Το δημογραφικό πρόβλημα στην Ελλάδα αποτελεί μια από τις μεγαλύτερες προκλήσεις που αντιμετωπίζει η χώρα, με τις απομακρυσμένες περιοχές να πλήττονται ακόμη περισσότερο, εξαιτίας - μεταξύ άλλων- της έλλειψης υποδομών και ευκαιριών, αλλά σε αρκετές περιπτώσεις επειδή οι πολιτικές οικογενειακής στήριξης και τα κίνητρα για τη δημιουργία οικογένειας είναι ανεπαρκή ή αποσπασματικά.

Η HOPEgenesis, αποστολή της οποίας είναι η καταπολέμηση της υπογεννητικότητας, τη στήριξη της οικογένειας και τη εύρεση λύσεων για το δημογραφικό ζήτημα στην Ελλάδα, συμπληρώνει φέτος δέκα χρόνια παρουσίας και η δράση της αποτυπώνεται πλέον με σημαντικούς αριθμούς. Η αστική μη κερδοσκοπική εταιρία που ιδρύθηκε το 2015 και δραστηριοποιείται στον τομέα της υγείας και της κοινωνικής πρόνοιας, έχει ως στόχο την υποστήριξη γυναικών που είναι μόνιμοι κάτοικοι ακριτικών νησιωτικών και ηπειρωτικών περιοχών της Ελλάδας και θέλουν να αποκτήσουν παιδί. 

Μέχρι σήμερα, έχουν γεννηθεί 800 μωρά στο πλαίσιο του προγράμματος της HOPEgenesis. 850 οικογένειες έχουν ωφεληθεί από το πρόγραμμα σε περιοχές που για περισσότερα από τρία έως πέντε χρόνια υπήρχαν είτε ελάχιστες έως μηδενικές γεννήσεις, είτε μεγάλο αρνητικό ισοζύγιο γεννήσεων-θανάτων. 

"Η ιδέα της HOPEgenesis ξεκίνησε από την παρατήρησή μου κατά τον καλοκαιρινό διάπλου της Ομάδας Αιγαίου το 2014, ότι οι γυναίκες ακριτικών νησιών σταμάτησαν να γεννούν. Το γεγονός αυτό επιβεβαιώθηκε τόσο από τους δημάρχων των νησιών, όσο και από τα επίσημα στοιχεία της ΕΛ.ΣΤΑΤ. που μελέτησα στην επιστροφή μου. Υπήρχαν 2 βασικοί λόγοι που απέτρεπε τα ζευγάρια από το να αποκτήσουν παιδί, η ανασφάλεια να περάσουν την περίοδο της εγκυμοσύνης σε ένα τόπο χωρίς γιατρό, μαία και ιατρικές υποδομές και το αβάστακτο κόστος που μπορεί να έφτανε, αν λάβουμε υπόψη μας την ακτοπλοϊκή τους μεταφορά για κάθε εξέταση και έλεγχο από τον γιατρό τους, τη διαμονή, την σίτισή τους για όσο χρονικό διάστημα χρειαστεί μέχρι να μπορούν να πάρουν το πλοίο της επιστροφής. Η HOPEgenesis δημιούργησε λοιπόν μία ομπρέλα ασφαλείας για αυτές τις γυναίκες, καλύπτοντας παράλληλα όλα τα έξοδά τους που σχετίζονται με την εγκυμοσύνη και τον τοκετό τους.

Αυτή η ιδέα αναπτύχθηκε και εξελίχθηκε σε πολλές δράσεις σε όλη την Ελλάδα με ουσιαστικό κοινωνικό αποτύπωμα. Νιώθω μεγάλη συγκίνηση, περηφάνεια αλλά και ευγνωμοσύνη σε όσους πίστεψαν στο όραμά μας και μας στήριξαν ώστε να γίνει πραγματικότητα" σημειώνει ο Στέφανος Χανδακάς, Μαιευτήρας - Γυναικολόγος και ιδρυτής της HOPEgenesis.

