Της Ξανθής Γούναρη

"Αρνούμαι να απολογηθώ για το τι παθαίνουν τα κακαόδεντρα, ο καφές και το μοσχάρι. Δεν φταίνε τα σούπερ μάρκετ... τελεία!". Με αυτή τη χαρακτηριστική δήλωση ο Αριστοτέλης Παντελιάδης, πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος της METRO ΑΕΒΕ και πρόεδρος της Ένωσης Σούπερ Μάρκετ Ελλάδας (ΕΣΕ), απέρριψε κατηγορηματικά τις κατηγορίες περί υπερκερδών, δηλώνοντας εμφατικά ότι η ακρίβεια δεν οφείλεται στα κέρδη των αλυσίδων αλλά στο υψηλό λειτουργικό κόστος που αυξάνεται με ταχύτερο ρυθμό από τις πωλήσεις, επιβαρύνοντας σημαντικά τα συνολικά αποτελέσματα του κλάδου.

Οι εταιρείες του οργανωμένου λιανεμπορίου τροφίμων με τζίρο άνω των 16 δισ. ευρώ (μαζί με τον ΦΠΑ), 120.000 εργαζόμενους και 4.500 καταστήματα, σύμφωνα με την ΕΣΕ, δεν ευθύνονται για την ακρίβεια αλλά αντιθέτως συμβάλλουν στη συγκράτησή της.

Την ίδια στιγμή, η αγορά βρίσκεται μπροστά σε έναν νέο κύκλο συγκέντρωσης, με τον πρόεδρο της ΕΣΕ να τονίζει ρητά πως "το πιο οικονομικό και αποτελεσματικό μοντέλο για την Ελλάδα" είναι αυτό όπου κυριαρχούν το πολύ 4 έως 6 μεγάλες αλυσίδες.

"Προφανώς οι τιμές δεν γυρίζουν εκεί που ήταν προ πενταετίας. Δεν πρόκειται να επιστρέψουν εκεί στο σύνολο τους", παραδέχτηκε ο κύριος Παντελιάδης στη χθεσινή συνέντευξη Τύπου για την πορεία και τους στόχους της ΕΣΕ, προσθέτοντας ότι ο τρόπος για να διορθωθεί η απώλεια αγοραστικής δύναμης είναι οι αυξήσεις των εισοδημάτων μέσω της αύξησης της παραγωγικότητας.

Βέβαια, όπως τόνισε "φέτος είναι μια καλή χρονιά. Και δεν έχουμε λόγο να πιστεύουμε ότι αυτό θα αλλάξει και την επόμενη χρονιά". Η αποκλιμάκωση του πληθωρισμού, είπε, δείχνει να παγιώνεται.

Ο ίδιος συνδέει την απώλεια αγοραστικής δύναμης όχι με τα περιθώρια κέρδους, αλλά με τις διεθνείς πιέσεις στο κόστος παραγωγής και διαχείρισης τροφίμων. "Πώς να απολογηθούμε για τον πληθωρισμό;" σημείωσε.

Η ΕΣΕ επικαλέστηκε στοιχεία της Eurostat σύμφωνα με τα οποία ο πληθωρισμός τροφίμων στην Ελλάδα την περίοδο 2008-2024 ανήλθε σε 42% έναντι 59% στην ΕΕ27. Ωστόσο, την ίδια περίοδο η ιδιωτική κατανάλωση κατά κεφαλήν στην ΕΕ27 εκτοξεύθηκε κατά 55%, ενώ στην Ελλάδα αυξήθηκε μόλις 5%. "Δικαιολογημένα, αυτό που συνέβη τα τελευταία 17 χρόνια στην Ελλάδα δεν συνέβη σε κανένα άλλο μέρος του δυτικού κόσμου", επισήμανε ο Απόστολος Πεταλάς, γενικός διευθυντής της ΕΣΕ, λέγοντας ότι "η αγοραστική δύναμη έχει μειωθεί και άλλαξε σημαντικά το προφίλ του καταναλωτή".

"Τα υπερκέρδη ήταν 1,65%"

Η θέση της ΕΣΕ ότι ο κλάδος δεν έχει υπερκέρδη από τα οικονομικά στοιχεία των αλυσίδων για το 2024. Η καθαρή κερδοφορία προ φόρων υποχώρησε στο 1,65% επί του τζίρου από 1,84% το 2023, παρά το γεγονός ότι ο τζίρος αυξήθηκε κατά 4,38%. Ακόμη πιο έντονη ήταν η πτώση των κερδών EBITDA (προ φόρων, τόκων και αποσβέσεων), τα οποία μειώθηκαν από 6,54% σε 5,97%.

