Του Νίκου Χρυσικόπουλου

Την ολοκλήρωση ενός κύκλου που άρχισε να διαγράφεται την δεκαετία του 1990 με κατεύθυνση το αποκαλούμενο τότε "βαλκανικό Ελντοράντο" και την ευρύτερη περιοχή της ΝΑ Ευρώπης σηματοδοτεί η πώληση της Finansbank, θυγατρικής της ΕΤΕ στην Τουρκία, του πλέον εμβληματικού asset που αποκτήθηκε από ελληνικό όμιλο την δεκαετία της μεγάλης οικονομικής και επιχειρηματικής επέκτασης εκτός εγχώριων συνόρων.

Ένα μεγάλο σκέλος κινήσεων αποεπένδυσης μεγάλων ελληνικών ομίλων από συμμετοχές σε γειτονικές αγορές δείχνει να ολοκληρώνεται το 2015, με ορόσημο τη Finansbank, σε μια χρονιά που ουσιαστικά αποτελεί συνέχεια της αναγκαστικής "αποβαλκανοποίησης” που ξεκίνησε τη διετία 2011-2012, όταν η ελληνική οικονομία δέχθηκε το πρώτο ισχυρό υφεσιακό πλήγμα που οδήγησε στο μηχανισμό στήριξης και συνεχίζεται τώρα με το τρίτο μνημόνιο και τα capital controls.

Πρόκειται ουσιαστικά για το τέλος της έννοιας των περίφημων "Εθνικών Πρωτάθλητών”, ομίλων και επιχειρηματιών που αναζητούσαν από τα μέσα της δεκαετίας του '90 ζωτικό χώρο επέκτασης στα Βαλκάνια ορμώμενοι από την ανάπτυξης της εγχώριας οικονομίας, τους υψηλούς (πλην με δανεικά) ρυθμούς ανάπτυξης και την σύγκλιση της Ελλάδας με την υπόλοιπη Ευρώπη.

Αρχικά μικρομεσαίες, πλην δυναμικές, επιχειρήσεις, βιοτεχνίες και άλλες, άνοιξαν δουλείες πέρα από τα εγχώρια σύνορα και στη συνέχεια μεγάλοι εισηγμένοι όμιλοι άρχισαν να υλοποιούν σημαντικές επενδύσεις για να επεκτείνουν τις δραστηριότητες τους στη Ρουμανία, τη Βουλγαρία κυρίως, και σε δεύτερο επίπεδο στη ΠΓΔΜ και την Αλβανία, αλλά και την Αίγυπτο και, παρά τα όποια προβλήματα, στην Τουρκία. Μαζί τους συμπορεύτηκαν οι ελληνικές τράπεζες που στήριξαν το επεκτατικό εγχείρημα και σταδιακά έφθασαν να ελέγχουν το 25% του ενεργητικού της βαλκανικής τραπεζικής αγοράς.

Ωστόσο, σταδιακά μετά τη Lehman εποχή και πιο έντονα την περίοδο 2010-2011 η εικόνα άλλαξε δραματικά. Τράπεζες αναγκάστηκαν να αναθεωρήσουν την πολιτική τους, η παρουσίας τους σε αρκετές αγορές άρχισε να συρρικνώνεται και πολλοί επιχειρηματικοί όμιλοι ανέκρουσαν πρύμναν. Retail, υπηρεσίες, χρηματοοικονομικά, real estate, κατασκευές, βιομηχανία και βιοτεχνία υπέστησαν βαθύ πλήγμα, κυρίως στη Βουλγαρία και τη Ρουμανία, κάτι που οδήγησε σε περιστολή των επενδύσεων και σε ορισμένες περιπτώσεις σε "λουκέτο" ελληνικών θυγατρικών καθώς οι μητρικοί όμιλοι αδυνατούσαν να απορροφήσουν τη διπλή πίεση της περιόδου εκείνης, εντός και εκτός συνόρων.