H HOPEgenesis πλέον δραστηριοποιείται σε περισσότερες από 500 απομακρυσμένες περιοχές (ακριτικά νησιά και δυσπρόσιτα χωριά), συνεργάζεται με 24 ιατρικά κέντρα σε Αθήνα και επαρχία (δημόσια και ιδιωτικά), ενώ η ιατρική της ομάδα αποτελείται από περισσότερους από 50 ιατρούς, μαίες και άλλους επαγγελματίες υγείας, που βρίσκονται σε 15 διαφορετικά μέρη της Ελλάδας. Κάθε χρόνο μάλιστα πραγματοποιεί 12- 14 αποστολές σε ακριτικές περιοχές, είτε πρόκειται για νησιά, είτε για ηπειρωτικά σημεία. 

Είναι δε χαρακτηριστικό πως η αξία που δημιουργήθηκε στην κοινωνία για κάθε ευρώ που επενδύθηκε στο πρόγραμμα HOPEgenesis, βάσει της διεθνούς μεθοδολογίας του SROI, ισοδυναμεί με 5,69 ευρώ. Δηλαδή το ποσό της συνολικής επένδυσης ισοδυναμεί με δημιουργία συνολικής κοινωνικής αξίας ύψους 2,66 εκατομμυρίων Ευρώ με σημαντικά επιπρόσθετα οφέλη.

Όπως σημειώνει ο κ. Χανδακάς "υπάρχουν πολλοί και διαφορετικοί λόγοι που αποτρέπει ένα ζευγάρι ή μία γυναίκα να προβεί στη δημιουργία οικογένειας. Όπως προκύπτει και από την έρευνα που πραγματοποιήσαμε με το τμήμα Στατιστικής και Ασφαλιστικής Επιστήμης του Πανεπιστημίου Πειραιά το 2020, και το επιβεβαιώνουν και τα ζευγάρια με τα οποία μιλάμε, στα ακριτικά νησιά, όπως προείπα, το πρόβλημα είναι η ανασφάλεια και ο φόβος, καθώς δεν έχουν πρόσβαση σε ιατρικές υποδομές. Σε ένα απομακρυσμένο χωριό, υπάρχει πρόβλημα εύρεσης εργασίας για τους νέους και κυρίως για τις γυναίκες, που τους αναγκάζει να μετακομίσουν σε κάποιο αστικό κέντρο. Στα αστικά κέντρα που υπάρχουν ιατρικές υποδομές και γιατροί, το εμπόδιο για τα ζευγάρια είναι η συμφιλίωση της επαγγελματικής και της οικογενειακής ζωής. Γι’ αυτό πιστεύουμε ότι η προσέγγιση του δημογραφικού θα πρέπει να διαφοροποιείται βάσει των αναγκών των ζευγαριών σε τοπικό επίπεδο". 

Πώς στηρίζει στην πράξη και σε πολλαπλά επίπεδα τις οικογένειες

Η αποστολή της HOPEgenesis και η στήριξη των ζευγαριών σε απομακρυσμένες περιοχές υλοποιείται με διάφορους τρόπους. Καταρχάς προχωρά σε υιοθεσίες ακριτικών περιοχών και απομακρυσμένων νησιών καλύπτοντας όλα τα έξοδα κύησης, τοκετού, μεταφοράς και διαμονής των εγκύων σε συνεργαζόμενα νοσοκομεία και ιατρικά κέντρα. 

Όταν χρειάζεται, παρέχει υπηρεσίες υπηρεσιών θεραπείας υπογονιµότητας (IVF) καλύπτοντας τα έξοδα θεραπειών ivf για τις γυναίκες που επιθυμούν να κυοφορήσουν αλλά αντιμετωπίζουν προβλήματα γονιμότητας.

Επιπλέον αναλαμβάνει την απομακρυσμένη ιατρική παρακολούθηση μέσω εξελιγμένων και πρωτοπόρων ιατρικών συσκευών Bluetooth και μιας ειδικά διαμορφωμένης πλατφόρμας, ώστε να εξασφαλίζεται η ομαλή κύηση.

