Του Γιώργου Λαμπίρη

Κενά ή αναξιοποίητα παραμένουν αυτή τη στιγμή ένας στους τέσσερις διαθέσιμους εμπορικούς χώρους στο κέντρο της Αθήνας, όπως προκύπτει από στοιχεία του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών, στο πλαίσιο έρευνας που πραγματοποίησε για τον Εμπορικό Σύλλογο Αθηνών. Αυτό που προκύπτει είναι ότι τα κενά, αδιάθετα ή κλειστά καταστήματα ανέρχονται σε συνολικά 565 σημεία, από τα συνολικά 2.426 που είναι οι διαθέσιμοι χώροι το 2023. 

Την ίδια στιγμή τα εμπορικά καταστήματα είναι αυτά που καταλαμβάνουν το μεγαλύτερο μέρος των διαθέσιμων ακινήτων στην καρδιά της πρωτεύουσας, σε ποσοστό 43,7%, το οποίο ωστόσο είναι μειωμένο σε σύγκριση με το 2022 που ήταν στα επίπεδα του 46,1%. Σταθερότητα παρουσιάζει ο κλάδος της εστίασης με 14,4% της κάλυψης των διαθέσιμων χώρων έναντι 14,9% το 2022. Ωστόσο, ο συγκεκριμένος τομέας επιχειρηματικής δραστηριότητας παρουσιάζει το χαρακτηριστικό ότι αρκετές επιχειρήσεις διακόπτουν σε σύντομο χρονικό διάστημα τη λειτουργία τους και αντικαθίστανται από καινούργιες. Σε ό,τι αφορά τα τουριστικά καταλύματα αυξάνονται όπως προκύπτει από τα ίδια στοιχεία όπου από 2,9% που ήταν η κάλυψη το 2022, φέτος αυξήθηκε σε ποσοστό 4,1%. 

Στο εμπορικό́ κέντρο της Αθήνας οι δύο κυριότερες χρήσεις είναι η λιανική́ πώληση ειδών ένδυσης και υπόδησης (16,2%) και η παροχή υπηρεσιών εστίασης και διασκέδασης (14,4%). Ταυτόχρονα, υπάρχει ευρύτατη ποικιλία καταστημάτων λιανικού́ εμπορίου που καλύπτουν ένα σημαντικό φάσμα αγοραστικών αναγκών. Όπως προείπαμε η κατηγορία κλειστά/κενά/αδιάθετα αντιπροσωπεύει το 22,9% του συνόλου. Σε σημαντικό́ μέρος τους γίνονται εργασίες ανακαίνισης ή μετατροπής σε τουριστικά́ καταλύματα. Εδώ επίσης υφίστανται καταστήματα που ανήκουν σε μεγάλες ιδιοκτησίες, ενώ αρκετά κτίρια αναμένουν τις αποφάσεις των επενδυτών ή δεσμεύονται από ιδιότυπο ιδιοκτησιακό καθεστώς και γραφειοκρατία και γι’ αυτό δεν έχει προχωρήσει ακόμα η αξιοποίησή τους. 

Αυτό που παρατηρεί η έρευνα είναι ότι ορισμένοι εμπορικοί δρόμοι χαρακτηρίζονται από τη συγκέντρωση ομοειδών καταστημάτων, γεγονός που προσδίδει θεματικό περιεχόμενο σε περιοχές του εμπορικού τριγώνου της Αθήνας. Κάτι ανάλογο συμβαίνει και σε επιμέρους περιοχές του κέντρου όπου συγκεντρώνονται επιχειρήσεις εστίασης και ψυχαγωγίας. Παραδείγματα αποτελούν οι οδοί Περικλέους (22,1%) και Κολοκοτρώνη (12,1%) όπου συγκεντρώνεται σημαντικός αριθμός εργαστηρίων αργυροχρυσοχοΐας και κοσμηματοπωλεία, ο οποίος ωστόσο τα τελευταία χρόνια βαίνει σταδιακά μειούμενος. Συρρίκνωση του θεματικού χαρακτήρα των καταστημάτων παρατηρείται και στην οδό Αθηνάς, η οποία τα προηγούμενα χρόνια συγκέντρωνε σημαντικό αριθμό σημείων πώλησης εργαλείων, υλικών συσκευασιών και οικιακού εξοπλισμού. Κάτι που παραμένει ζωντανό έως και σήμερα αν και σε σημαντικά μικρότερο ποσοστό σε σχέση με το παρελθόν, με τη συγκεκριμένη κατηγορία καταστημάτων να καλύπτει σήμερα το 8,3% (7 καταστήματα) του συνόλου των διαθέσιμων εμπορικών χώρων της οδού Αθηνάς.

