Του Χάρη Φλουδόπουλου

Ως έντονο παράδοξο θα μπορούσε να χαρακτηριστεί το γεγονός ότι στη Λευκωσία εκφράζονται ισχυρές αντιστάσεις και αντιρρήσεις για το έργο της ηλεκτρικής διασύνδεσης GSI, την ώρα που ο κύριος ωφελούμενος από το έργο είναι η ίδια η Κύπρος και οι καταναλωτές της. Και όμως το παράδοξο αυτό εξηγείται από το ισχυρό πλέγμα των συμφερόντων, που δε θέλουν να δουν να υλοποιείται το έργο. Και δε μιλάμε βεβαίως για την τουρκική πλευρά, η οποία έχει αντιταχθεί ποικιλοτρόπως και έχει στην πράξη εμποδίσει την υλοποίησή του. 

Η υλοποίηση του Great Sea Interconnector (GSI) υπόσχεται να τερματίσει την ενεργειακή απομόνωση της Κύπρου, μειώνοντας το κόστος ηλεκτροπαραγωγής, ενισχύοντας την ασφάλεια εφοδιασμού και επιτρέποντας μεγαλύτερη διείσδυση των ΑΠΕ. Ωστόσο, πίσω από τα στρατηγικά πλεονεκτήματα που αναδεικνύει η Λευκωσία και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, υπάρχει ένα πλέγμα συμφερόντων που δεν επιθυμεί την ολοκλήρωση του έργου.

Ποια είναι αυτά τα συμφέροντα; 

Οι εισαγωγείς και έμποροι πετρελαίου

Η κυπριακή ηλεκτροπαραγωγή εξαρτάται κατά περίπου 90% από καύσιμα πετρελαίου (μαζούτ και ντίζελ), με εισαγωγές που ξεπερνούν τα 600 εκατ. ευρώ τον χρόνο. Η αγορά αυτή αποτελεί έναν από τους πιο κερδοφόρους τομείς για συγκεκριμένους εμπορικούς ομίλους που δραστηριοποιούνται στην εισαγωγή, αποθήκευση και διακίνηση πετρελαιοειδών.

Η διασύνδεση με το ελληνικό δίκτυο συνεπάγεται μείωση της κατανάλωσης πετρελαίου για ηλεκτροπαραγωγή και, κατά συνέπεια, απώλεια μεριδίου αγοράς για τους εμπόρους καυσίμου.

Οι παραγωγοί ΑΠΕ στην Κύπρο

Σε ένα απομονωμένο σύστημα, οι τιμές ηλεκτρισμού διαμορφώνονται με βάση το κόστος των ακριβών μονάδων πετρελαίου. Αυτό σημαίνει ότι οι παραγωγοί ΑΠΕ αποζημιώνονται με πολύ υψηλότερες τιμές σε σχέση με τις αντίστοιχες ευρωπαϊκές αγορές.

Η λειτουργία του GSI και η εισαγωγή φθηνότερης ενέργειας θα πιέσει τις τιμές αποζημίωσης, περιορίζοντας τα σημερινά περιθώρια κερδοφορίας. Επομένως, παρά το γεγονός ότι το έργο επιτρέπει υψηλότερη διείσδυση ΑΠΕ σε τεχνικό επίπεδο, βραχυπρόθεσμα δημιουργεί απώλειες εσόδων για όσους έχουν ήδη επενδύσει στην αγορά.

Οι υποστηρικτές της "ενεργειακής αυτάρκειας" μέσω LNG

Ένα τμήμα της κυπριακής ενεργειακής γραφειοκρατίας και πολιτικής τάξης υποστηρίζει την ιδέα της κάλυψης των μελλοντικών αναγκών της χώρας μέσω εισαγόμενου LNG (με σχέδιο εγκατάστασης τερματικού στο Βασιλικό) ή και της αξιοποίησης των εγχώριων κοιτασμάτων φυσικού αερίου.

Η επιχειρηματολογία εστιάζει στην "αυτονομία" και τη μείωση της εξάρτησης από εξωτερικές ροές. Ωστόσο, στην πράξη, η επιλογή αυτή σημαίνει παράταση της εξάρτησης από ακριβά καύσιμα και απουσία εναλλακτικής σε περιόδους κρίσης. Η διασύνδεση, αντίθετα, εισάγει ανταγωνισμό και πιέζει το LNG να σταθεί σε συνθήκες αγοράς.

Ολιγοπωλιακές δομές της αγοράς ηλεκτρισμού

Η κυπριακή αγορά ηλεκτρισμού είναι μικρή και περιορισμένη σε παίκτες, με κυρίαρχη κρατική εταιρεία ηλεκτρισμού ΑΗΚ και ορισμένους ανεξάρτητους παραγωγούς. Η είσοδος φθηνότερης ενέργειας μέσω του GSI θα ανοίξει την αγορά σε ευρύτερο ανταγωνισμό, κάτι που σημαίνει μείωση κερδών για τους υφιστάμενους παίκτες που σήμερα απολαμβάνουν ολιγοπωλιακά πλεονεκτήματα.