Την περίοδο εκείνη retailers αποχωρούσαν από τη βουλγαρική αγορά και έκλειναν καταστήματα στη χώρα, κλωστοϋφαντουργίες όπως η Bulfanco ανέστειλαν τη λειτουργία τους επίσης στη Βουλγαρία, η "Ηλεκτρονική” αποχωρούσε με μεγάλες ζημιές από το φιλόδοξο εγχείρημα στη Σερβία, μεγάλες βιομηχανίες έκλειναν θυγατρικές τους στη Ρουμανία, η Κυριακίδης πουλούσε τη θυγατρική της Mermeren Kombinat στα Σκόπια, εταιρείες στο real estate έβαλαν λουκέτο και πολλά άλλα σε μικρότερο επίπεδο

Το "διάλλειμα" της διετίας 2013-2014 αποδείχθηκε μικρό και με την "ασφυξία" ρεσυτότητας και την αδυναμία πρόσβασης σε τραπεζική χρηματοδότηση να διατηρούνται, πολλές εισηγμένες αναγκάστηκαν να πουλήσουν θυγατρικές και περιουσιακά τους στοιχεία στο εξωτερικό για να μειώσουν επισφάλειες και να εξασφαλίσουν ρευστό.

Έτσι, μεταξύ άλλων, το τελευταίο διάστημα εταιρείες όπως η βιομηχανία αλουμινίου ΑΛΚΟ προχώρησαν στην υπογραφή σύμβασης για την πώληση του συνόλου της συμμετοχής της στη ρουμανική θυγατρική της (Αlco Rom Trade SRL), η MIG έκλεισε συμφωνία για την πώληση του συνόλου των μετοχών που κατέχει στις εταιρείες FAI rent-a-jet AG (ποσοστό 51%) και FAI Asset Management GmbH (ποσοστό 50,1%), κυπριακή θυγατρική παραχώρησε ο Αγροτικός Οίκος Σπύρου, η Druckfarben προχώρησε στην πώληση συμμετοχής 49% στην Sun Chemical Delta BV., ενώ η Fourlis ανέστειλε την παρουσία της στη Ρουμανία με την αλυσίδα New Look.

Πλέον ένας μικρός πυρήνας ελληνικών ομίλων συνεχίζει να αποτελεί σημείο αναφοράς για τη συνολική ελληνική οικονομική παρουσία στα Βαλκάνια και την ΝΑ Ευρώπη, μια παρουσία που σαφέστατα έχει αποδυναμωθεί – κυρίως λόγω τραπεζών – σε σχέση με το παρελθόν. Πάντως, όμιλοι όπως η τσιμεντοβιομηχανία Τιτάν (λειτουργεί εργοστάσιο παραγωγής τσιμέντου και μονάδες παραγωγής ετοίμου σκυροδέματος στη Βουλγαρία), η υαλουργία Youla (με δύο εργοστάσια σε Φιλιππούπολη και Σόφια), η ΒΙΟΧΑΛΚΟ (Sofia Med κ.α.), ο όμιλος Μαρινόπουλου, η Jumbo , η Fourlis (διαχειρίζεται το ΙΚΕΑ στη Σόφια και σε συνεργασία με τον όμιλο Danaos έχει υλοποιήσει επένδυση για τη δημιουργία του εμπορικού κέντρου Sofia Ring Mall), αλλά και η ΓΕΚΤΕΡΝΑ, κρατούν στη Βουλγαρία ψηλά την ελληνική παρουσία.

Αντίστοιχα, το ίδιο πράττουν στη Ρουμανία, ο ΟΤΕ, η Coca-Cola HBC, η γαλακτοβιομηχανία Olympos, οι εταιρείες τροφίμων Best foods και Chipita, η εταιρεια δομικών υλικών Isomat, η ΕΛΓΕΚΑ, ο Σαράντης, ενώ στα Σκόπια οι πιο γνωστές ελληνικές παρουσίας αφορούν στα Ελληνικά Πετρέλαια, μέσω της θυγατρικής που ελέγχει τα διυλιστήρια ΟΚΤΑ, και του ομίλου Βερόπουλος που λειτουργεί καταστήματα με την επωνυμία Vero.

Nikos.chrissikopoulos@capital.gr

* Διαβάστε ακόμη:

- Στην Τράπεζα του Κατάρ η Finansbank