Του Rafael Loss 

Ενθαρρυμένος από τη συνάντησή του με τον Αμερικανό πρόεδρο Ντόναλντ Τραμπ στην Αλάσκα τον Αύγουστο, ο Ρώσος ηγέτης Βλαντίμιρ Πούτιν έχει εντείνει την εκστρατεία του στη γκρίζα ζώνη εναντίον των ευρωπαϊκών μελών του ΝΑΤΟ.

Σε λίγες μόνο μέρες, δώδεκα ρωσικά μη επανδρωμένα αεροσκάφη εισέβαλαν  στον πολωνικό εναέριο χώρο, ρωσικά μαχητικά αεροσκάφη παρέμειναν στον εσθονικό εναέριο χώρο και πέταξαν πάνω από μια πολωνική πλατφόρμα γεωτρήσεων στη Βαλτική Θάλασσα, και ύποπτα ρωσικά μη επανδρωμένα αεροσκάφη προκάλεσαν την αναστολή πτήσεων σε αεροδρόμια της Δανίας και της Νορβηγίας.

Το ΝΑΤΟ και η ΕΕ λαμβάνουν τώρα μέτρα για την ενίσχυση των αντιαεροπορικών αμυνών κατά μήκος της ανατολικής τους πτέρυγας. Ωστόσο, μέσω αυτών των διαδοχικών εισβολών, ο Πούτιν έχει δείξει ότι δεν αποθαρρύνεται. Εξάλλου, επιδεικνύοντας δολιοφθορές με χαμηλό κόστος, ο Πούτιν στοχεύει να αφήσει τους Ευρωπαίους — που στερώνται αποφασιστικής αμερικανικής στήριξης — μόνο με κακές επιλογές.

Οι εισβολές στον εναέριο χώρο και οι επικίνδυνοι εναέριοι ελιγμοί δεν είναι νέο φαινόμενο. Εδώ και καιρό αποτελούν ένα βασικό χαρακτηριστικό του στρατιωτικού ανταγωνισμού εν καιρώ ειρήνης. Τον Μάρτιο του 2023, για να αποθαρρύνει τη Δυτική πληροφόρηση από το να βοηθά την άμυνα της Ουκρανίας, ρωσικά μαχητικά αεροσκάφη παρενοχλήσαν και προκάλεσαν ζημιά σε ένα αμερικανικό αναγνωριστικό μη επανδρωμένο αεροσκάφος σε διεθνή εναέριο χώρο πάνω από τη Μαύρη Θάλασσα, προκαλώντας την πτώση του θάλασσα. Από το 2014, ρωσικά μαχητικά αεροσκάφη έκαναν ολοένα και περισσότερο μη ασφαλείς προσπεράσεις από κοντινή απόσταση και σε χαμηλό υψόμετρο πάνω από πλοία του ΝΑΤΟ στη Βαλτική και στη Μαύρη Θάλασσα, για να αποθαρύνουν τις συμμαχικές επιχειρήσεις κοντά σε ό,τι η Κρεμλίνο διεκδικεί ως ρωσικά χωρικά ύδατα, συμπεριλαμβανομένης της Κριμαίας.

Στη μεταψυχροπολεμική περίοδο, ωστόσο, οι εισβολές της Ρωσίας στον εναέριο χώρο μετά τη συνάντηση στην Αλάσκα είναι πρωτοφανείς σε εύρος και ένταση — με την επιδρομή των ρωσικών μη επανδρωμένων αεροσκαφών πάνω από την Πολωνία να σηματοδοτεί μια πρώτη στην 76χρονη ιστορία του ΝΑΤΟ. Πράττοντας αυτό, το Κρεμλίνο πιθανώς έχει τρεις κύριους στόχους.

Σπόρος διχόνοιας

Η αρχική αντίδραση του Τραμπ αφού άκουσε για τα ρωσικά μη επανδρωμένα αεροσκάφη που παραβίασαν τον πολωνικό εναέριο χώρο ήταν ότι "θα μπορούσε να ήταν λάθος". Αυτό, αναμενόμενα, προκάλεσε  επικρίσεις από Πολωνούς και άλλους Ευρωπαίους ηγέτες. Το ΝΑΤΟ διεξήγαγε στη συνέχεια δύο διαβουλεύσεις βάσει του Άρθρου IV και καταδίκασε ομόφωνα τις εισβολές της Ρωσίας στην Πολωνία και την Εσθονία. Παρόλα αυτά, τα γεγονότα του Σεπτέμβρη αποκάλυψαν τις αποκλίνουσες ορέξεις των συμμάχων για τον κίνδυνο σχετικά με την κατάλληλη απάντηση.

