Το αν είσαι φιλελεύθερος ή συντηρητικός ίσως εξαρτάται περισσότερο από τη λειτουργιά του εγκεφάλου, πάρα από τον πλούτο ή τους υποψήφιους
Του
Avi Tuschman
Εάν στα 20 δεν είσαι φιλελεύθερος, δεν έχεις καρδιά. Εάν στα 30 δεν είσαι συντηρητικός, δεν έχεις μυαλό». Παραλλαγές αυτού του ρητού έχουν αποδοθεί στον Μπέντζαμιν Ντισραέλι, τον Ότο φον Μπίσμαρκ, τον Τζορτζ Μπέρναρντ Σο, τον Γούντροου Ουίλσον, τον Θεόδωρο Ρούζβελτ και τον Ουίνστον Τσόρτσιλ. Ωστόσο, ανεξάρτητα από την προέλευσή του, το ρητό θέτει ένα συναρπαστικό ερώτημα: είναι πράγματι το πάθος και ο ιδεαλισμός που ωθούν τους νέους προς την Αριστερά; Και, όταν ο άνθρωπος μεγαλώνει, τείνει προς τα δεξιά επειδή γίνεται πιο κυνικός και πιο ρεαλιστής;
Την τελευταία δεκαετία, ο συγγραφέας Avi Tuschman μελέτησε τις πολιτικές επιλογές υπό το πρίσμα της εξελικτικής ανθρωπολογίας, της γενετικής και της νευρολογίας. Έρευνες αποκαλύπτουν ότι στο 20ό έτος της ηλικίας τους οι άνθρωποι σε όλο τον κόσμο βιώνουν σημαντικές αλλαγές στα χαρακτηριστικά που οι βιολόγοι χρησιμοποιούν για να περιγράφουν την ανθρώπινη προσωπικότητα. Συγκεκριμένα, η «εξωστρέφεια» μειώνεται και η «ευσυνειδησία» αυξάνεται.
Η μεγαλύτερη εξωστρέφεια συνδέεται με την πνευματική περιέργεια, μια προτίμηση για τη διαφορετικότητα και, κατ’ επέκταση, την επιλογή της Αριστεράς. Η μεγαλύτερη ευσυνειδησία, που χαρακτηρίζεται από την αυτοπειθαρχία και την αίσθηση του καθήκοντος, παρέχει τη βάση για μια πιο συντηρητική θεώρηση.
Αυτή η μετατόπιση προς τα δεξιά της πολιτικής προσωπικότητας είναι παγκόσμιο φαινόμενο, το ίδιο και η ηλικία. Μια μελέτη του 2004 των ψυχολόγων Robert McCrae και Juri Allik 36 πολιτισμών από την Αφρική, την Ευρώπη και την Ασία διαπίστωσε ότι ο βαθμός εξωστρέφειας και ευσυνειδησίας διαφέρει μεταξύ των ατόμων ηλικίας 18-22 ετών και των ενηλίκων μεγαλύτερης ηλικίας. Ωστόσο, εάν οι πολιτικές πεποιθήσεις ενός ατόμου δεν έχουν αλλάξει έως τα 30στά του γενέθλια, πιθανότατα να μη διαφέρουν πολύ όταν θα είναι 40, 50 ή 60 ετών. Αυτό δεν σημαίνει ότι όλοι οι έφηβοι είναι φιλελεύθεροι και όλοι οι ηλικιωμένοι συντηρητικοί. Ανεξαρτήτως ηλικιακής ομάδας, οι άνθρωποι κατανέμονται κατά μήκος του πολιτικού φάσματος με κανονική κατανομή. Η συνολική καμπύλη, ωστόσο, μετακινείται ελαφρώς προς τα δεξιά μετά τα 25.
Ο μαγικός αριθμός 30
Μια εξήγηση για αυτήν την αλλαγή της προσωπικότητας στην αρχή της ενηλικίωσης εκφράστηκε κατά τη διάρκεια της πολιτικά ταραγμένης δεκαετίας του 1960 στις ΗΠΑ. Εκείνη την εποχή, το αριστερό κίνημα της αντικουλτούρας ισχυριζόταν ότι οι ιδεολογικοί εχθροί του μπορούσαν να εντοπιστούν στην αθέατη πλευρά του μαγικού αριθμού 30 του Guizot. Βάσει της πεποίθησης αυτής, οι άνθρωποι άνω των 30 γίνονταν πιο συντηρητικοί, επειδή ήταν πιο πιθανό να έχουν στην ιδιοκτησία τους ένα σπίτι και υψηλότερο εισόδημα - το διακύβευμα δηλαδή είναι πολύ υψηλό ώστε να θέλουν να στηρίξουν ένα επαναστατικό ρεύμα που στόχο έχει να καταστρέψει την καθεστηκυία τάξη.
Αντίθετα με το κοινό αίσθημα, η πληρωμή φόρων, η συσσώρευση πλούτου και η ένταξη στο 1% ή στο 99% του πληθυσμού είναι ανεπαρκείς προάγγελοι του προσανατολισμού προς τα δεξιά ή προς τα αριστερά.
