Η υπογραφή σύμβασης στεγαστικού δανείου είναι ίσως η σημαντικότερη χρηματοπιστωτική δέσμευση που αναλαμβάνει ένας καταναλωτής. Είναι μία πολύ σημαντική απόφαση που για να παρθεί σωστά πρέπει ο καταναλωτής να διαθέτει σε προσυμβατικό στάδιο (πριν, δηλαδή, υπογράψει οποιαδήποτε σύμβαση) διαφανείς και συγκρίσιμες πληροφορίες σχετικά με τους όρους των προτεινόμενων από τους πιστωτές δανείων.

Ως «στεγαστικό δάνειο» νοείται η πίστωση που χορηγείται σε καταναλωτή για την απόκτηση ή τη διαμόρφωση ιδιωτικού ακινήτου του οποίου είναι ιδιοκτήτης ή το οποίο σκοπεύει να αγοράσει, και η οποία εξασφαλίζεται είτε με υποθήκη σε ακίνητο, είτε με άλλη ασφάλεια.

Για να εξασφαλιστεί η διαφάνεια και η συγκρισιμότητα, οι πιστωτές καλούνται να παρέχουν στους καταναλωτές δύο σειρές εναρμονισμένων πληροφοριών, δηλαδή:

1. πληροφορίες γενικού χαρακτήρα και

2. εξατομικευμένες πληροφορίες, που πρέπει να παρουσιάζονται με τη μορφή τυποποιημένου εντύπου, γνωστού ως "τυποποιημένου ευρωπαϊκού δελτίου πληροφοριών".

Αυτό προβλέπεται από τον Εθελοντικό Κώδικα Συμπεριφοράς, που αναφέρεται στις προσυμβατικές πληροφορίες που πρέπει να παρέχονται στον καταναλωτή σε ό,τι αφορά τα στεγαστικά δάνεια, και ο οποίος αποτέλεσε αντικείμενο της Ευρωπαϊκής Συμφωνίας που συνυπογράφτηκε από κοινού από τις ευρωπαϊκές ενώσεις καταναλωτών και τις ευρωπαϊκές ενώσεις του πιστωτικού τομέα. Οι διαπραγματεύσεις έγιναν υπό την αιγίδα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, η οποία εν συνεχεία επικύρωσε το περιεχόμενο του Κώδικα με τη Σύσταση 2001/193/ΕΚ της 1ης Μαρτίου 2001. Αντίγραφο του μπορείτε να πάρετε από τις τράπεζες.

Η Κομισιόν συμβουλεύει:

• Μη βασίζεστε, σε γενικόλογη ενημέρωση όταν πρόκειται να πάρετε στεγαστικό δάνειο. Η αγορά ενός ακινήτου είναι μία αρκετά περίπλοκη διαδικασία και η νομοθεσία που τη διέπει είναι αναλυτική και αυστηρή. Οι κυρώσεις που προβλέπονται για αμφότερα τα συμβαλλόμενα μέρη είναι σοβαρές.

Η παροχή βοήθειας και συμβουλών καθώς και η παρακολούθηση της όλης διαδικασίας από κάποιον επαγγελματία είναι ζωτικής σημασίας. Μπορείτε να απευθυνθείτε στον αρμόδιο υπάλληλο της τράπεζάς σας, ο οποίος θα μελετήσει την περίπτωσή σας και θα σας κάνει μία πρόταση ανάλογη των δεδομένων που του έχετε παρουσιάσει.

• Επικοινωνήστε και με άλλες τράπεζες και συγκρίνετε τις προτάσεις που θα σας γίνουν. Οι παράμετροι που πρέπει να λάβετε υπόψη κατά τη σύγκριση είναι πολλές: έξοδα φακέλου, ασφάλειες, ασφαλιστικές καλύψεις, επιτόκιο, ποινή προεξόφλησης… Μπορείτε μάλιστα, αφού συγκεντρώσετε τα σχετικά στοιχεία, να διαπραγματευτείτε εκ νέου με την τράπεζα με την οποία συνεργάζεστε συνήθως και να πετύχετε ευνοϊκότερους όρους από αυτούς που σας πρότεινε αρχικά.