Η εταιρεία όμως προχωρά ακόμη παραπέρα με την ίδρυση κέντρων απασχόλησης παιδιών προσχολικής ηλικίας και βρεφονηπιακών σταθμών στις περιοχές δράσης, ώστε οι γονείς να έχουν συνεχή υποστήριξη στην ανατροφή των παιδιών. Επιπλέον, δημιουργεί αθλητικές και πολιτιστικές εγκαταστάσεις, επισκευάζει σχολικές μονάδες για την περαιτέρω στήριξη της τοπικής κοινωνίας.

Παράλληλα διεξάγει έρευνες για την υπογεννητικότητα και το δημογραφικό και προχωρά στη διοργάνωση ημερίδων και συνεδρίων για την ενημέρωση, ευαισθητοποίηση του γενικού πληθυσμού για το δημογραφικό και τις επιπτώσεις του.

"Μέσα στη δεκαετία της δράσης μας έχουμε αντιμετωπίσει αρκετές δυσκολίες και έχουμε ξεπεράσει μεγάλα εμπόδια. Από την αρχική αμφισβήτηση κάποιων μεμονωμένων τοπικών αρχών για την φερεγγυότητα του προγράμματος, τη δυσκολία εύρεσης πόρων στα πρώτα μας βήματα μέσα στην κρίση, μέχρι την καραντίνα την περίοδο covid που μας ανάγκασε να αλλάξουμε τον τρόπο παρακολούθησης των ωφελουμένων μας. Όμως δεν θα σταθώ σε αυτά, γιατί εν τέλει λειτούργησαν ευεργετικά και δημιουργικά για εμάς. Εκεί που θα σταθώ είναι στο πρώτο κλάμα του μωρού που γεννιέται μέσα από το πρόγραμμα, στα παιδικά γέλια που γεμίζουν τους παιδικούς σταθμούς στα εγκαίνια, στα μηνύματα ευγνωμοσύνης που λαμβάνουμε καθημερινά από τα ζευγάρια. Αξίζει να συνεχίσουμε το έργο μας, παρόλες τις δυσκολίες που προκύπτουν" τονίζει ο ιδρυτής της HOPEgenesis. 

Η HOPEgenesis δουλεύει στενά με το Υπουργείο Κοινωνικής Συνοχής και Οικογένειας, συνεργάζεται με το Πολεμικό Ναυτικό και την ΚΕΔΕ, την ΕΕΤΑΑ και την Περιφέρεια Στερεάς Ελλάδας (Πρόγραμμα "Η Περιφέρεια Στερεά Ελλάδα ανά-γεννιέται").

Το μεγάλο πρόβλημα του δημογραφικού στην Ελλάδα

Τα τελευταία χρόνια η χώρα μας βαδίζει προς δημογραφικό αδιέξοδο:

Οι στατιστικές έρευνες του ΟΗΕ δείχνουν ότι ο πληθυσμός της Ελλάδας θα μειωθεί από τα 10.000.000 σε 8.500.000 έως το 2050 και από τα 8.500.000 κατοίκων το 2050, το 36% θα είναι άνω των 65 ετών.

Η έγκυρη επιθεώρηση The Lancet σε επιστημονική της έρευνα εκτιμά ότι ο πληθυσμός της Ελλάδας θα μειωθεί στα 5,5 εκατ. το 2100. Δηλαδή θα έχει θα έχει λιγότερο πληθυσμό από το 1950.

Στη χώρα μας σήμερα έχουμε 1 γέννηση ανά 2 θανάτους (ΕΛ.ΣΤΑΤ απογραφή 2022), ενώ το 2050 θα εργάζεται 1 και θα συνταξιοδοτούνται 3.