Συγκεκριμένα, οι πωλήσεις ανήλθαν σε 13,061 δισ. ευρώ το 2024 έναντι 12,512 δισ. ευρώ το 2023, ενώ τα κέρδη προ φόρων περιορίστηκαν στα 215 εκατ. ευρώ από 230 εκατ. ευρώ. Το κόστος προμηθευτών παρέμεινε σταθερό στο 73,2% του τζίρου, ανερχόμενο σε 9,556 δισ. ευρώ από 9,162 δισ. ευρώ.

"Από το 2008 το περιθώριο κέρδους του κλάδου είναι συνεχώς οριακό", υπογράμμισε ο κύριος Παντελιάδης, συγκρίνοντας το 1,65% της Ελλάδας με το 3,61% της Walmart στις ΗΠΑ, το 3,48% της Tesco στη Βρετανία και το 3,56% της Mercadona στην Ισπανία.

Όσο για τους ισχυρισμούς περί "παράλληλων δραστηριοτήτων" που διοχετεύουν κέρδη τους οι αλυσίδες, ο πρόεδρος της ΕΣΕ ήταν κάθετος: "Να πούμε τα πράγματα με το όνομά τους… Δεν υπάρχει κανένας τρόπος να μεταφερθούν λεφτά, ακόμα κι αν ήθελε κάποιος", τονίζοντας στους αυστηρούς κανόνες transfer pricing.

Συμπλήρωσε ότι αυτό το νέο αφήγημα, αφορά τη Σκλαβενίτης με την Γλάρος και τη METRO με τη Milestone. "Και οι δύο είναι εταιρείες οι οποίες παράγουν ή εισάγουν προϊόντα, κάνουν επενδύσεις και βγάζουν ευτυχώς  κέρδη. Είναι κακό να βγάζουν κέρδη; Και τι όφελος έχει η METRO ή η Σκλαβενίτης ή οποιαδήποτε άλλη εταιρεία του κλάδου να μεταφέρει κέρδη εκεί, τον ίδιο φόρο πληρώνει.

Μισθοί, ενοίκια, ενέργεια: Η "τρίαδα" που πιέζει τα περιθώρια

Η πραγματική πίεση, σύμφωνα με την ΕΣΕ, προέρχεται από την έκρηξη του λειτουργικού κόστους. Τα λειτουργικά και χρηματοοικονομικά έξοδα αυξήθηκαν κατά 5,5% το 2024, φτάνοντας τα 3,290 δισ. ευρώ από 3,120 δισ. ευρώ το 2023 - ποσοστό αύξησης υψηλότερο από την αύξηση των πωλήσεων.

"Τρεις παράγοντες κόστους: μισθοδοσία, ενοίκια και ενέργεια έχουν ανέβει, όχι για τα σούπερ μάρκετ μόνο, για όλη την κοινωνία. Και τα δημοτικά τέλη μόνο για τα σούπερ μάρκετ", ανέφερε ο πρόεδρος της ΕΣΕ.

Το μεγαλύτερο βάρος προέρχεται από τη μισθοδοσία, που αντιστοιχεί στο 62,6% του λειτουργικού κόστους. Ο μέσος μισθός πλήρους απασχόλησης αυξήθηκε από 1.219 ευρώ το 2023 σε 1.341 ευρώ το 2024, με τον κλάδο να προσλαμβάνει συνεχώς 2.500 νέες θέσεις το 2023, 1.800 το 2024 και 2.400 αναμενόμενες το 2025.

Τα ενοίκια, που αντιστοιχούν στο 6,4% του λειτουργικού κόστους, έχουν επίσης επιβαρύνει σημαντικά τις αλυσίδες. Στις μισθώσεις που έληξαν τα τελευταία 2-3 χρόνια, σύμφωνα με τον κύριο Παντελιάδη, η μέση αύξηση ανήλθε σε 20%, με ακραίες περιπτώσεις να φτάνουν το 266% και το 170%. "Τα ενοίκια είναι μεγάλο μέρος του κόστους λειτουργίας μας", επισήμανε.

Η ενέργεια παραμένει σημαντικός παράγοντας κόστους για τον κλάδο, αντιστοιχώντας στο 6,8% των λειτουργικών εξόδων, ενώ οι μεταφορές και τα logistics αντιπροσωπεύουν το 5,7%.

