Της Suzanne Tisserand

Τις πρώτες πρωινές ώρες της 7ης Δεκεμβρίου, μια ομάδα αξιωματικών που αυτοαποκαλείται Στρατιωτική Επιτροπή Ανασυγκρότησης εμφανίστηκε στην κρατική τηλεόραση του Μπενίν για να ανακοινώσει την απομάκρυνση του προέδρου της χώρας, Πατρίς Ταλόν, την αναστολή του συντάγματος και την ανάληψη της εξουσίας από αυτούς.

Ακολουθεί ένα πολύ οικείο μοτίβο σε όλη τη Δυτική Αφρική. Μόλις μερικές μέρες νωρίτερα, στρατιώτες στη Γουινέα-Μπισσά εκτόπισαν τον Πρόεδρο Ουμάρο Σισόκο Εμπαλό την παραμονή της ανακοίνωσης των αποτελεσμάτων των προεδρικών και βουλευτικών εκλογών. Ο στρατός διέκοψε την καταμέτρηση των ψήφων – στην οποία ο Εμπαλό φαινόταν ότι θα έχανε – και διακόπηκε η εκλογική διαδικασία. Παρατηρητές το έχουν περιγράψει αυτό ως μια νέα κατηγορία "τελετουργικών πραξικοπημάτων", στις οποίες ο στρατός παρεμβαίνει σύντομα ή συμβολικά για να καμουφλάρει ένα δυσμενές εκλογικό αποτέλεσμα.

Τα τελευταία πέντε χρόνια, αντισυνταγματικές αλλαγές κυβέρνησης έχουν αφήσει τη Μπουρκίνα Φάσο, το Τσαντ, τη Γουινέα, τη Γουινέα-Μπισσά, το Μάλι και το Νίγηρα στα χέρια στρατιωτικών καθεστώτων. Αυτές οι ανατροπές έχουν υπονομεύσει τη δύναμη και τη νομιμότητα της Οικονομικής Κοινότητας Κρατών της Δυτικής Αφρικής (ECOWAS), από την οποία έχουν αποχωρήσει από τότε η Μπουρκίνα Φάσο, το Μάλι και ο Νίγηρας.

Προς το παρόν, το Μπενίν έχει αποφύγει μια παρόμοια μοίρα. Πιστοί στον πρόεδρο στρατιώτες αντιμετώπισαν τους συνωμότες, με τη στήριξη αεροσκαφών της Νιγηριανής Πολεμικής Αεροπορίας, και μέχρι το βράδυ ο Ταλόν δήλωσε ότι η κατάσταση είναι "εντελώς υπό έλεγχο". Αργότερα εκείνο το βράδυ, η ECOWAS ανακοίνωσε την αποστολή στοιχείων της εφεδρικής της δύναμης – στρατιωτικού προσωπικού από τη Νιγηρία, τη Σιέρα Λεόνε, την Ακτή Ελεφαντοστού και τη Γκάνα – για να ενισχύσει την εύθραυστη τάξη του Μπενίν.

Η σταθερότητα της Δυτικής Αφρικής είναι ζωτικής σημασίας για τα ευρωπαϊκά συμφέροντα. Ευρωπαϊκές εταιρείες κατέχουν σημαντικές επενδύσεις σε παράκτια κράτη, από υποδομές και αγροδιατροφή έως ενέργεια. Ο Κόλπος της Γουινέας είναι επίσης μια κρίσιμη θαλάσσια αρτηρία για το διεθνές εμπόριο, με λιμάνια που είναι βασικά για τις ευρωπαϊκές εφοδιαστικές αλυσίδες. Στη Γουινέα-Μπισσά και το Μπενίν, αυτό επεκτείνεται και στην εμπορία ναρκωτικών, όπου απαιτείται σταθερή διακυβέρνηση για τον έλεγχο των ροών που συνδέουν τη Λατινική Αμερική, την Ασία και την Ευρώπη.

