανεπάρκεια. Γεμάτος πάθος ετοιμάζομαι να τον διασωληνώσω, (όπως αυτόματα θα έκανα στην Ελλάδα) όταν ο συνάδελφος από τα εξωτερικά ιατρεία με ρωτάει "μετά τι θα τον κάνεις; Θα τον πάρεις σπίτι; Είναι προφανές ότι δεν πληροί τα κριτήρια για νοσηλεία στη ΜΕΘ!"

Παράλληλα καταρρίπτονταν κι άλλες ιδέες ή συμπεριφορές, όπως η χρήση της άσπρης ποδιάς, η χρήση μάσκας στα μη ορθοπεδικά χειρουργεία και μερικά ακόμα.

Παρακολουθώ με ενδιαφέρον την εξέλιξη του ιού και τις αντιδράσεις των κρατών στην εξάπλωση της πανδημίας. Από χθες, φαίνεται να υπάρχει μια συνολική προσέγγιση από όλες τις χώρες του πλανήτη και μια διαφορετική από το ΗΒ. Κάθισα προβληματισμένος όλο το βράδυ να παρακολούθησα στην τηλεόραση συζητήσεις μεταξύ των πιο κορυφαίων επιστημόνων του κόσμου σχετικά με το θέμα και κυρίως την αναγκαιότητα λήψης δραστικών μέτρων. Εισαγωγικά να πω, πως εντυπωσιάστηκα (δεν ξέρω πως είναι οι αντίστοιχες επιτροπές στις άλλες χώρες) με τη σύσταση της επιστημονικής επιτροπής που συμβουλεύει την κυβέρνηση στο ΗΒ: πέρα από λοιμωξιολόγους συμμετέχουν γιατροί και άλλων ειδικοτήτων (επείγουσας ιατρικής και εντατικολογίας), κοινωνιολόγοι με αντικείμενο τις μεταβολές συμπεριφοράς, στατιστικολόγοι της υγείας που εκπονούν μοντέλα και αρκετοί ακόμα.

Συγκράτησα λοιπόν σε σχέση με το κλείσιμο των σχολείων τα εξής:

1. Τα παιδιά δεν ασθενούν εύκολα και όταν ασθενούν είναι πολύ ελαφρά έως ασυμπτωματικά. Επομένως δεν συντρέχει κανένας λόγος που αφορά στην ασφάλεια των ίδιων των παιδιών για να κλείσουν τα σχολεία

2. Τα παιδιά δεν μπορούν να περιοριστούν εύκολα στο σπίτι για μακρύ χρονικό διάστημα. Επομένως σύντομα θα αρχίσουν να κυκλοφορούν και η διασπορά θα επιτευχθεί μετά από λίγο χρονικό διάστημα

3. Στη Βρετανία οι οικογένειες δεν ζουν κοντά στους παππούδες, όπως πχ στην Ελλάδα. Ένα ενδεχόμενο κλείσιμο σχολείων θα έφερνε πολλά παιδιά στους παππούδες για φύλαξη, με αποτέλεσμα τη διασπορά της νόσου ακριβώς στην ομάδα που θέλουμε να αποφύγουμε. Με δεδομένη μάλιστα την ασυμπτωματική νόσο των παιδιών, η διασπορά αυτή θα ήταν αδύνατο να ελεγχθεί. Σήμερα με την απόσταση προστατεύονται οι ηλικιωμένοι

4. Η πίεση στην παροχή υπηρεσιών (υγεία, ασφάλεια, λειτουργία κρατικής μηχανής, εφοδιαστικής αλυσίδας κλπ) από την αναγκαστική άδεια γονιών μετά το κλείσιμο σχολείων θα ήταν τεράστια, σε μια περίοδο που τα συστήματα θα απαντήσουν ιδιαίτερες απαιτήσεις και θα εξασθενήσουν ήδη από την απουσία λόγω ασθένειας στων στελεχών τους.

5. Τα περιοριστικά μέτρα δεν μπορούν να κρατήσουν σε διάρκεια γιατί επέρχεται κόπωση του συστήματος και εκτιμάται ότι είναι νωρίς για να δημιουργηθούν οι συνθήκες κόπωσης πριν καν ξεκινήσει το μεγάλο κύμα πίεσης προς τις υπηρεσίες.

6. Δεν υπάρχουν σαφή επιστημονικά στοιχεία που να εξηγούν πως το κλείσιμο των σχολείων θα πετύχει ανάσχεση της νόσου, όταν αυτή έχει ήδη εξαπλωθεί στην κοινότητα.

Σε σχέση με την κοινωνική απόσταση (social distancing) και την απουσία μέτρων περιορισμού μαζικής επαφής υπήρξαν δυο βασικά επιχειρήματα:

1. Ο αυτοπεριορισμος των πασχόντων για 7 ημέρες, θεωρείται η πιο δραστική μέθοδος ελέγχου της ταχύτητας εξάπλωσης.

2. Και αυτό είναι το πιο ενδιαφέρον: Όσο πιο γρήγορα αναπτυχθεί ανοσία αγέλης (herd immunity) τόσο καλύτερο για την προστασία των ευαίσθητων ομάδων πληθυσμού.

Παραθέτω τα παραπάνω ως προβληματισμό. Όχι ως επιχειρηματολογία ούτε ως γραμμή υπεράσπισης των Βρετανών. Ζω σε αυτήν την χώρα και τη θεωρώ δεύτερη πατρίδα μου και υπηρετώ ως επιστήμονας και ως επαγγελματίας το σύστημα υγείας με τους κανόνες που αυτό έχει, όπως έκανα και στην Ελλάδα. Αντιλαμβάνομαι όμως πως η ανάλυση συμπεριφορών και ιδιοσυγκρασίας έχει πρωτεύοντα ρόλο στον τρόπο που σχεδιάζονται και εφαρμόζονται μέτρα προς τον γενικό πληθυσμό.

