Της Βάσως Αγγελέτου

Ακόμη υψηλότερα από τα επίπεδα-ρεκόρ του 2022 αναμένεται να κινηθεί η φετινή κερδοφορία των συστημικών τραπεζών, η οποία εκτιμάται ότι θα "σπάσει" το φράγμα των 4 δισ. ευρώ για τα τέσσερα πιστωτικά ιδρύματα.

Σύμφωνα με τα στοιχεία της Τράπεζας της Ελλάδος για το 2022, η κερδοφορία του ελληνικού τραπεζικού κλάδου ανήλθε σε 3,625 εκατ. ευρώ έναντι ζημιών 4,822 εκατ. ευρώ το 2021. Σημαντική συνεισφορά στα εντυπωσιακά κέρδη της περασμένης χρονιάς είχε η αύξηση των καθαρών εσόδων από μη τοκοφόρες εργασίες (+57%) και ιδιαίτερα τα έσοδα από χρηματοοικονομικές πράξεις (+100%). Σημαντικό αποτύπωμα στο bottom line των τραπεζών είχε και η μείωση των προβλέψεων από 8,5 δισ. το 2021 σε 1,6 δισ. το 2022.

Ιδιαίτερα θετική ήταν, επίσης, η συνεισφορά των διεθνών δραστηριοτήτων των τραπεζών σε αγορές όπως η Κύπρος (Alpha Bank & Eurobank), η Βουλγαρία (Eurobank), η Ρουμανία (Alpha Bank & Eurobank), η Βόρεια Μακεδονία (ΕΤΕ & Eurobank), το Λουξεμβούργο (Eurobank), η Αίγυπτος (ΕΤΕ) και η Μάλτα (ΕΤΕ). Συνολικά το 2022, η κερδοφορία από το εξωτερικό αυξήθηκε αισθητά στα 380 εκατ. ευρώ συνεισφέροντας κατά 8,6% στα κέρδη προ φόρων των τραπεζικών ομίλων σε ενοποιημένη βάση. 

Για το 2023, η ΤτΕ εκτιμά ότι αναμένεται περαιτέρω ενίσχυση των οργανικών εσόδων κυρίως λόγω της συνεχιζόμενης αύξησης των επιτοκίων από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, δεδομένου ότι η μεγάλη πλειονότητα των δανείων –στεγαστικών κυρίως– στην Ελλάδα αφορά δάνεια κυμαινόμενου επιτοκίου. Στον αντίποδα, η κεντρική τράπεζα προειδοποιεί ότι αναμένεται μεσοπρόθεσμα αύξηση του κόστους χρηματοδότησης των τραπεζών λόγω της σταδιακής αύξησης των επιτοκίων καταθέσεων και του αυξημένου κόστους έκδοσης ομολόγων για την κάλυψη εποπτικών κεφαλαιακών απαιτήσεων (MREL). 

Ταυτόχρονα, προειδοποιεί για σταδιακή επιβράδυνση βραχυπρόθεσμα του ρυθμού πιστωτικής επέκτασης, είτε μέσω της πρόωρης αποπληρωμής επιχειρηματικών δανείων –η οποία ήταν ιδιαίτερα εμφανής το πρώτο δίμηνο του 2023– είτε μέσω της μειωμένης ζήτησης για νέα δάνεια λόγω της ραγδαίας αύξησης των επιτοκίων. Μικρότερη αναμένεται να είναι, τέλος, η συμβολή των μη επαναλαμβανόμενων εσόδων στη φετινή κερδοφορία.