Ιδιαίτερη μνεία έκανε ο πρόεδρος της ΕΣΕ στα δημοτικά τέλη: "Για επιλεγμένες κατηγορίες καταστημάτων - και μαντέψτε ποια είναι πάντα η επιλεγμένη κατηγορία - τα δημοτικά τέλη μπορεί να είναι έως και δέκα φορές υψηλότερα ανά τετραγωνικό μέτρο σε σχέση με τον οικιστικό τομέα", τόνισε.

Το "ορθολογικό" μοντέλο

Για τον πρόεδρο της ΕΣΕ το κόστος μπορεί να μειωθεί μέσω της συγκέντρωσης: "Σε σχέση με το 2008 προφανώς και υπάρχει μια τάση συγκέντρωσης", σημείωσε.

Σε ό,τι αφορά το επίπεδο συγκέντρωσης που θεωρεί βιώσιμο, ο ίδιος ανέφερε: "Θεωρώ ότι ένα ορθολογικό νούμερο είναι το 4-6. Δεν είμαστε εκεί. Είμαστε περισσότεροι".

Όπως εξήγησε "στις χώρες της Ευρώπης, συνήθως η αγορά έχει τέσσερις ως οχτώ αλυσίδες, ανάλογα με τη χώρα, και εκτός από αυτό υπάρχουν κάποια μεμονωμένα τοπικά καταστήματα ή μικρές τοπικές αλυσίδες, οι οποίες έχουν επιβιώσει γιατί διαφοροποιήθηκαν".

Ο γενικός διευθυντής της ΕΣΕ, Απόστολος Πεταλάς, έθεσε το ζήτημα με σαφήνεια: "Αν πάρουμε την πρακτική άλλων μεγάλων χωρών που έχουν ωριμάσει πλέον, στην Αγγλία είναι τρεις και ανταγωνίζονται του θανατά. Η Γερμανία δεν είναι πάνω από τρεις ή τέσσερις. Στην Ισπανία είναι τρεις. Στην Ελλάδα είναι δέκα. Με αυτήν την έννοια, ένα μεγάλο περιθώριο που θα έχει αυτός ο κλάδος είναι να συγκεντρωθεί σε ένα τέτοιο βαθμό που μειώνοντας το κόστος 1% είναι 150 εκατομμύρια".

Ο αντιπρόεδρος της ΕΣΕ, Γιάννης Μασούτης, τόνισε ότι "τα τελευταία χρόνια ότι όλα αυτά τα χρήματα που κερδίζονται από τους όγκους επιστρέφουν στις τιμές, αποδεικνύεται με τα αποτελέσματα των αλυσίδων, άρα δεν είναι απαραίτητο όταν μεγαλώνει κάποιος να μεγαλώνουν τα κέρδη αντίστοιχα".

4-5 εξαγορές το 2026

Μάλιστα, ο κύριος Μασούτης, πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος της Διαμαντής Μασούτης Α.Ε. σε δηλώσεις του στο Capital.gr εκτίμησε ότι το 2026 θα πραγματοποιηθούν τουλάχιστον 4-5 εξαγορές μικρομεσαίων αλυσίδων, ενώ δεν αποκλείει στη διετία να αλλάξει χέρια και μια αλυσίδα από το top10.

Το πρώτο και μεγαλύτερο deal που αναμένεται να ολοκληρωθεί είναι η απόκτηση του 100% της ΑΝΕΔΗΚ Κρητικός Α.Ε. από τη Διαμαντής Μασούτης Α.Ε. Μέχρι το τέλος Νοεμβρίου ή στις αρχές Δεκεμβρίου θα ανακοινωθεί η δεσμευτική συμφωνία είπε ο κύριος Μασούτης στο Capital, με τον φάκελο να κατατεθεί αμέσως μετά στην Επιτροπή Ανταγωνισμού.

Η Αρχή αναμένεται να ζητήσει μεταβιβάσεις καταστημάτων σε τρίτους σε περιοχές όπου υπάρχει μεγάλη πυκνότητα σημείων Μασούτης και Κρητικός, ιδίως στη Βόρεια Ελλάδα και σε κάποιες περιοχές της Αθήνας. Εκτιμάται ότι ο αριθμός των καταστημάτων που θα πρέπει να μεταβιβαστούν δεν θα είναι μεγάλος, κινούμενος γύρω στα 20-30 σημεία. Το deal αναμένεται να ολοκληρωθεί στο πρώτο τρίμηνο του 2026.