Act locally/think globally

Ένα παράδειγμα αριθμών που προσπαθεί να ερμηνεύσει τη λογική της βρετανικής κυβέρνησης στον τρόπο που αντιμετωπίζει την επιδημία.

Εργάζομαι σε ένα μικρό σχετικά νοσοκομείο, της κομητείας του Essex. Το νοσοκομείο απευθύνεται σε ένα πληθυσμό περίπου 450.000 κατοίκων. Στο νοσοκομείο έχουμε συνολικά 24 κρεβάτια εντατικής θεραπείας και των τριών διαβαθμίσεων υψηλής εξάρτησης, εκ των οποίων μέχρι 12 μπορούν (σε κανονικές συνθήκες) να υποστηρίξουν μηχανικά αεριζόμενους ασθενείς.

Το νοσοκομείο έχει συνολικά 15 χειρουργικές αίθουσες με δίπλα αναισθησιολογικά μηχανήματα (λόγω της βρετανικής ιδιοτροπίας να υπάρχει ξεχωριστό αναισθητικό δωμάτιο με μηχάνημα για να γίνεται εκεί η εισαγωγή του ασθενούς στην αναισθησία κι όχι στο χειρουργείο). Σταδιακά, αναστέλλονται τα προγραμματισμένα χειρουργεία και, πέραν του χειρουργείου των επειγόντων και της αγγειοχειρουργικης αίθουσας, τα υπόλοιπα 13 χειρουργεία μετατρέπονται σε κλίνες ΜΕΘ με δυο κρεβάτια το καθένα (δίπλα μηχανήματα). Άρα από 12 κρεβάτια υψηλής εξάρτησης τύπου 3 που έχουμε σήμερα σε πέντε μέρες φτάνουμε στα 38, υπερτριπλασιαζοντας τον αριθμό ασθενών που μπορούμε μηχανικά να υποστηρίξουμε. Ως γιατροί, θα χρησιμοποιηθούν οι αναισθησιολόγοι (που δεν θα χρειάζονται πλέον για χειρουργεία) και ως νοσηλευτές οι βοηθοί αναισθησιολόγων που έχουν τεράστια εμπειρία στο χειρισμό ασθενών σε αναπνευστήρα. Επίσης όλοι οι ειδικευόμενοι των υπολοίπων ειδικοτήτων θα αποτελούν προσωπικό υποστήριξης, αφού δεν θα χρειάζονται πλέον για τα τακτικά χειρουργεία ή περιστατικά της ειδικότητας τους.

Στον πληθυσμό αναφοράς του νοσοκομείου μας (450000) το 22% είναι πάνω από 70 ετών, δηλαδή 99.000.

Αν καταφέρει κανείς να απομονώσει αυτό το ποσοστό και ασθενήσει το 80% του υπόλοιπου πληθυσμού, ο συνολικός αριθμός ασθενών θα είναι 280.000. Το στοίχημα λοιπόν είναι πόσοι από αυτούς τους 280.000 θα χρειαστούν υποστήριξη της αναπνοής κατά την πορεία της νόσου τους, και αν τα 36 πλέον κρεβάτια ΜΕΘ που θα έχει το νοσοκομείο μας, θα επαρκούν στην στιγμή της αιχμής της επιδημίας.

Συμπληρωματικά να αναφέρω βέβαια πως υπάρχει σχέδιο να αξιοποιηθούν και δεκάδες ακόμα φορητοί αναπνευστήρες που υπάρχουν στο νοσοκομείο ενώ η κυβέρνηση έκανε σήμερα έκκληση στη βιομηχανία να παράξει γρήγορα περισσότερους αναπνευστήρες. Αυτό θα μπορούσε να ανεβάσει τον αριθμό των κρεβατιών ΜΕΘ σε αριθμό κοντά στα 100.

Την ίδια στιγμή, η ταχεία εξάπλωση της νόσου θα μπορούσε να προσφέρει την επιθυμητή "ανοσία αγέλης" ώστε να εξασφαλιστεί η διακοπή της επιδημίας.

Δεν ξέρω αν το εγχείρημα θα πετύχει. Όπως κανείς δεν ξέρει αν θα πετύχει το πείραμα στην Ελλάδα ή στις άλλες χώρες που εφαρμόζουν αυστηρά μέτρα. Καθοριστικό παράγοντα στην όλη προσπάθεια παίζει η συμπεριφορά του πληθυσμού και κατά πόσο είναι διατεθειμένοι να αλλάξουν δραματικά τον τρόπο ζωής.

Το ελληνικό μοντέλο (απόλυτα σωστό και λογικό επιστημονικά με βάση ειδικά την υποδομή της Ελλάδας), απαιτεί μεγάλες αλλαγές ζωής από πολύ περισσότερο κόσμο και για περισσότερο διάστημα. Το βρετανικό απαιτεί σημαντική αλλαγή ζωής μικρότερου τμήματος πληθυσμού για μεγάλο διάστημα.

Η επιτυχία του καθενός θα εξασφαλιστεί στην πειθαρχία του πληθυσμού και στην αυστηρή προσέγγιση της πραγματικότητας στο μοντέλο.

Η ανθρωπότητα αντιμετωπίζει έναν παγκόσμιο πόλεμο.

Ας πειθαρχήσουμε όλοι σε αυτό που μας έχει σχεδιαστεί και θα νικήσουμε!"