Πού θα διοχετεύσουν τα κέρδη τους οι τράπεζες

Μεγάλο "στοίχημα" της επόμενης τριετίας για τις ελληνικές τράπεζες είναι η στρατηγική, στοχευμένη αξιοποίηση της πρωτοφανούς κερδοφορίας που κατέγραψαν το 2022 και συνεχίζεται και φέτος. Σύμφωνα με υψηλόβαθμες πηγές του κλάδου, με τις οποίες συνομίλησε το Capital.gr, η στρατηγική τους περιλαμβάνει πέντε βασικούς άξονες:

1. Επιβράβευση των μετόχων

Στην επιβράβευση των μετόχων τους σκοπεύουν να διοχετεύσουν το σημαντικό μέρος της φετινής κερδοφορίας τους οι τέσσερις συστημικές τράπεζες, όπως έχουν εξαγγείλει οι διευθύνοντες σύμβουλοι στην παρουσίαση των τελευταίων οικονομικών τους αποτελεσμάτων. 

Παρότι ο Επόπτης (SSM) δεν έδωσε το πολυαναμενόμενο "πράσινο φως" στις ελληνικές τράπεζες για διανομή μερίσματος από φέτος (για τα κέρδη του 2022), όλες σχεδόν οι συστημικές τράπεζες έχουν δεσμευτεί για διακράτηση ποσοστού 10-30% από τα φετινά τους κέρδη με στόχο τη διανομή μερίσματος ύψους 20-30% -αναλόγως την τράπεζα- το καλοκαίρι του 2024. Συγκεκριμένα, η Alpha Bank έχει δεσμευτεί για διανομή μερίσματος ύψους 20%, η Εθνική Τράπεζα 20-30% και η Τράπεζα Πειραιώς 10-20%.

Επιπλέον, κάποιες τράπεζες έχουν ανακοινώσει ότι εξετάζουν την ενεργοποίηση προγραμμάτων επαναγοράς μετοχών (stock buyback) ως μια εναλλακτική μορφή πιο άμεσης επιβράβευσης των μετόχων τους, εφόσον φυσικά λάβουν έγκριση από τη Φρανκφούρτη.

Η Eurobank ανακοίνωσε ότι έχει ήδη λάβει την έγκριση του SSM για επαναγορά του 1,4% που κατέχει το Δημόσιο στο μετοχικό της κεφάλαιο και αναμένεται να σύντομα να καταθέσει σχετικό αίτημα στο ΤΧΣ. Ταυτόχρονα, εξήγγειλε διανομή μερίσματος έως 25% από τα φετινά κέρδη εντός του 2024, εφόσον λάβει το "πράσινο φως" του SSM όπως αναμένεται. 

2. Επιτάχυνση της εξυγίανσης ενεργητικού

Ένα μέρος των κερδών αναμένεται να χρησιμοποιήσουν οι τράπεζες και για την επίσπευση της εξυγίανσης των δανειακών τους χαρτοφυλακίων ώστε να επιτευχθεί σύγκλιση με τον ευρωπαϊκό μέσο όρο του 1,8% από 8,7% που ήταν ο δείκτης NPE στα τέλη του 2022. Ο στόχος των τεσσάρων ιδρυμάτων σε βάθος τριετίας, σύμφωνα με τα επιχειρησιακά τους σχέδια, είναι να μειωθεί ο δείκτης NPE κάτω από το 4%.

Για να επιτευχθεί αυτό, αναφέρει υψηλόβαθμο στέλεχος συστημικής τράπεζας στο Capital.gr, απαιτούνται κεφάλαια προκειμένου να δρομολογηθούν διαγραφές των δανείων που θεωρούνται πιθανό να αποπληρωθούν και πωλήσεις μικρών χαρτοφυλακίων NPEs.

3. Επενδύσεις σε ψηφιοποίηση

Το κενό που παρουσιάζουν έναντι των Ευρωπαίων εταίρων τους θα σπεύσουν να καλύψουν οι ελληνικές τράπεζες με τεχνολογική αναβάθμιση των συστημάτων τους και ψηφιοποίηση των διαδικασιών τους ενόψει της εντατικοποίησης του ανταγωνισμού από διεθνείς τεχνολογικούς παίκτες όπως η Apple. Η αξιοποίηση της Τεχνητής Νοημοσύνης (ΑΙ), πάντως, από τις ελληνικές τράπεζες βρίσκεται σε εμβρυακό στάδιο και αυτό είναι ένα από τα πεδία όπου αναμένεται να δώσουν έμφαση τα επόμενα χρόνια.