Οι Ευρωπαίοι πρέπει να παραμένουν αξιόπιστοι εταίροι των παράκτιων κυβερνήσεων χωρίς να επιδεικνύουν φανερά την υποστήριξή τους σε μια περιοχή όπου οι αφηγήσεις κατά της Γαλλίας, κατά της Δύσης και κατά του νεοαποικισμού – που συχνά ενισχύονται από ευρέως διαδεδομένη παραπληροφόρηση – είναι διαδεδομένες. Στο Μπενίν, τα μέσα ενημέρωσης είναι όλο και περισσότερο κορεσμένα με προπαγάνδα που δοξάζει τις χούντες του Σαχέλ και τη στρατιωτική διακυβέρνηση. Αυτό έχει τροφοδοτήσει θεωρίες συνωμοσίας σχετικά με ξένη, ιδιαίτερα γαλλική, εμπλοκή στην αποτυχία του πραξικοπήματος και στην προστασία του Ταλόν.

Λόγω αυτών των αφηγήσεων, οι Ευρωπαίοι δεν μπορούν να φαίνονται ότι καταλαμβάνουν περιφερειακές πρωτοβουλίες. Η γρήγορη αντίδραση της ECOWAS είναι ένα θετικό σημάδι σε μια στιγμή ρεκόρ χαμηλής αξιοπιστίας. Ο σταθεροποιητικός ρόλος της Νιγηρίας είναι επίσης κλειδί, από τη στρατιωτική στήριξη στο Μπενίν, έως τη χορήγηση πολιτικού ασύλου στον ηγέτη της αντιπολίτευσης της Γουινέας-Μπισσά Φερνάντο Ντίας ντα Κόστα. Η Ομάδα Παρέμβασης της Αφρικανικής Εφεδρικής Δύναμης είναι μια άλλη σημαντική αφρικανική πρωτοβουλία που μπορεί να βοηθήσει στην πρόληψη και αντιμετώπιση πραξικοπημάτων στην περιοχή. Δυνατή ευρωπαϊκή υποστήριξη σε αυτά θα ενίσχυε μόνο τους ισχυρισμούς για δυτικό ιμπεριαλισμό και την υποταγή της ECOWAS σε ξένα συμφέροντα.

Αντ' αυτού, οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις θα πρέπει να συνεχίσουν να παρέχουν διακριτική, διαρκή υποστήριξη στην ανθεκτικότητα των παράκτιων κρατών, ιδιαίτερα στη διακυβέρνηση του τομέα ασφαλείας και στη μετριασμό υβριδικών απειλών, διατηρώντας ταυτόχρονα ένα χαμηλό δημόσιο προφίλ και ενισχύοντας την καταπολέμηση των εχθρικών  επιχειρήσεων, συμπεριλαμβανομένων αυτών που συνδέονται με τη Ρωσία.

Αυτή δεν είναι η πρώτη απόπειρα πραξικοπήματος εναντίον του Προέδρου Ταλόν, και έρχεται μόνο μήνες πριν από τις γενικές εκλογές, συμπεριλαμβανομένων των προεδρικών εκλογών τον Απρίλιο του 2026, από τις οποίες έχουν αποκλειστεί κορυφαία αντιπολιτευόμενα στελέχη λόγω του περιοριστικού συστήματος χορηγίας.

Παρόλο που το πραξικόπημα απέτυχε, αντανακλά την αυξανόμενη δυσαρέσκεια εντός των δυνάμεων ασφαλείας και της κοινωνίας του Μπενίν, παρά το ισχυρό οικονομικό ρεκόρ του Ταλόν. Οι εμπλεκόμενοι στρατιώτες ανέφεραν πολλαπλά παράπονα: την ανικανότητα της κυβέρνησης να περιορίσει την επεκτεινόμενη τζιχαντιστική εξέγερση στο βορρά, την αυξανόμενη κοινωνικοοικονομική ανισότητα, το συρρικνούμενο πολιτικό χώρο και τις αδιαφανείς δημόσιες προμήθειες, για να μην αναφέρουμε ένα νέο σύνταγμα που επεκτείνει την προεδρική θητεία και δημιουργεί μια Γερουσία για να κάθεται ο Ταλόν.

Διαβάστε το άρθρο στην αρχική του δημοσίευση εδώ.

Επιμέλεια - Απόδοση: Νικόλας Σαπουντζόγλου