Εξάλλου, η εμπλοκή με ρωσικά αεροσκάφη, ακόμα κι αν είναι πλήρως νόμιμη και θεμιτή, κινδυνεύει να κλιμακώσει μια υφιστάμενη κρίση σε ανοιχτή σύρραξη. Ο ίδιος ο Τραμπ πρότεινε ότι οι Ευρωπαίοι σύμμαχοι θα έπρεπε να καταρρίπτουν τους ρώσους εισβολείς — αλλά δεν είπε αν θα τους στήριζε. Σε αυτό το πλαίσιο, ακόμα και ο πιο ενοχλημένος ηγέτης της πρώτης γραμμής μπορεί να διστάσει να αναγκάσει άλλες πρωτεύουσες του ΝΑΤΟ να πάρουν θέση για μια πιο δραστική απάντηση, και ίσως να ασκήσει βέτο. Η αποτυχία επίτευξης συναίνεσης μεταξύ των 32 κρατών μελών του ΝΑΤΟ θα παρείχε μια μεγάλη νίκη στον Πούτιν και θα μπορούσε να ανοίξει το δρόμο για περαιτέρω διαβρωτικές ενέργειες για να σπάσει η συμμαχία οριστικά.

Συλλογή πληροφοριών

Κάθε εισβολή στον εναέριο χώρο θέτει το ΝΑΤΟ σε δίλημμα. Εάν αναχαιτίσει (και πιθανώς εμπλακεί) τους εισβολείς, κινδυνεύει να παράσχει στη Ρωσία πολύτιμες πληροφορίες σχετικά με τους χρόνους αντίδρασης και τις διαδικασίες εμπλοκής του ΝΑΤΟ. Εάν τα αγνοήσει, κινδυνεύει να ενθαρρύνει ολοένα και πιο κλιμακούμενες ρωσικές παραβιάσεις του συμμαχικού εναέριου χώρου. Κάθε στοιχείο πληροφόρησης σχετικά με τις ρυθμίσεις διοίκησης και ελέγχου της Αεροπορικής Αστυνόμευσης του ΝΑΤΟ, τις ικανότητες των συμμαχικών πιλότων και των αεροσκαφών τους, και τις δυνατότητες των εδαφικών αντιαεροπορικών συστημάτων άμυνας που αναπτύσσονται σε χώρες της ανατολικής πτέρυγας, δίνει στους ρώσους στρατιωτικούς μια πιο σαφή εικόνα του τι μπορεί το ΝΑΤΟ να τους ασκήσει σε μια πιθανή σύρραξη και πού βρίσκονται οι αδυναμίες.

Επιβολή κόστους 

Η αεράμυνα είναι ένα παιχνίδι αριθμών. Κατά τη διάρκεια της νύχτας της 9ης προς 10η Σεπτεμβρίου, ολλανδικά αεροσκάφη F-35 (με λειτουργικό κόστος 40.000 ευρώ την ώρα) πιθανότατα χρησιμοποίησαν πυραύλους αέρος-αέρος (που κοστίζουν μεταξύ 400.000 και 1,7 εκατομμύριο ευρώ ο καθένας) για να καταρρίψουν ρωσικά μη επανδρωμένα αεροσκάφη Geran (λιγότερο από 50.000 ευρώ ανά μονάδα) για να διασφαλίσουν τον πολωνικό εναέριο χώρο. Η Ρωσία επιλέγει τον χρόνο και τον τόπο των εισβολών της στον εναέριο χώρο του ΝΑΤΟ, ενώ η συμμαχία πρέπει να διασφαλίζει την ακεραιότητα του εναέριου χώρου της παντού και ανά πάσα στιγμή. Αυτή η δομική ανισορροπία σημαίνει ότι το ΝΑΤΟ πρέπει να δαπανήσει περισσότερα για άμυνα από όσα δαπανά η Ρωσία για επίθεση. Εάν οι ρωσικές ενέργειες οδηγήσουν το ΝΑΤΟ να υπερ-προτεραιοποιήσει τις επενδύσεις στην αεράμυνα, θα του αφήσει λιγότερους πόρους για να δαπανήσει σε όπλα μεγάλης εμβέλειας που μπορούν να προκαλέσουν ζημιά και να αποθαρρύνουν τη Ρωσία από το να κλιμακώσει σε πόλεμο. Επιπλέον, εκθέτοντας τα κενά αεράμυνας του ΝΑΤΟ, το Κρεμλίνο μπορεί να ελπίζει να μειώσει την όρεξη των Δυτικών ηγετών για την αποστολή πρόσθετων σπάνιων μέσων αεράμυνας και πυρομαχικών στην Ουκρανία ή για την ανάπτυξη Ευρωπαϊκών στρατευμάτων για να υποστηρίξουν μια ανασφαλή εκεχειρία εκεί.