Την ίδια στιγμή θεματικές περιοχές που κάποτε φημίζονταν για την δραστηριότητα συγκεκριμένων κατηγοριών επαγγελμάτων όπως η πώληση ηλεκτρικών συσκευών όπως η Δραγατσανίου, πλέον παρουσιάζουν μηδενική παρουσία σε αυτόν τον τομέα. 

Ισχυρή παρ’ όλ’ αυτά παραμένει η θέση των καταστημάτων πώλησης ειδών κιγκαλερίας στην οδό Βίσσης σε ποσοστό 40% και ακόμα εντονότερα στην Ερμού όπου οι επιχειρήσεις πώλησης ειδών ένδυσης-υπόδησης και αξεσουάρ όχι μόνο επιβιώνουν αλλά καταλαμβάνουν τον μεγαλύτερο όγκο διαθέσιμων χώρων στην κεντρική οδό της πρωτεύουσας. Έντονη παραμένει η παρουσία και των επιχειρήσεων ένδυσης-υπόδησης και πώλησης αξεσουάρ στην Αγίου Μάρκου με ποσοστό 57,3% του συνόλου. 

Το τοπίο σε Σταδίου, Αθηνάς, Αιόλου 

Εμφανές ωστόσο είναι ακόμα και σήμερα μετά το πέρας της δεκαετούς οικονομικής κρίσης, το κενό που υφίσταται από πλευράς εμπορικής δραστηριότητας σε μεγάλους και κεντρικούς εμπορικούς δρόμους. Έτσι, στις οδούς Σταδίου, Αθηνάς και Αιόλου που αποτελούν βασικούς άξονες σύνδεσης της πλατείας Συντάγματος με την πλατεία Ομονοίας, το 30,9% των διαθέσιμων εμπορικών χώρων στη Σταδίου παραμένουν κενοί ή αδιάθετοι και αντίστοιχα κάτι ανάλογο συμβαίνει σε ποσοστό 11,9% στην Αθηνάς και 25% στην Αιόλου. Ωστόσο η τελευταία εμφανίζει δραστηριότητα με 30 υφιστάμενα καταστήματα στον τομέα της ένδυσης-υπόδησης και πώλησης αξεσουάρ (ποσοστό 24,2% του συνόλου των διαθέσιμων χώρων). 

Εντονότερο είναι το φαινόμενο της ερήμωσης άλλοτε ζωντανών πόλων εμπορικής δραστηριότητες όπως είναι οι στοές της πόλης. Για παράδειγμα στη Στοά Σοφοκλέους υφίστανται 14 κενά ή κλειστά καταστήματα (38,9%), στη Στοά Αριστείδου 11 (45,8%) και στη Στοά Λέκκα 9 σημεία (33,3%). 

Η έρευνα του Εμπορικού Συλλόγου Αθηνών επισημαίνει ότι το θεματικό εμπόριο χρειάζεται κίνητρα για να διασωθεί. Προσθέτει ότι η διάσωση των θεματικών εμπορικών περιοχών είναι σημαντική από ιστορικής, πολιτιστικής και κοινωνικής πλευράς. Υποστηρίζει επίσης ότι προσφέρει διάχυση της οικονομικής ωφέλειας. 

Στις κυριότερες προτάσεις που αναδεικνύει η έρευνα είναι η θέσπιση ποσόστωσης για άδειες που σχετίζονται με τη λειτουργία καταστημάτων υγειονομικού ενδιαφέροντος αλλά και για οριοθέτηση της κατάληψης του δημόσιου χώρου από τραπεζοκαθίσματα. Επισημαίνεται εκτός των άλλων η σημασία που θα έχει η εμπορική και τουριστική αξιοποίηση των εμπορικών τοποσήμων και ιστορικών κτηρίων και τονίζει τη βαρύτητα που θα πρέπει να δοθεί στους κεντρικούς οδικούς άξονες Σταδίου, Αιόλου, Αθηνάς, οι οποίοι αποτελούν τον συνεκτικό ιστό της πόλης.

Η ταυτότητα της έρευνας

Η έρευνα αποτελεί έως τώρα τη μεγαλύτερη καταγραφή της εμπορικής δραστηριότητας στην Αθήνα με 100% απογραφική κάλυψη του εμπορικού κέντρου. Για την υλοποίησή της πραγματοποιήθηκε βιντεοσκόπηση υψηλής ευκρίνειας όλων των οδών του εμπορικού τριγώνου της Αθήνας, που ορίζεται ως η περιοχή με όρια τις οδούς Σταδίου, Αθηνάς και Μητροπόλεως, και της περιοχής Ομονοίας, που ορίζεται ως η περιοχή με όρια τις οδούς Σωκράτους, Χαλκοκονδύλη και Εμμανουήλ Μπενάκη.