Των Lesia Ogryzko,  Karel Solař

Ο Άντρεϊ Μπάμπις — ο πρώην πρωθυπουργός της Τσεχίας, δισεκατομμυριούχος και φίλος του Βίκτορ Όρμπαν — επέστρεψε. Το λαϊκίστικο κίνημά του ANO (ΝΑΙ) κέρδισε τις περισσότερες έδρες στις βουλευτικές εκλογές της χώρας και επιδιώκει να σχηματίσει κυβέρνηση μειοψηφίας. Πιο πιθανό είναι ότι θα πρέπει να συνάψει συμφωνία συνασπισμού με το ακροδεξιό κόμμα Ελευθερία και Άμεση Δημοκρατία (SPD) και το δεξιό κόμμα Motoristé sobě. Με κάθε τρόπο, η επόμενη τσεχική κυβέρνηση θα υποστηρίζεται από βουλευτές που τάσσονται υπέρ της Ρωσίας, υποστηρίζουν δημοψήφισμα για την ιδιότητα μέλους στην ΕΕ και το ΝΑΤΟ και υπόσχονται επανεξέταση όλων των αδειών διαμονής Ουκρανών. Αυτά είναι άσχημα νέα για την υποστήριξη της Ουκρανίας από την ΕΕ.

Εάν ο Μπάμπις και οι πιθανοί σύμμαχοί του στη συνασπισμό εφαρμόσουν τις εκλογικές τους υποσχέσεις, η ΕΕ θα μπορούσε να έχει άλλο ένα κράτος που θα τη δυσχεραίνει, παράλληλα με την Ουγγαρία του Όρμπαν και τη Σλοβακία του Ρόμπερτ Φίτσο. Μαζί με την πρόσφατη εκλογή του δεξιού Καρολ Ναβρότσκι στην προεδρία της Πολωνίας, η ομάδα Βίσεγκραντ αναδεικνύεται πάλι ως εθνικιστική δύναμη στη μέση της Ευρώπης.

Τα σημάδια κινδύνου είναι ορατά: ο Μπάμπις ευθυγραμμίζεται με ακροδεξιά κόμματα στους "Πατριώτες για την Ευρώπη" και ζητά από την κυβέρνηση να δίνει περισσότερα χρήματα στους Τσέχους αντί να υποστηρίζει την Ουκρανία. Το πιο σημαντικό, θέλει επίσης να ανακαλέσει την τσεχική πρωτοβουλία πυρομαχικών — που αποστέλλει το μεγαλύτερο μέρος των ευρωπαϊκών οβίδων πυροβολικού στην Ουκρανία. Κάτι τέτοιο θα δυσχέραινε άμεσα τις προσπάθειες της Ουκρανίας στο μέτωπο, προκαλώντας ελλείψεις πυρομαχικών από τις αρχές του 2026.

Σύννεφα πάνω από την Τσεχική Πρωτοβουλία

Η τσεχική πρωτοβουλία πυρομαχικών είναι μια προσπάθεια συντονισμού που ξεκίνησε από την Πράγα στις αρχές του 2024 για να εξασφαλίσει παραδόσεις οβίδων πυροβολικού μεγάλου διαμετρήματος για την Ουκρανία. Σε αυτήν, η τσεχική κυβέρνηση συγκεντρώνει χρηματοδότηση από ευρωπαϊκές χώρες και τον Καναδά, ώστε τσεχικές εταιρείες να προμηθεύονται οβίδες παγκοσμίως. Έκτοτε έχει γίνει ένας αποτελεσματικός και πραγματιστικός μηχανισμός για να καλύψει γρήγορα μερικά από τα κενά πυρομαχικών της Ουκρανίας — και έχει ενισχύσει τον ρόλο της Πράγας ως καθοριστικού παράγοντα για την ευρωπαϊκή αμυντική υποστήριξη. Αντάλλαγμα, οι τσεχικοί αμυντικοί κατασκευαστές εισπράττουν ένα μικρό ποσοστό κέρδους από τα συμβόλαια, αυξάνοντας τον κύκλο εργασιών τους. Παρά τις επικρίσεις ότι η πρωτοβουλία στερείται διαφάνειας, ότι περιστασιακά τιμολογεί υπερβολικά τα πυρομαχικά και ότι καθυστερούν οι παραδόσεις, ο Ουκρανός πρόεδρος Βολοντίμιρ Ζελένσκι θεωρεί ότι "λειτουργεί εξαιρετικά".