Με λιγότερη (ή καθόλου) αμερικανική δυναμική και χωρητικότητα, το κόστος και οι αντισταθμισμοί που αντιμετωπίζουν οι Ευρωπαίοι επιδεινώνονται. Και χωρίς την αμερικανική πολιτική ηγεσία στο ΝΑΤΟ οι Ευρωπαίοι θα δουν ότι είναι πιο δύσκολο να ενωθούν γύρω από μια κοινή πορεία για να αντιμετωπίσουν τη Ρωσία.

Η πρώτη αντίδραση των Ευρωπαίων ηγετών — να ενισχύσουν τις αεράμυνες κατά μήκος της ανατολικής πτέρυγας με την ανάπτυξη πρόσθετων αεροσκαφών και εδαφικών συστημάτων — ήταν σωστή. Υπάρχουν μεγάλα κενά στην ολοκληρωμένη αρχιτεκτονική αεράμυνας και αντιπυραυλικής άμυνας του ΝΑΤΟ, ειδικά όσον αφορά την άμυνα έναντι μαζικών, χαμηλού κόστους μη επανδρωμένων αεροσκαφών. Αλλά δεν πρέπει να ξεχνούν τις επιθετικές δυνατότητες που πραγματικά ανησυχούν τον Πούτιν και τους στρατιωτικούς του  τα όπλα μεγάλης εμβέλειας που μπορούν να χτυπήσουν αυτό που εκτιμούν περισσότερο και να ανταποδώσουν στη ρωσική στρατηγική της εξαναγκαστικής πρακτικής.

Αυτό απαιτεί όχι μόνο τις σωστές δυνατότητες αλλά και τους Ευρωπαίους ηγέτες να επιδεικνύουν με συνέπεια την επιμονή τους στη χρήση τους για να επιβάλουν κόστος και κινδύνους στη Ρωσία, διακινδυνεύοντας ακόμα και τον πόλεμο, για να διατηρήσουν την αποτροπή στο μέλλον — κάτι που οι Ευρωπαίοι ηγέτες ιστορικά προτιμούσαν να αφήνουν στους Αμερικανούς προέδρους.

Για να πάρουν ένα μάθημα από το εγχειρίδιο ανταγωνισμού του ψυχρού πολέμου: θα μπορούσαν να πραγματοποιήσουν — εμπνευσμένοι από τις μεγάλες ναυτικές ασκήσεις του ΝΑΤΟ της δεκαετίας του 1980 — μια κοινή άσκηση που να περιλαμβάνει, για παράδειγμα, βρετανικά και γαλλικά υποβρύχια, ένα ολλανδικό φρεγάτα, και αυστραλιανά και ιαπωνικά αντιτορπιλικά στη Δυτική Ειρηνική που να εκτοξεύουν ένα μεγάλο βολίδα πυραύλων κρουζ εναντίον εικονικών στόχων που βρίσκονται στην ίδια απόσταση αλλά στην αντίθετη κατεύθυνση από την έδρα του ρωσικού στόλου του Ειρηνικού στο Βλαδιβοστόκ. Αυτό θα έστελνε ένα ισχυρό και ασυνήθιστο σήμα ικανότητας, αποφασιστικότητας και πολυεθνικής συνεργασίας.

Διαβάστε το άρθρο στην αρχική του δημοσίευση εδώ.

Επιμέλεια - Απόδοση: Νικόλας Σαπουντζόγλου