• Ζητήστε λεπτομέρειες. Με βάση τον εθελοντικό κώδικα συμπεριφοράς κατά την προσυμβατική ενημέρωση, τα πιστωτικά ιδρύματα είναι υποχρεωμένα να σας δώσουν τις πληροφορίες, που αναγράφονται στον κώδικα.

• Μην κάνετε γενικές ερωτήσεις. Για να συγκρίνετε τα στεγαστικά δάνεια μεταξύ τους μία είναι η σωστή ερώτηση: Μου χρειάζονται π.χ. 100.000 ευρώ, για το σπίτι που θέλω να αγοράσω. Σε 30 χρόνια, που θα σας έχω εξοφλήσει τι συνολικό ποσό θα έχω πληρώσει; (Το ποσό και η διάρκεια αποπληρωμής είναι χάριν παραδείγματος. Εσείς θα τα αντικαταστήσετε με τις δικές σας επιλογές. Το σημαντικό, όμως, είναι να κάνετε την ίδια ερώτηση, σε όλες τις τράπεζες).

• Μην ξεχνάτε ότι η χορήγηση δανείων μεταφράζεται σε έσοδα για τα πιστωτικά ιδρύματα. Πριν πάρετε οποιαδήποτε απόφαση για ένα στεγαστικό δάνειο που θα επηρεάσει τη ζωή σας για 2-3 δεκαετίες ή και περισσότερο, πρέπει να ψάξετε καλά την αγορά.

• Οι τράπεζες που ανταγωνίζονται στην αγορά των στεγαστικών δανείων. Ο ανταγωνισμός τους καλύπτει: τον τρόπο υπολογισμού του ύψους του δανείου, τη διάρκεια του δανείου, το επιτόκιο, τις διάφορες εφάπαξ επιβαρύνσεις, τους όρους προεξόφλησης, και τις διασφαλίσεις.

• Οι τράπεζες προσφέρουν, επιπλέον, διάφορες παροχές, όπως δωρεάν πιστωτικές κάρτες ή ανοικτό προσωπικό δάνειο, για να προσελκύσουν τους πελάτες.

• Εκτίμηση της οικονομικής σας δυνατότητας. Η απόφαση για αγορά ενός ακινήτου, είναι από τις σοβαρότερες που μπορείτε να πάρετε στη ζωή σας.

• Γι’ αυτό πριν αποφασίσετε πρέπει να σκεφτείτε πολύ και να απαντήσετε σε αρκετά και δύσκολα ερωτήματα: Πώς μπορώ να αποκτήσω μια δική μου στέγη; Ποιές είναι οι τιμές των ακινήτων; Έχω αρκετά εισοδήματα για να αγοράσω ένα ακίνητο; Τι με συμφέρει καλύτερα, να νοικιάσω ή να αγοράσω ένα ακίνητο για τις ανάγκες μου; Τι είναι καλύτερο, να μαζέψω σιγά-σιγά το ποσό που χρειάζεται ή να πάρω δάνειο από μια Τράπεζα;

• Έχετε κατά νου ότι η αγορά ακινήτων είναι μια ειδική αγορά με τους δικούς της νόμους και κανόνες και επηρεάζεται από πολλούς παράγοντες (όπως άλλωστε και οι περισσότερες αγορές) όπως η πορεία της οικονομίας, τα επιτόκια, η τιμή του ακινήτου.

• Πρέπει να εξετάσετε την ικανότητά σας να αποπληρώσετε το δάνειο ή τα δάνεια που σκοπεύετε να πάρετε. Δεν αρκεί να καταγράψετε λεπτομερώς την τρέχουσα οικονομική σας κατάσταση – πρέπει να κάνετε επίσης προβλέψεις για το μέλλον έχοντας υπόψη ότι ακόμη και μετά από 10, 15 ή 20χρόνια θα πρέπει να πληρώνετε τις δόσεις σας.

Πρέπει λοιπόν:

• Να λάβετε υπόψη σας ότι ανεξέλεγκτος πληθωρισμός, οικονομική κρίση ή άλλα έκτακτα γεγονότα θα επηρεάσουν ριζικά τον αρχικό σας σχεδιασμό.