Επενδύσεις 3,5 δισ. ευρώ την τελευταία δεκαετία

Παρά τη συρρίκνωση των περιθωρίων κέρδους, ο κλάδος συνέχισε να επενδύει. Το 2024 οι επενδύσεις ανήλθαν σε 400 εκατ. ευρώ, μειωμένες σε σχέση με τα 592 εκατ. ευρώ του 2023, αλλά αθροιστικά την τελευταία δεκαετία οι επενδύσεις του κλάδου ξεπέρασαν τα 3,5 δισ. ευρώ.

Οι επενδύσεις χρηματοδοτούνται από συνδυασμό τραπεζικού δανεισμού και ιδίων κεφαλαίων. Ειδικότερα, τα δάνεια των αλυσίδων ανήλθαν σε 2,92 δισ. ευρώ το 2024 από 2,83 δισ. ευρώ το 2023, ενώ τα ίδια κεφάλαια αυξήθηκαν σε 1,58 δισ. ευρώ από 1,52 δισ. ευρώ.

"Δεν σταματώ να επαναλαμβάνω ότι έχουμε πολύ καλά καταστήματα, στα οποία επενδύουμε συνεχώς, ανακαινίζουμε και τα καινούργια που ανοίγουμε όλα είναι εξαιρετικά καταστήματα", τόνισε.

Τα πρόστιμα και ο… Ρομπέν των Δασών

Σχετικά με τα πρόστιμα που επιβλήθηκαν σε αλυσίδες από το Υπουργείο Ανάπτυξης, ο κύριος Παντελιάδης συμφώνησε με τον χαρακτηρισμό του προέδρου του ΣΕΒ, Σωκράτη Θεοδωρόπουλου, ως "πρόστιμα εντυπώσεων".

"Ακόμα και αν ισχύει 100% αυτό που είπε η Ελεγκτική Αρχή, τα ποσά αυτά σε σχέση με οτιδήποτε έχουμε μέχρι τώρα δει στο παρελθόν είναι τόσο υπερβολικά που δεν μπορώ παρά να συμφωνήσω", δήλωσε.

Επισήμανε ότι τέτοιες πολιτικές "τροφοδοτούν ένα λαϊκισμό, μία τοποθέτηση του κράτους ότι είναι ο Ρομπέν των Δασών απέναντι στα κακά σούπερ μάρκετ".

Ο πρόεδρος της ΕΣΕ ολοκλήρωσε με μια έκκληση προς τα μέσα ενημέρωσης: "Έχουμε πολύ λαϊκισμό σε αυτή τη χώρα και ο λαϊκισμός έχει εύκολο στόχο τα σουπερμάρκετ. Τα ΜΜΕ μπορούν να βοηθήσουν στη διαμόρφωση μιας ορθολογικής κριτικής ώστε τελικά η κοινή γνώμη να εκπαιδευτεί, να παρασύρεται λιγότερο, αν είναι δυνατόν καθόλου από το λαϊκισμό".

Καρτελάκι τιμών παραγωγού: Οι επιφυλάξεις

Σχετικά με το ζήτημα της υποχρεωτικής αναγραφής της τιμής παραγωγού στο καρτελάκι, ο πρόεδρος της ΕΣΕ τόνισε την ύπαρξη σοβαρών νομικών και πρακτικών ζητημάτων.

"Υπάρχουν συγκεκριμένες κατευθυντήριες γραμμές από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή σχετικά με το δίκαιο του ανταγωνισμού, οι οποίες λένε ότι η ανταλλαγή ή υποχρεωτική δημοσιοποίηση εμπορικά ευαίσθητων πληροφοριών αυξάνει επικίνδυνα τη διαφάνεια της αγοράς και διευκολύνει την ευθυγράμμιση εμπορικών αποφάσεων", επισήμανε.

Πρόσθεσε ότι υπάρχουν πρακτικά ζητήματα, όπως η ύπαρξη πολλαπλών προμηθευτών για το ίδιο προϊόν με διαφορετικές τιμές, το ζήτημα του χώρου στο καρτελάκι, καθώς και η πίεση που θα ασκηθεί στους μικρούς προμηθευτές.

"Δεν είμαστε εναντίον της διαφάνειας. Θεωρούμε ότι είναι προς όφελός μας. Απλώς πρέπει να ληφθούν όλοι οι παράγοντες υπόψη πριν καταλήξουμε σε μια νομοθέτηση", κατέληξε.