Του Φάνη Γαβρινιώτη

Άπιαστο αποδεικνύεται στην πράξη το περίφημο "αμερικανικό όνειρο" για τους ελληνικούς κατασκευαστικούς ομίλους, καθώς όσοι επιχείρησαν να επεκτείνουν τις δραστηριότητές τους πέραν του Ατλαντικού δεν κατάφεραν να πετύχουν τους στόχους τους. Μάλιστα, οι επιπτώσεις αυτών των επιλογών τους ήταν τόσο σοβαρές σε εύρος και βάθος που δημιούργησαν έντονα προβλήματα ακόμη και στην περαιτέρω πορεία τους στην ελληνική αγορά. Λάθος υπολογισμοί και χειρισμοί, ως αποτέλεσμα της διαφορετικής επιχειρηματικής νοοτροπίας και του έντονου ανταγωνισμού που επικρατεί στις ΗΠΑ, έχουν στοιχίσει ακριβά στις τεχνικές εταιρείες που επεδίωξαν να "κατακτήσουν" την Αμερική, υπερτιμώντας τις δυνατότητές τους και αγνοώντας βασικά στοιχεία – προοπτικές της τοπικής οικονομίας.
Η περίπτωση της Τεχνικής Ολυμπιακής της οικογένειας Κωνσταντίνου Στέγγου είναι το πιο πρόσφατο παράδειγμα, ενώ πριν από λίγα χρόνια το "ναυάγιο" των αμερικανικών του φιλοδοξιών είχε ζήσει και ο όμιλος Alfa Alfa Holdings – ΑΛΤΕ του Απόστολου Αλλαμανή.

Η πορεία προς την Αμερική των δύο αυτών ομίλων ήταν παράλληλη. Τον Φεβρουάριο του 2000, τόσο η Τεχνική Ολυμπιακή όσο και η Alfa Alfa Holdings, ολοκλήρωσαν μεγάλες αυξήσεις μετοχικού κεφαλαίου με καταβολή μετρητών προκειμένου να χρηματοδοτήσουν τις εξαγορές που σχεδίαζαν να κάνουν στις ΗΠΑ. Η Τεχνική Ολυμπιακή κατάφερε να αντλήσει τότε από τη χρηματαγορά το αστρονομικό ποσό των 110 δισ. δραχμών (325 εκατ. ευρώ) για την εξαγορά των εταιρειών οικιστικών αναπτύξεων Newmark Homes και Engle Homes (εισηγμένες στο Χρηματιστήριο Nasdaq της Νέας Υόρκης). Οι δύο αυτές εταιρείες συγχωνεύθηκαν στη συνέχεια και δημιούργησαν την Technical Olympic USA (TOUSA), οι μετοχές της οποίας εισήχθησαν στο NYSE. Αξίζει να σημειωθεί πως πριν ακόμη ολοκληρωθούν οι εξαγορές της Τεχνικής Ολυμπιακής στις ΗΠΑ, υπήρχαν ορισμένοι παράγοντες που εξέφραζαν σοβαρές επιφυλάξεις όσον αφορά τις προοπτικές αυτών των επιλογών, καθώς εκτιμούσαν ότι η αμερικάνικη κτηματαγορά θα αντιμετώπιζε μεγάλη κρίση τα προσεχή χρόνια. Όπως και έγινε.

Ο όμιλος Αλλαμανή από την άλλη πλευρά, εξασφάλισε το 2000 από το Χρηματιστήριο Αθηνών το ποσό των 52,5 δισ. δραχμών (154 εκατ. ευρώ) με στόχο την ενίσχυση της θέσης του μέσω εξαγορών. Μεταξύ των εξαγορών που πραγματοποίησε τότε ήταν και αυτή της αμερικάνικης εταιρείας ανάπτυξης και διαχείρισης ψυχαγωγικών πάρκων Ogden Parks. Όμως, τα χρέη της εν λόγω εταιρείας και η περαιτέρω άσχημη πορεία της σε συνδυασμό με την οικονομική στενότητα που αντιμετώπιζε ο ίδιος ο όμιλος Alfa Alfa Holdings στο εσωτερικό, ανάγκασε τον κ. Αλλαμανή μόλις δύο χρόνια αργότερα (το 2002) να πουλήσει την Ogden Parks (στο μεταξύ είχε μετονομαστεί σε Alfa Smart Parks) και να εγκαταλείψει για πάντα την Αμερική. Λίγο μετά κατέρρευσε οικονομικά ολόκληρος ο όμιλος Alfa Alfa Holdings.