• Να σκεφτείτε το ενδεχόμενο αλλαγών στην επαγγελματική ή στην προσωπική ζωή, τόσο τη δική σας, όσο και του ή της συζύγου σας. Για ορισμένα συμβάντα προβλέπονται ασφαλιστικές καλύψεις (θάνατος, ασθένεια ...) για άλλα όμως όχι (διαζύγιο, μακρόχρονη ανεργία ...). Πρέπει, λοιπόν, να είστε προσεκτικοί!

• Το επίπεδο του εισοδήματος του αγοραστή ακινήτου είναι ο βασικότερος παράγοντας στην απόφασή του να αγοράσει σπίτι. Κάποιος με υψηλό εισόδημα, άρα και μεγαλύτερη δυνατότητα αποταμίευσης ή αποπληρωμής ενός δανείου, επηρεάζεται λιγότερο από την τιμή του ακινήτου ή το κόστος του δανείου. Αν, δε, το (υψηλό) εισόδημά του είναι και διασφαλισμένο για πολλά χρόνια, τότε η απόφασή του λαμβάνεται πολύ ευκολότερα. Αντίθετα, κάποιος με χαμηλό ή όχι σταθερό εισόδημα, θα αναλάβει σοβαρό κίνδυνο αν επιχειρήσει να αποκτήσει ακίνητο με δάνειο, ακόμα και αν η τιμή του ακινήτου θεωρείται "ευκαιρία" ή το επιτόκιο είναι δελεαστικά χαμηλό.

• Μη βασιστείτε υπερβολικά σε προσδοκώμενα έκτακτα έσοδα (κληρονομιές, κέρδη από επενδύσεις).

• Μην ξεχάσετε τα έξοδα για τα φροντιστήρια των παιδιών σας και ενδεχομένως τη φοίτησή τους σε πανεπιστήμιο άλλης πόλης.

• Μην ξεχάσετε τέλος να συνυπολογίσετε το επιπλέον κόστος που συνιστούν τα έξοδα φακέλου, οι ασφάλειες(εγγύηση, υποθήκη) και οι ασφαλιστικές καλύψεις. Πρέπει οπωσδήποτε να λάβετε όλα τα παραπάνω στοιχεία υπόψη σας.

• Επισημαίνεται, επίσης, ότι αν έχετε ήδη συγκεντρώσει κάποιο κεφάλαιο το οποίο σκοπεύετε να χρησιμοποιήσετε για την αγορά ενός σπιτιού, αυτό θα μειώσει περισσότερο ή λιγότερο το ποσό που θα αναγκαστείτε να δανειστείτε.

• Απαντήστε επίσης στην ερώτηση: Οι ανάγκες σας θα είναι ίδιες σε 6 μήνες, σε 5 χρόνια, σε 10 χρόνια; Μήπως η επαγγελματική σας κατάσταση είναι τέτοια που δεν αποκλείεται να μετακινηθείτε σε κάποια άλλη πόλη στο εγγύς μέλλον;

• Θέστε στον εαυτό σας το ίδιο ερώτημα και όσον αφορά την οικογενειακή σας κατάσταση. Αν το ενδεχόμενο να πουλήσετε το σπίτι που σκοπεύετε να αγοράσετε είναι υπαρκτό, η επένδυσή σας μοιραία θα έχει διαφορετικό χαρακτήρα.

• Πρέπει να βεβαιωθείτε ότι το ακίνητο που θα αποκτήσετε ανταποκρίνεται στις πραγματικές σας ανάγκες. Κάντε μία λίστα των εν λόγω αναγκών και λάβετέ την υπόψη κατά την επιλογή του ακινήτου: τετραγωνικά, υλικά, τοποθεσία, απόσταση από σχολεία, φροντιστήρια κλπ., εξυπηρέτηση από μέσα μαζικής μεταφοράς…

• Η Τράπεζα της Ελλάδος θεωρεί ότι το συνολικό ποσό που μπορεί ένας δανειολήπτης να καταβάλει για την εξυπηρέτηση όλων των δανείων του δεν μπορεί να ξεπερνά σε μηνιαία βάση το 40% των εσόδων του. Σε αντίθετη περίπτωση, είναι ορατός ο κίνδυνος της υπερχρέωσης.

Δ. Καδδά