Συνολικά, η πρωτοβουλία παρέδωσε 1,5 εκατομμύριο οβίδες πυροβολικού το 2024, χρηματοδοτούμενες πρωτίστως από χώρες εκτός Τσεχίας. Φέτος, ο Τσέχος πρόεδρος Πετρ Πάβελ εκτίμησε ότι οι παραδόσεις θα μπορούσαν να φθάσουν τα 1,8 εκατομμύρια. Αυτό αποτελεί το μεγαλύτερο μέρος της συνολικής ευρωπαϊκής υποστήριξης σε πυρομαχικά για την Ουκρανία, της οποίας οι στρατιώτες εκτοξεύουν 15.000 οβίδες καθημερινά. Σύμφωνα με τον Γενικό Γραμματέα του ΝΑΤΟ Μαρκ Ρούτε, αναμένεται οι ευρωπαϊκοί κατασκευαστές να παράγουν 2 εκατομμύρια οβίδες πυροβολικού φέτος — από τις οποίες δεν θα καταλήξουν όλες στον πόλεμο.

Διατηρώντας τη ροή των οβίδων

Η αξία της τσεχικής πρωτοβουλίας βρίσκεται στις σταθερές και σχετικά έγκαιρες παραδόσεις πυρομαχικών, σε αντίθεση με τις πλέον λιγότερο προβλέψιμες αμερικανικές παραδόσεις. Αν και αυτή η γραμμή εργασίας είναι εγγενώς πολύπλοκη και επικίνδυνη, οι τσεχικές ιδιωτικές εταιρείες αποδείχθηκαν αξιόπιστοι εταίροι. Ένα πρόσθετο πλεονέκτημα ήταν η πρόσβαση της Πράγας και οι εμπιστευτικές σχέσεις της με χώρες εκτός ΕΕ και ΝΑΤΟ, συμπεριλαμβανομένων ορισμένων μη ευρωπαϊκών αγορών που διαφορετικά θα ήταν απρόθυμες να προμηθεύσουν πυρομαχικά στην Ουκρανία.

Για να αποφευχθεί η αντιμετώπιση ελλείψεων πυρομαχικών από την Ουκρανία, οι συμμετέχουσες χώρες θα πρέπει πρώτα να ολοκληρώσουν νέα συμβόλαια τον επόμενο μήνα, πριν σχηματιστεί η νέα κυβέρνηση και μπορέσει να τα τερματίσει. Αρκετά συμβόλαια εκτείνονται ήδη μέχρι το 2026, μερικά ακόμη και μέχρι το 2027. Είναι απίθανο αυτά να αλλαχθούν, καθώς ο τερματισμός τους θα ήταν παράνομος. Εναλλακτικά, εάν μια μελλοντική κυβέρνηση Μπάμπις σταματήσει την αγορά πυροβολικού για λογαριασμό άλλων κρατών, οι εμπλεκόμενες χώρες θα μπορούσαν να συνεχίσουν να αγοράζουν πυρομαχικά απευθείας από τις τσεχικές εταιρείες που τα προμηθεύονται.

Δεύτερον, έχει έρθει η ώρα για μια άλλη χώρα — ή ένας συνασπισμός χωρών — να προχωρήσει και να αναλάβει την ηγεσία της πρωτοβουλίας. Ο ιδανικός υποψήφιος πρέπει να πληροί τρία βασικά κριτήρια: Να απολαμβάνει την εμπιστοσύνη των άλλων ευρωπαϊκών εταίρων, διασφαλίζοντας εμπιστοσύνη στις χρηματικές εισφορές. Να διαθέτει μια ακλόνητη φήμη και ισχυρή θέση στην παγκόσμια αγορά όπλων. Και να μην περιορίζεται από διεθνείς συμβάσεις που περιορίζουν τη χρήση ορισμένων τύπων πυρομαχικών, όπως τα δηλητηριώδη πυρομαχικά ή τα απομακρυσμένα τοποθετημένα ναρκοπέδια. Η Φινλανδία, για παράδειγμα, θα μπορούσε να είναι ένας κατάλληλος υποψήφιος, καθώς πληροί τα δύο πρώτα κριτήρια και, με την απόσυρσή της από τη Σύμβαση του Οττάβα και τη μη υπογραφή της Σύμβασης για τα Δηλητηριώδη Πυρομαχικά, δεν δεσμεύεται πλέον από αυτούς τους συγκεκριμένους απαγορεύσεις.

