Toυ Γιώργου Λαμπίρη

Το 1994 και σε μια χρονική περίοδο που η εξάπλωση και περαιτέρω ισχυροποίηση των μεγάλων αλυσίδων σούπερ-μάρκετ ήταν έντονη, πέντε μικρότερες επιχειρήσεις του κλάδου συγκεντρώθηκαν στο ξενοδοχείο Καψής της Θεσσαλονίκης. Oι επεκτατικές διαθέσεις του ομίλου Μαρινόπουλου, που αποτελεί παρελθόν, έχοντας απορροφηθεί πλήρως από τον όμιλο Σκλαβενίτη, αλλά και η αναπτυξιακή πορεία που ακολουθούσε η πτωχευμένη Ατλάντικ ήταν μερικοί από τους λόγους που οδήγησαν σε συσπείρωση επιχειρηματικών δυνάμεων. Στο ίδιο τραπέζι βρέθηκαν τότε οι επιχειρήσεις Γαλαξίας Α.Ε. - Δήμητρα Μάρκετ, η οποία το 2020 εξαγοράστηκε από τον κρητικό όμιλο ΣΥΝΚΑ, η Γαληνός Λαουτάρης με έδρα την Εύβοια, που το 2022 εξαγοράστηκε από την Ατλάντικ, η Γουντσίδης με έδρα τη Δράμα, η Μπίσκας από τη Θεσσαλονίκη, που εξαγοράστηκε από τον Μασούτη, και ο τότε ΙΝΚΑ Χανίων, μετέπειτα ΣΥΝΚΑ, ο οποίος τον περασμένο Φεβρουάριο μπήκε σε νέα ρότα με τη δημιουργία της κοινής εταιρείας ΣΥΝΚΑ Κρήτης Υπεραγορές μαζί με τον όμιλο Μασούτη. 

Οι ομοτράπεζοι του ’94, και κατόπιν πρωτοβουλίας του τότε αναπληρωτή υπουργού Εθνικής Οικονομίας, Νίκου Σκουλά, προχώρησαν στην ίδρυση ενός ελληνικού ομίλου που αποτελούνταν από μικρές και μεσαίες ελληνικές επιχειρήσεις σούπερ- μάρκετ. Το όνομα του ομίλου αυτού ήταν ΕΛΟΜΑΣ. Από τους ιδρυτές του ΕΛΟΜΑΣ, σήμερα ο μοναδικός που παραμένει στο σχήμα είναι ο Δραμινός Χρήστος Γουντσίδης, ενώ και ο ΣΥΝΚΑ μετά τη συμφωνία με τον Μασούτη αποχώρησε πρόσφατα από το σχήμα. 

Η εξαγορά των Συνεργαζόμενων Παντοπωλών από τον Κρητικό

Η έντονα κατακερματισμένη ελληνική αγορά, που, εκτός από μεγάλες αλυσίδες σούπερ-μάρκετ, φιλοξενούσε και συνεχίζει να φιλοξενεί μεγάλο αριθμό επιχειρήσεων, τα τελευταία χρόνια παρουσιάζει ισχυρές τάσεις συγκέντρωσης. Ωστόσο το τελευταίο διάστημα η αποξήλωση του δημιουργήματος που ονομάζεται ΕΛΟΜΑΣ έχει αποκτήσει εντατικότερο χαρακτήρα. Πιο πρόσφατη εξέλιξη, που αναδείχθηκε την εβδομάδα που πέρασε και αναμένεται να επικυρωθεί και τυπικά με την υπογραφή των συμβολαίων, είναι η εξαγορά του ομίλου ΣΥΝΠΑ (Συνεργαζόμενοι Παντοπώλες), με έδρα τη Θεσσαλονίκη. Η επιχείρηση, που διαχειρίζεται ένα ευρύ δίκτυο καταστημάτων μέσω franchise που υπερβαίνει τα 300 σημεία, αλλά και περίπου 50 ιδιόκτητα καταστήματα με τζίρο 94 εκατομμυρίων ευρώ το 2021, εξαγοράζεται από τον όμιλο ΑΝΕΔΗΚ Κρητικός, με κύκλο εργασιών που υπερβαίνει τα 400 εκατομμύρια ευρώ για το 2021. 