Υπάρχει, ωστόσο, ένα γεγονός στη ζωή που επιταχύνει σημαντικά τη μετατόπιση ενός ατόμου προς τα δεξιά και εμφανίζεται συχνά στη δεκαετία των 30: η απόκτηση παιδιού. Η επίδρασή του στις πολιτικές πεποιθήσεις γίνεται ιδιαίτερα αισθητή σε μια ομάδα Καναδών φοιτητών που μελετήθηκαν από τον ψυχολόγο Robert Altemeyer.
Οι απαντήσεις που έδωσαν σε ένα τεστ ιδεολογίας στην ηλικία των 22 έγιναν κατά 5,4% πιο συντηρητικές όταν κλήθηκαν να τις ξαναδώσουν στην ηλικία των 30. Ωστόσο, μεταξύ των 30χρονων που είχαν και παιδιά, ο συντηρητισμός αυξήθηκε κατά 9,4%.
Γιατί η απόκτηση παιδιού ωθεί τους ανθρώπους προς τα δεξιά; Προφανώς ένας γονέας παραμένει σε επιφυλακή για πιθανές πηγές κινδύνου που οι υπόλοιποι αγνοούν. Αυτή η μεταστροφή αντίληψης είναι τόσο ισχυρή, που δημιουργεί μια απατηλή αίσθηση του κινδύνου: Οι νέοι γονείς τείνουν να πιστεύουν ότι τα ποσοστά εγκληματικότητας έχουν αυξηθεί από όταν απέκτησαν παιδί, ακόμα κι αν το πραγματικό ποσοστό εγκληματικότητας έχει μειωθεί δραστικά.
Επειδή η αντίληψη ενός «επικίνδυνου κόσμου» συνδέεται με τον πολιτικό συντηρητισμό, η απόκτηση παιδιού ωθεί τους ανθρώπους προς τα δεξιά, πολύ περισσότερο όταν έχουν κόρες.
Η απάντηση είναι στο μυαλό μας
Για να καταλάβουμε γιατί τόσο η φύση όσο και το περιβάλλον καθορίζουν κατά καιρούς την προσωπικότητά μας, θα πρέπει να εντοπίσουμε αυτές τιε ανεπαίσθητες αλλαγές στη δραστηριότητα του εγκεφάλου. Οι νευροεπιστήμονες υπέθεσαν κάποτε ότι ο εγκέφαλος, μαζί με το υπόλοιπο σώμα, σταματά να εξελίσσεται ραγδαία μετά την εφηβεία. Αλλά τώρα ξέρουμε ότι δεν φτάνει στην πλήρη ωριμότητα τουλάχιστον πριν από την ηλικία των 25. Σκεφτείτε τον προμετωπιαίο φλοιό, που βρίσκεται ακριβώς πίσω από το μέτωπο. Είναι υπεύθυνος για τη ρύθμιση των συναισθημάτων, για τον έλεγχο των παρορμήσεων και τη λήψη σύνθετων αποφάσεων κόστους-οφέλους, ζυγίζοντας τα άμεσα κίνητρα έναντι των μελλοντικών συνεπειών. Αντίθετα με τιε περισσότερες περιοχές του εγκεφάλου, ο προμετωπιαίος φλοιός συνεχίζει να αναπτύσσεται και οι προειδοποιητικές λειτουργίες του συνεχίζουν για τα καλά να αυξάνονται γύρω στα 25.
Πολύ νωρίτερα, στην εφηβεία, ένα μέρος του εγκεφάλου που ονομάζεται μεταιχμιακό σύστημα διαδραματίζει κεντρικό ρόλο στη σεξουαλική διέγερση και την ευχαρίστηση, τη συγκίνηση και την ανάληψη κινδύνων. Οι υπεύθυνοι των πολιτικών δημοσκοπήσεων είναι καλά ενημερωμένοι για τιε αλλαγές της προσωπικότητας του κύκλου ζωής, γι’ αυτό και δίνουν τόση προσοχή στην ηλικία.
Επίσης, ο νεαρός ψηφοφόρος τού σήμερα προσκολλάται περισσότερο στο μοτίβο προσωπικότητας που διαμορφώνει η εξέλιξη, αν και διάφορες περιβαλλοντικές μεταβλητές, όπως η επανάσταση των social media, έχουν αφήσει το στίγμα τους. Όπως ήταν αναμενόμενο, όσοι γεννήθηκαν από τη δεκαετία του 1980 έως τιε αρχές του 2000 τείνουν προς τα αριστερά στα περισσότερα κοινωνικά θέματα, αλλά πολύ λιγότερο στα οικονομικά θέματα.
*Ο Avi Tuschman είναι ο συγγραφέας του βιβλίου Our Political Nature: The Evolutionary Origins of What Divides Us
* Αναδημοσίευση από την εφημερίδα "Κεφάλαιο" της 26ης Απριλίου