Σε πρόσφατες δηλώσεις του, ο πρόεδρος της ΕΤΕ Γκίκας Χαρδούβελης προέβλεψε ότι στο επίκεντρο των εξελίξεων που θα καθορίσουν την πορεία του τραπεζικού συστήματος βρίσκεται "η εξέλιξη της τεχνολογίας, δηλαδή η επιταχυνόμενη ψηφιοποίηση, η τεχνητή νοημοσύνη και ο έντονος ανταγωνισμός ιδιαίτερα στη λιανική τραπεζική από εταιρείες του κλάδου, fintech και Βig tech". Εκτίμησε, πάντως, ότι "οι τράπεζες πρωτοστατούν στον χώρο της ψηφιοποίησης και δεν πρόκειται να εκτοπιστούν από τους ανταγωνιστές τους στη λιανική τραπεζική".

4. Εξαγορές και συγχωνεύσεις

Την πρόθεσή της να ανιχνεύσει ευκαιρίες εξαγορών στο εξωτερικό δήλωσε η διοίκηση της Eurobank τους προηγούμενους μήνες, με στόχο να ενισχύει την παρουσία της ιδίως στην Κύπρο και στη Βουλγαρία όπου έχει ήδη κερδοφόρες δραστηριότητες. Πηγές της τράπεζας αναφέρουν στο Capital.gr ότι δεν αποκλείεται να δούμε κινήσεις M&A ακόμη και εντός του έτους προς αυτή την κατεύθυνση.

Παράλληλα, την πρόθεσή της να προβεί σε επενδύσεις –κυρίως μέσω συμμετοχών– σε τεχνολογικές εταιρείες που μπορούν να προσθέσουν αξία στην Εθνική Τράπεζα έχει διατυπώσει το τελευταίο διάστημα η διοίκηση. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι πρόσφατη συνεργασία με την Epsilon Net με αντικείμενο τον από κοινού σχεδιασμό, την ανάπτυξη και διάθεση ψηφιακών προϊόντων και υπηρεσιών σε μικρομεσαίες –κυρίως– επιχειρήσεις.

Και η Τράπεζα Πειραιώς έχει προβεί σε αποφασιστικά βήματα προς αυτή την κατεύθυνση, με την επένδυση στην ψηφιακή "Snappi" η οποία αναμένεται να λειτουργήσει τους επόμενους μήνες – μόλις ολοκληρωθεί η αδειοδότησή της από την Τράπεζα της Ελλάδος. Η neo bank θα προσφέρει αρχικά υπηρεσίες BNPL με στόχευση στο νεανικό κοινό, ενώ στα σχέδιά της είναι να αναπτύξει υπηρεσίες banking as a service για πελάτες της Ελλάδας και του εξωτερικού.

5. Ενίσχυση της ποιότητας των κεφαλαίων

Απαραίτητη προϋπόθεση για την ευρωστία των ελληνικών τραπεζών είναι, τέλος, η ενίσχυση της ποιότητας των κεφαλαίων τους η οποία παραμένει χαμηλή, σύμφωνα με την ΤτΕ, υπό την έννοια των αναβαλλόμενων απαιτήσεων (DTC) που ανέρχονται σε 13,7 δισ. ευρώ σύμφωνα με τα στοιχεία του 2022. "Η επίτευξη επαρκούς μελλοντικής κερδοφορίας είναι απαραίτητη προκειμένου να μην αποτελέσουν κίνδυνο για την κεφαλαιακή βάση των τραπεζών σε μεσομακροπρόσθεσμο ορίζοντα", διαμηνύει η κεντρική τράπεζα.