Προηγήθηκε τον Ιούνιο η εξαγορά της εταιρείας Χαρά από τη Χίο, της μεγαλύτερης τοπικής αλυσίδας του νησιού με τζίρο 15,2 εκατομμυρίων ευρώ, από τη Market In. Και η συγκεκριμένη επιχείρηση, μέλος του ομίλου ΕΛΟΜΑΣ, ετέθη εκ των πραγμάτων εκτός ομίλου αγορών μετά την απορρόφησή της από τη Market In. Πριν τη Χαρά, όμως, ήταν ο εκ των ιδρυτικών μελών του ΕΛΟΜΑΣ, ΣΥΝΚΑ (πρώην ΙΝΚΑ), με τζίρο 235 εκατ. ευρώ, που μετά τη συμφωνία με τον Μασούτη ακολούθησε έναν διαφορετικό δρόμο, όπως είχε συμβεί ήδη με αρκετές μεγάλες ή μικρότερες αλυσίδες. Σημείο καμπής για τον ΕΛΟΜΑΣ θεωρείται το 2020, όταν αποχώρησαν τότε οι μεγαλύτερες βάσει τζίρου επιχειρήσεις, η Κρητικός με κύκλο εργασιών στα 390 εκατ. ευρώ και η Bazaar στα 190 εκατ. ευρώ κατά το έτος αποχώρησής τους.

Οι διαφωνίες

Στο μεσοδιάστημα έως και σήμερα εμφανίστηκαν ηπιότερες ή και πιο έντονες διαφωνίες μεταξύ των μελών. Για το 2022 ίσως η πιο χαρακτηριστική από αυτές ήταν εκείνη με τον επιχειρηματία Κωνσταντίνο Πίτσια, και ιδιοκτήτη της φερώνυμης επιχείρησης από την Πιερία, ο οποίος αμφισβήτησε τις διαδικασίες που ακολουθούνται στο εσωτερικό του ομίλου αγορών, ζητώντας ταυτόχρονα την αλλαγή της διοίκησης (διαχειριστικής επιτροπής) μέσω της διενέργειας αρχαιρεσιών. 

Στις κατά καιρούς αμφισβητήσεις που έχουν ακουστεί για τη λειτουργία του ομίλου έχουν κυριαρχήσει οι ισχυρισμοί περί συμφωνιών με τους προμηθευτές και τη βιομηχανία, οι οποίες κινούνται σε διαφορετικές ταχύτητες. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι μία μεγαλύτερη αλυσίδα του ομίλου διατηρεί, για παράδειγμα, καλύτερες εκπτώσεις στην αγορά ποσοτήτων γιαουρτιού σε σύγκριση με μία μικρότερη, παρά το γεγονός ότι και οι δύο ήταν μέλη του ομίλου ΕΛΟΜΑΣ. Άλλωστε, αυτή ήταν και μία από τις βασικές διαφωνίες με την Πίτσιας, η οποία απομακρύνθηκε από τον όμιλο μόλις λίγο καιρό μετά την είσοδό της σε αυτόν. 

Από το 1,2 δισ. στα 500 εκατ. ευρώ 

Ένα βασικό ίσως ζήτημα για τον ΕΛΟΜΑΣ ήταν το ότι, εκτός από ασπίδα προστασίας από πιθανές εξαγορές, αλλά και όχημα ισχυροποίησης των μικρότερων με εμπορικές συμφωνίες που εμπεριείχαν καλύτερους όρους από αυτούς που θα πετύχαιναν εάν κινούνταν αυτόνομα, τα όρια ή περιθώρια ανάπτυξης που άφηνε σε κάθε επιμέρους αλυσίδα ήταν και παραμένουν συγκεκριμένα. Γι’ αυτό, άλλωστε, και σταδιακά όλοι οι μεγαλύτεροι, Bazaar, Kρητικός και ΣΥΝΚΑ, αναζήτησαν την τύχη τους σε διαφορετικούς δρόμους. Πεδίο αποδιοργάνωσης δημιούργησαν ευρύτερα οι εσωτερικές έριδες και αντιπαραθέσεις, οι ισχυρισμοί για διαφορετικές επιχειρηματικές συμφωνίες και δικαιώματα μεταξύ των μελών του. Συν τοις άλλοις όμως, πρόσωπο της αγοράς ανέφερε χαρακτηριστικά σε ερώτημά μας για το ποιο είναι το βασικότερο μειονέκτημα του ΕΛΟΜΑΣ, ότι αυτή τη στιγμή "διοικούν τον όμιλο τα μέλη που θέλουν να πουληθούν, επομένως κανείς δεν έχει ενδιαφέρον για να δημιουργήσει κάτι νέο". Η ουσία είναι ότι, από τα 1,2 δισ. ευρώ του 2020 (επί Κρητικού και Bazaar), αυτήν τη στιγμή ο συνολικός τζίρος των μελών έχει κατέλθει στα 500 εκατ. ευρώ, γεγονός που καταδεικνύει το μέγεθος της αποδυνάμωσης του ομίλου.