Όπως τονίζει ο κ. Χανδακάς, υπάρχουν 5 βασικοί πυλώνες προσέγγισης του δημογραφικού προβλήματος,

οι οποίοι αποτελούν και την ίδια πηγή του προβλήματος:

• Ενίσχυση του μόνιμου πληθυσμού

• Κίνητρα επιστροφής Ελλήνων, το λεγόμενο "Brain Gain”

• Μεταναστευτικό και σωστή ενσωμάτωση προσφύγων και μεταναστών

• Ενεργός γήρανση

• Αλλαγή του "αφηγήματος"

 

Η HOPEgenesis ασχολείται με τον 1ο πυλώνα της στήριξης του μόνιμου πληθυσμού, καθώς και με μία προσπάθεια να αλλάξει το "αφήγημα" όπως αναφέρουμε στον πυλώνα 5, δεν θα χαλάσει το σώμα μας εάν κάνουμε παιδιά, μπορούμε να τολμήσουμε καριέρα και οικογένεια, δεν θα χάσουμε τα όνειρά μας λόγω των παιδιών.

Όσον αφορά στους τρόπους ενίσχυσης του μόνιμου πληθυσμού της χώρας μας και στην αλλαγή του "αφηγήματος", έχουμε κάποιες προτάσεις τις οποίες τις έχουμε μοιραστεί και με την Υπουργό Κοινωνικής Συνοχής και Οικογένειας εν όψει της δημιουργίας του Εθνικού Σχεδίου Δράσης για το Δημογραφικό:

 

1. Μείωση του συντελεστή ΦΠΑ σε ιατρικές εξετάσεις εγκύων και τοκετό.

2. Οικονομική κάλυψη θεραπειών IVF με κουπόνι αξίας 2000€ τη φορά για τρεις προσπάθειές εξωσωματικής. Αυτό είναι ένα μέτρο που αποτελεί μία μέση προσέγγιση συγκριτικά με την Ευρωπαϊκή πραγματικότητα και που υπολογίζουμε ότι θα έχει άμεσο όφελος σε περίπου 10.000 ζευγάρια.

3. Φοροαπαλλαγές σε ζευγάρια που τεκνοποιούν σε νεαρές ηλικίες κάτω των 3 ετών και σε οικογένειες με 3 και 4 παιδιά δια βίου.

4. Κίνητρα από το 2ο παιδί: Σύμφωνα με τα στοιχεία της Eurostat στην Ελλάδα μόνο ένα παιδί υπάρχει σε περίπου 580.000 νοικοκυριά. Γενικότερα αυτή είναι η κατάσταση που επικρατεί στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Επομένως θα πρέπει να εστιάσουμε σε αυτές τις οικογένειες παρέχοντας κίνητρα για να προχωρήσουν αυτές οι οικογένειες στην απόκτηση 2ου παιδιού.

5. Καμπάνιες ενίσχυσης του θεσμού της οικογένειας, συμπεριλαμβάνοντας πολυπληθείς οικογένειες με πολλά παιδιά. Θα πρέπει δηλαδή, μέσω διαφημίσεων, τηλεοπτικών σειρών, social media, να προβάλλονται και οι οικογένειες με 3-4 ή και παραπάνω παιδιά ως κανονικότητα. Και σε αυτό αφορά ο 5ος πυλώνας που προαναφέραμε ως "αλλαγή του αφηγήματος".

6. Εκπαίδευση των νέων σχετικά με την γονιμότητα και την φθίνουσα αναπαραγωγική ηλικία, ώστε έχοντας πλέον τη σωστή πληροφόρηση να τη διαχειριστούν όπως επιλέγουν στον προγραμματισμό της ζωής τους.

7. Ενίσχυση του θεσμού της οικογένειας σε νεαρή ηλικία.

8. Δημιουργία χώρων φύλαξης βρεφών εντός επιχειρήσεων ή χρηματοδότηση για υπηρεσίες βρεφονηπιακού σταθμού και το πρόγραμμα "Ο παππούς και η γιαγιά (νταντά) της γειτονιάς".