Από την... αγκαλιά του ελληνικού δημοσίου στην αρένα με τα αμερικάνικα "θηρία"

Η επέκταση στο εξωτερικό και δη στις ΗΠΑ δεν είναι μόνο μια δύσκολη υπόθεση για τις κατασκευαστικές εταιρείες. Εκ των πραγμάτων αποδεικνύεται και ιδιαίτερα επικίνδυνη. Οι τεχνικές εταιρείες στη χώρα μας έχουν μεγαλώσει σε συνθήκες έντονης κρατικής προστασίας, δεδομένου ότι μέχρι πρόσφατα σχεδόν το σύνολο των εργασιών τους αφορούσε δημόσια έργα που μάλιστα ανατίθεντο με σημαντικά περιθώρια κέρδους. Επομένως, όσες εταιρείες προσπάθησαν χωρίς την κατάλληλη προηγούμενη εμπειρία να αποκτήσουν άμεσα παρουσία στο εξωτερικό, αντικαθιστώντας μάλιστα σημαντικό μέρος των παραδοσιακών εργασιών με τις νέες τους δραστηριότητες, ήταν καταδικασμένες να αποτύχουν.

Επιπλέον, οι συνθήκες άκρατου - σκληρού ανταγωνισμού στην αμερικάνικη αγορά και η κυκλικότητα της οικονομίας των ΗΠΑ αποτελούν κατ’ ουσίαν πρωτόγνωρα στοιχεία για τους ελληνικούς κατασκευαστικούς ομίλους που είχαν συνηθίσει σε πιο ήπιες οικονομικές μεταβολές στο εσωτερικό. Έτσι, η κρίση στην αγορά κατοικίας που "χτυπά" αλύπητα το τελευταίο διάστημα τις ΗΠΑ έγραψε την τελευταία σελίδα της... αμερικάνικης ιστορίας της Τεχνικής Ολυμπιακής, η οποία στο εξής θα πρέπει να περιορίσει τις φιλοδοξίες της στα όρια της ελληνικής επικράτειας (ίσως και στα όρια της γειτονικής Ρουμανίας όπου έχει αναλάβει τρία έργα). Η "προσγείωση" της Τεχνικής Ολυμπιακής είναι ιδιαίτερα επώδυνη, αφού περισσότερο από το 90% των εργασιών της προέρχονταν από την Αμερική και παράλληλα η διοίκησή της δεν είχε φροντίσει να ενισχύσει τη θέση του ομίλου στο εσωτερικό. Χωρίς σημαντικό αντικείμενο έργων στην ελληνική αγορά (το ανεκτέλεστο υπόλοιπο δεν ξεπερνά τα 150 εκατ. ευρώ), με αξιόλογο περιουσιακό στοιχείο μόνο το τουριστικό συγκρότημα Πόρτο Καρράς στη Χαλκιδική και με "βάρη" από την αποτυχία στις ΗΠΑ, το μέλλον της Τεχνικής Ολυμπιακής δείχνει δύσκολο.

Η σύνεση των μεγάλων ομίλων

Αυτές ακριβώς τις δυσάρεστες καταστάσεις φρόντισαν να αποφύγουν μεγάλοι κατασκευαστικοί όμιλοι της χώρας, κάνοντας συνετά βήματα όσον αφορά την επέκταση των εργασιών τους στο εξωτερικό (κυρίως Βαλκάνια και Μέση Ανατολή) χωρίς την ίδια στιγμή να αγνοούν την ελληνική αγορά που εξακολουθεί να βρίσκεται στο επίκεντρο της δράσης τους. Οι μέχρι τώρα κινήσεις τους εκτός Ελλάδας, αν και εκ πρώτης όψεως δεν φαίνονται "εντυπωσιακές", έχουν βάλει τις βάσεις για εντονότερη και συστηματικότερη παρουσία των συγκεκριμένων ομίλων στις ξένες αγορές. Σ’ αυτή τη φάση, όμως, οι ΗΠΑ δεν αποτελούν στόχο τους, καθώς γνωρίζουν ότι οι δυσκολίες που θα πρέπει να αντιμετωπίσουν εκεί θα είναι πολύ μεγάλες και τα οφέλη περιορισμένα. Εξάλλου, αυτό καθ’ αυτό το αντικείμενό τους (κατασκευή, ακίνητα) διέρχεται σήμερα σοβαρής κρίσης που δεν αφήνει περιθώρια για οποιαδήποτε σκέψη επέκτασης στην Αμερική. Πάντως, θα πρέπει να σημειωθεί πως η αμερικάνικη αγορά δεν αποτελεί ουτοπία για τις ελληνικές επιχειρήσεις, αρκεί οι επιλογές και οι κινήσεις επέκτασης να γίνονται με σύνεση και την κατάλληλη χρονική στιγμή. Οι περιπτώσεις της τσιμεντοβιομηχανίας Τιτάν και της εξορυκτικής – μεταλλευτικής S&B Βιομηχανικά Ορυκτά αποτελούν παραδείγματα επιτυχημένης παρουσίας και δράσης στη δύσκολη αγορά των ΗΠΑ.