Τα οφέλη για την Κύπρο από τον GSI

Η ηλεκτρική διασύνδεση Ελλάδας – Κύπρου (GSI), αποτελεί έργο στρατηγικής σημασίας όχι μόνο για την Ε.Ε. αλλά κυρίως για την Κυπριακή Δημοκρατία. Με την ολοκλήρωσή του, η Κύπρος θα παύσει να είναι το μοναδικό κράτος – μέλος της Ένωσης χωρίς καμία ηλεκτρική σύνδεση με τα ευρωπαϊκά δίκτυα, γεγονός που την καθιστά σήμερα ενεργειακά απομονωμένη και ευάλωτη.

Ενεργειακή ασφάλεια και διαφοροποίηση

Σήμερα η ηλεκτροπαραγωγή στην Κύπρο βασίζεται σχεδόν αποκλειστικά σε πετρελαϊκά καύσιμα, με εισαγωγές που ξεπερνούν τα 600 εκατ. ευρώ ετησίως (ανάλογα με τις διεθνείς τιμές). Η διασύνδεση θα επιτρέψει την εισαγωγή φθηνότερης ηλεκτρικής ενέργειας από γειτονικές αγορές, μειώνοντας την εξάρτηση από πετρέλαιο και περιορίζοντας τους κινδύνους από ακραίες διακυμάνσεις τιμών.

Παράλληλα, σε περιόδους αιχμής ή έκτακτων αναγκών, η Κύπρος θα έχει τη δυνατότητα να στηρίζεται σε ηλεκτρική ενέργεια από το διασυνδεδεμένο σύστημα, ενισχύοντας σημαντικά την ασφάλεια εφοδιασμού.

Μείωση κόστους ηλεκτρισμού

Η κυπριακή αγορά ηλεκτρισμού χαρακτηρίζεται από υψηλές τιμές χονδρικής, λόγω του κόστους καυσίμου. Με το GSI, εκτιμάται ότι η μέση τιμή ηλεκτρικής ενέργειας θα μειωθεί, τόσο μέσω της εισαγωγής φθηνότερων φορτίων από την Ελλάδα όσο και λόγω της αυξημένης ανταγωνιστικότητας που θα προκαλέσει η σύνδεση.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή σε σχετικές μελέτες έχει υπογραμμίσει ότι το έργο μπορεί να αποφέρει ετήσια εξοικονόμηση έως και 80 εκατ. ευρώ για τους καταναλωτές στην Κύπρο, με έμμεσες θετικές επιδράσεις στην ανταγωνιστικότητα της οικονομίας.

Ανάπτυξη των ΑΠΕ

Η Κύπρος διαθέτει υψηλό ηλιακό δυναμικό, ωστόσο η διείσδυση των ΑΠΕ περιορίζεται από το μικρό μέγεθος και την απομόνωση του συστήματος. Με τη διασύνδεση, θα δοθεί η δυνατότητα μεγαλύτερης ενσωμάτωσης φωτοβολταϊκών και αιολικών, καθώς το σύστημα θα μπορεί να εξισορροπεί τις διακυμάνσεις μέσω των διεθνών ροών ηλεκτρισμού.

Αυτό συνεπάγεται μείωση εκπομπών CO₂ και επιτάχυνση της επίτευξης των στόχων της Ε.Ε. για το 2030 και το 2050.

Στρατηγική και γεωπολιτική αναβάθμιση

Η Κύπρος εντάσσεται σε έναν ενεργειακό διάδρομο που περιλαμβάνει Ελλάδα και Ισραήλ, συνδέοντας την Ανατολική Μεσόγειο με την Ευρώπη. Η συμμετοχή στο GSI προσφέρει στη Λευκωσία αναβαθμισμένο γεωπολιτικό ρόλο ως ενεργειακό κόμβο.

Παράλληλα, η υλοποίηση ενός έργου ευρωπαϊκού κοινού ενδιαφέροντος (PCI) ενισχύει τις σχέσεις της Κύπρου με τους ευρωπαϊκούς θεσμούς και εξασφαλίζει πρόσβαση σε χρηματοδοτικά εργαλεία, όπως το Connecting Europe Facility (CEF).

Οικονομικά και κοινωνικά οφέλη

Μείωση εισαγωγών καυσίμων: Απελευθερώνονται εκατοντάδες εκατ. ευρώ ετησίως που μπορούν να διοχετευθούν σε άλλους παραγωγικούς τομείς.

Σταθερότητα τιμών: Η μείωση της εξάρτησης από το πετρέλαιο θα περιορίσει τις επιπτώσεις από τις διεθνείς κρίσεις.

Νέες επενδύσεις: Η ύπαρξη διασύνδεσης δημιουργεί καλύτερο περιβάλλον για την εγκατάσταση νέων ΑΠΕ, αποθήκευσης και καινοτόμων τεχνολογιών.

Θέσεις εργασίας: Κατά την κατασκευή και λειτουργία του έργου, αλλά και μέσω των παράπλευρων επενδύσεων.