Τρίτον, υπάρχει μια αξιοπρεπής πιθανότητα η πολιτική της Πράγας απέναντι στην Ουκρανία να μην αλλάξει τόσο δραστικά. Ο Πάβελ, έχει ανακοινώσει ότι υπάρχουν συγκεκριμένες κόκκινες γραμμές σχετικά με πιθανούς διορισμούς στα υπουργεία Άμυνας και Εξωτερικών, τα οποία έχουν μεγάλο λόγο στο σχηματισμό της υποστήριξης προς την Ουκρανία. Ο Τσέχος πρόεδρος, ο οποίος πρέπει να εγκρίνει τις θέσεις, έχει επίσης πει ότι δεν θα διορίσει πολιτικούς που αμφισβητούν την ιδιότητα μέλους της Τσεχικής Δημοκρατίας στο ΝΑΤΟ και την ΕΕ και έχει πιέσει τα τσεχικά κόμματα να προστατέψουν την πρωτοβουλία. Μια τέτοια πίεση μπορεί να οδηγήσει στον πρωθυπουργό να προτείνει έναν λιγότερο αμφιλεγόμενο υποψήφιο, όπως έναν καριέρα διπλωμάτη που θα προστάτευε και θα υπερασπιζόταν, σε κάποιο βαθμό, την τρέχουσα προ-ευρωπαϊκή κατεύθυνση της εξωτερικής πολιτικής της χώρας.

Ένας διαβρωτής της αξιοπιστίας

Η τσεχική πρωτοβουλία πυρομαχικών ήταν μια εξαιρετικά καλοδεχούμενη κίνηση ακριβώς όταν η αμερικανική υποστήριξη για την Ουκρανία εξασθενούσε. Έχει παρέχει στην Ουκρανία απεγνωσμένα απαραίτητες οβίδες πυροβολικού, αλλά έχει επίσης αποτελέσει μια σημαντική διπλωματική επιτυχία. Σημαντικό είναι ότι δεν ήταν μια δαπανηρή προσπάθεια για την ίδια την Πράγα, αλλά μάλλον ένας μηχανισμός συντονισμού που αποδείχθηκε αποτελεσματικός. Η πρωτοβουλία ήταν μια έξυπνη κίνηση: ενώ η Τσεχική Δημοκρατία δεν μπορεί να ξεπεράσει τις βαλτικές χώρες σε συνεισφορές κατά κεφαλήν, ούτε να ανταγωνιστεί μεγαλύτερες δυνάμεις όπως η Γερμανία σε απόλυτους όρους, αναλαμβάνοντας έναν ηγετικό ρόλο τοποθετήθηκε ανάμεσα στους κύριους υποστηρικτές και ενεργητικούς παράγοντες στον στρατιωτικό τομέα. Αυτό έδωσε στη χώρα μια ισχυρότερη στάση στο ΝΑΤΟ, στην ΕΕ και ανάμεσα σε συμμάχους που θέλουν να συνεργαστούν, όπως η Βρετανία.

Εάν ο Μπάμπις ανακαλέσει την πρωτοβουλία, θα διαβρώσει σοβαρά την αξιοπιστία της Τσεχικής Δημοκρατίας ανάμεσα στους ευρωπαϊκούς της εταίρους. Ευθυγραμμιζόμενος με τον Φίτσο και τον Όρμπαν, θα περιορίσει την επιρροή της Πράγας στο να μπλοκάρει τη συναίνεση της ΕΕ και θα την ωθήσει στην περιφέρεια στη συζήτηση για την άμυνα. Ταυτόχρονα, η υποστήριξη της Ουκρανίας παραμένει καθοριστικής σημασίας τόσο για την τσεχική όσο και για την ευρωπαϊκή ασφάλεια: η πρόσφατη εισβολή ρωσικών μη επανδρωμένων αεροσκαφών στην Πολωνία, μόνο 500 χιλιόμετρα από τα τσεχικά σύνορα, είναι μια υπενθύμιση.

Διαβάστε το άρθρο στην αρχική του δημοσίευση εδώ.

Επιμέλεια - Απόδοση: Νικόλας Σαπουντζόγλου