Του Κώστα Ράπτη

Η εξωτερική πολιτική δεν συνηθίζεται να βρίσκεται στο "ραντάρ” των ελληνικών προεκλογικών εκστρατειών. Πόσω μάλλον που η κρίση της τελευταίας πενταετίας έχει πλήρως απορροφήσει την ελληνική πολιτική ζωή, έχει καταστρέψει διπλωματικό κεφάλαιο για τη χώρα και έχει αποθαρρύνει την ανάληψη πρωτοβουλιών στη διεθνή σκηνή (με την αξιοσημείωτη εξαίρεση της θεαματικής ανάπτυξης της συνεργασίας με την ισραηλινή πλευρά κατά την ίδια ακριβώς περίοδο). Η ένταξη στον σκληρό πυρήνα της ευρωπαϊκής ενοποίησης αρχικά και κατόπιν η εξάρτηση από τους πιστωτές παγίωσε, ιδίως μετά και την ουσιαστική αποτυχία των ανοιγμάτων προς τη Ρωσία) μία λογική "αυτόματου πιλότου” - σε μια συγκυρία, όμως, κατά την οποία το περιφερειακό περιβάλλον μόνο από σταθεροποίηση δεν διακρίνεται.

Αν αυτά είναι λίγο ως πολύ γνωστά, η διεξαγωγή πρόωρων εκλογών στις 20 Σεπτεμβρίου, προσθέτει μιαν επιπλέον παράμετρο αδράνειας, λόγω της αναμενόμενης ανάληψης της διακυβέρνησης κατά τον επόμενο μήνα από υπηρεσιακή κυβέρνηση και της πολιτικής ασάφειας που ενδέχεται να προκύψει, τουλάχιστον για ένα αρχικό διάστημα, από το εκλογικό αποτέλεσμα. Ωστόσο, το άμεσο μέλλον, επιφυλάσσει γεωπολιτικά ρίσκα, τα οποία θα απαιτούσαν ενισχυμένη πολιτική νομιμοποίηση και στρατηγική ετοιμότητα. Οι σκέψεις που κυκλοφορούν για τη διατήρηση μέρους του οικονομικού επιτελείου κατά την μεταβατική περίοδο, δείχνουν εξ αντιπαραβολής ότι αυτό που γίνεται ευκόλως αντιληπτό για τη διαπραγμάτευση με τους πιστωτές, δεν δείχνει να αφορά και τη θέση της χώρας στον διεθνή περίγυρο.

Και όμως: η αναστάτωση που ήδη βιώνει η ευρύτερη περιοχή δεν είναι απλώς ένα δεδομένο "εξωτερικό”, αλλά κινδυνεύει να αποτελέσει η ίδια, κατά τρόπο στρεβλό, παράγοντα διαμόρφωσης και της προεκλογικής αντιπαράθεσης. Το προσφυγικό κύμα που υποδέχονται απαράσκευα τα νησιά του ανατολικού Αιγαίου, οι εντάσεις με τους χιλιάδες ανθρώπους που επιχειρούν να διασχίσουν τη μεθόριο με την πΓΔΜ, οι σπασμωδικές αντιδράσεις όχι μόνο Βαλκάνιων γειτόνων αλλά και του συνόλου της Ε.Ε. (εν μέσω διαλυτικών τριβών μεταξύ εταίρων και κοινοτικών σχεδιασμών που έχουν ήδη ξεπεραστεί από τις εξελίξεις) μόνο την ακροδεξιά δημαγωγία μπορεί να ευνοήσει – προσφέροντας στο τραυματισμένο από το τρίτο μνημόνιο θυμικό μεγάλης μερίδας των ψηφοφόρων εναλλακτικές διόδους εκφόρτισης. Ασχέτως δε των κυβερνητικών ευθυνών επί του θέματος, οι πολιτικές δυνάμεις που θα μπουν στον πειρασμό να παρουσιάσουν τη συγκεκριμένη πρόκληση ως οτιδήποτε λιγότερο από έναν διεθνή "κυκλώνα” στο κέντρο του οποίου βρέθηκε λόγω της γεωγραφίας της η Ελλάδα, ούτε άμεσα πολιτικά κέρδη στον εαυτό τους δεν θα μπορέσουν να προσφέρουν.

Την ίδια ώρα, τόσο στα ανατολικά όσο και στα βόρεια σύνορα της χώρας (εμφανέστερα στην πρώτη περίπτωση, αλλά όχι λιγότερο έντονα και στη δεύτερη) αναπτύσσονται άκρως αποσταθεροποιητικές δυναμικές.

Τα Δυτικά Βαλκάνια της εκρηκτικής ανεργίας, της απουσίας προοπτικής και της απόλυτης διαφθοράς ανακαλύπτουν τη "σίγουρη οδό” των εθνικιστικών εντάσεων, όπως αυτές που πυροδότησαν προσφάτως οι δηλώσεις περί "φυσικής Αλβανίας” και οι ένοπλες συγκρούσεις εντός της πΓΔΜ ή αυτές που τις τελευταίες μέρες αναβίωσαν, μεταξύ Ζάγκρεμπ και Βελιγραδίου, οι τελετές για τα 20 χρόνια από τη σφαγή της Σρεμπρένιτσα και από την μαζική εκδίωξη του σερβικού πληθυσμού της Κροατίας. Αρκεί μόνο να σημειωθεί το στατιστικό δεδομένο ότι το πλείστον των αιτήσεων παροχής ασύλου στη Γερμανία (που αναμένεται να ξεπεράσουν φέτος τις 750.000) προέρχονται από τα Δυτικά Βαλκάνια και όχι λ.χ. από την σπαρασσόμενη Συρία.

H Τουρκία, πάλι, του Tayyip Erdogan οδεύει επίσης σε πρόωρη εκλογική αναμέτρηση την 1η Νοεμβρίου, εν μέσω της τυχοδιωκτικής επιλογής να περιφρουρηθεί η εξουσία των "ισλαμοδημοκρατών” (ή μάλλον, τα μυστικά της σκανδαλώδους πολιτείας τους), με τίμημα την ειρήνη στα νότια σύνορα, την τουρκική οικονομία και κυρίως την ειρηνευτική διαδικασία με το κουρδικό στοιχείο. Η συνοχή της χώρας απειλείται από πολλές πλευρές, ενώ η μέχρι πρότινος "ανοχή” στους τζιχαντιστές που εισέρρεαν στη Συρία προβλέπεται να μετατραπεί σε "μπούμερανγκ”.

Είναι πάντως αξιοσημείωτο, ότι την ώρα που η Άγκυρα επιχειρεί να επαναδιαπραγματευτεί τη σχέση της με όλες τις διεθνείς και περιφερειακές δυνάμεις, αρχής γενομένης από τις ΗΠΑ, οι επιδιώξεις της ως προς το Κυπριακό βρίσκονται πλησιέστερα από ποτέ στην ευόδωσή τους. Διακριτικά δημιουργείται από τους διεθνείς μεσολαβητές ένα κλίμα ότι οι συνομιλίες Αναστασιάδη-Ακιντζί έχουν φτάσει (παρά τις αποκλίσεις που απομένουν) σε ένα "σημείο χωρίς επιστροφή” και το "μομέντουμ” της διαδικασίας οδηγεί ταχύτατα στην τελική φάση, προς τις αρχές του 2016. Η Τουρκία πάντως, έστω και αν η δική της προεκλογική περίοδος επιβάλλει μιαν ανάπαυλα, δεν το κρύβει ότι επείγεται για πενταμερή διάσκεψη, με την οποία να διαιωνίσει το κεκτημένο του καθεστώτος εγγυήσεων.