Των Lee Buchheit, Hugo Dixon, Nathalie Loiseau

Η Ουκρανία έχει λάβει περίπου 100 δισεκατομμύρια δολάρια ετησίως από εξωτερική βοήθεια για να χρηματοδοτήσει την αντίστασή της ενάντια στη ρωσική επιθετικότητα. Η Αμερική και η Ευρώπη έχουν αναλάβει το μεγαλύτερο μέρος του οικονομικού βάρους. Ωστόσο, η κυβέρνηση Τραμπ μειώνει δραστικά τη χρηματοδοτική υποστήριξη — και οι ευρωπαϊκές χώρες θα δυσκολευτούν να καλύψουν το κενό. Οι προϋπολογισμοί τους είναι ήδη σφιχτοί και χρειάζονται κάθε διαθέσιμο κεφάλαιο για να ενισχύσουν τις δικές τους αμυντικές δαπάνες.

Η προφανής λύση είναι οι Ευρωπαίοι να αξιοποιήσουν τα 300 δισεκατομμύρια δολάρια (255 δισεκατομμύρια ευρώ) παγωμένων κυβερνητικών περιουσιακών στοιχείων της Ρωσίας, από τα οποία περίπου 210 δισεκατομμύρια ευρώ κρατούνται στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Το εμπόδιο είναι ότι η άμεση κατάσχεση είναι πολιτικά αδύνατη, καθώς πολλές χώρες έχουν νομικές επιφυλάξεις. Επίσης, ανησυχούν για τη φήμη της Ευρώπης ως ασφαλούς τόπου για τη διαφύλαξη αποθεματικών κρατών. Για να βοηθήσουν την Ουκρανία, οι Ευρωπαίοι πρέπει να βρουν έναν άλλο νομικά βάσιμο τρόπο αξιοποίησης αυτών των περιουσιακών στοιχείων.

Ευτυχώς, υπάρχει μια εναλλακτική λύση: ένα "δάνειο αποζημίωσης". Αυτός είναι ένας τρόπος να χρησιμοποιηθούν τα ρωσικά χρήματα εναντίον της ίδιας της Ρωσίας, δανείζοντάς τα στην Ουκρανία. Η Μόσχα θα λάβει πίσω τα χρήματά της μόνο εάν καταβάλει αποζημιώσεις. Το δάνειο είναι ουσιαστικά μια προκαταβολή για την υποχρέωση του Κρεμλίνου να πληρώσει για τις ζημιές του πολέμου.

Αυτή η ιδέα βασίζεται στην έκκληση της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ για την καταβολή ρωσικών αποζημιώσεων. Ως απάντηση, κάποιες κυβερνήσεις έχουν ξεκινήσει επίσημες διαπραγματεύσεις για τη δημιουργία μιας επιτροπής αξιώσεων υπέρ της Ουκρανίας. Σχεδόν όλοι οι διεθνείς νομικοί εμπειρογνώμονες που έχουν εξετάσει το θέμα συμφωνούν ότι η Ρωσία είναι υποχρεωμένη, βάσει του διεθνούς δικαίου, να πληρώσει αποζημιώσεις. Το πρόβλημα είναι ότι θα περάσουν χρόνια πριν η επιτροπή εκδώσει απόφαση — ενώ το Κίεβο χρειάζεται χρήματα τώρα. Ένα δάνειο αποζημίωσης θα λύσει αυτό το χρονικό κενό.

Τα παγωμένα ρωσικά περιουσιακά στοιχεία θα χρησιμοποιούνταν για δάνεια που θα αποπληρώνονταν μόνο εάν η Ρωσία καταβάλει αποζημιώσεις μετά την απόφαση της επιτροπής. Από νομικής άποψης, αυτό είναι "ενδοοικογενειακό": αν η Μόσχα εκπληρώσει τις υποχρεώσεις της, το δάνειο θα αποπληρωθεί πλήρως. Αν όχι, το μόνο μέρος που θα πληγεί από την αθέτηση θα είναι η ίδια η Ρωσία.

Μια συμμαχία πρόθυμων χωρών

Μια συμμαχία ευρωπαϊκών και άλλων χωρών θα μπορούσε να χορηγήσει το δάνειο. Η ΕΕ και η Βρετανία θα έπρεπε να είναι βασικά μέλη, ενώ θα μπορούσαν να προσκληθούν και άλλα μέλη του G7 (Αμερική, Καναδάς, Ιαπωνία). Αν ο Ντόναλντ Τραμπ δεν επιθυμεί να συμμετάσχει, η συμμαχία θα μπορούσε να προχωρήσει χωρίς αυτόν. Η συμμετοχή της Αμερικής δεν είναι κρίσιμη, αφού έχει παγώσει μόνο 5 δισεκατομμύρια δολάρια ρωσικών κρατικών περιουσιακών στοιχείων.

Βήματα υλοποίησης

Οι χώρες της συμμαχίας θα μπορούσαν να προχωρήσουν σε:

1. Εντολές στους τρέχοντες διαχειριστές των περιουσιακών στοιχείων (π.χ. το Βέλγιο και την Euroclear) να μεταφέρουν τα χρήματα σε νέους καταθεσιακούς φορείς.

2. Οι νέοι φορείς θα επένδυαν τα κεφάλαια σε δάνεια αποζημίωσης προς την Ουκρανία, με δομή "περιορισμένης επανόδου" — δηλαδή, το Κίεβο θα έπρεπε να τα αποπληρώσει μόνο εάν η Ρωσία καταβάλει αποζημιώσεις. Η Ουκρανία θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει τις μελλοντικές αποζημιώσεις ως ενέχυρο.

3. Νομοθετική κάλυψη και εγγύηση για τους διαχειριστές, ώστε να μην φοβούνται νομικά ρίσκα.

Σημαντικό: δεν πρόκειται για κατάσχεση. Η μεταφορά των κεφαλαίων σε νέους φορείς είναι απλώς αλλαγή διαχειριστή. Η Ρωσία θα εξακολουθεί να έχει νόμιμη κυριότητα των χρημάτων. Η επένδυσή τους σε δάνεια δεν είναι κατάσχεση, αφού η Μόσχα θα εξακολουθεί να έχει δικαίωμα στα κέρδη.

Πίεση στον Πούτιν

Για να ασκήσουν πίεση, οι χώρες της συμμαχίας θα μπορούσαν να χορηγούν το δάνειο με δόσεις, διακόπτοντάς το μόνο αν η Ρωσία σταματήσει τον πόλεμο. Η πρώτη δόση θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για την αποπληρωμή του δανείου 50 δισεκατομμυρίων δολαρίων που συμφώνησαν οι χώρες του G7 το 2023.

Αν το Κρεμλίνο συμφωνήσει σε εκεχειρία, η συμμαχία θα μπορούσε να παγώσει νέες δόσεις. Αν η Ρωσία παραβιάσει την εκεχειρία, θα μπορούσε να εκδοθεί νέα δόση. Έτσι, κάθε φορά που ο Πούτιν καθυστερεί, όλο και περισσότερα ρωσικά κεφάλαια θα τροφοδοτούν τον εχθρό του.

Παράκαμψη του Ορμπάν

Ένα δάνειο αποζημίωσης θα απέφευγε και το "πρόβλημα Ουγγαρίας". Οι κυρώσεις της ΕΕ (συμπεριλαμβανομένης της κατάψυξης ρωσικών περιουσιακών στοιχείων) ανανεώνονται κάθε έξι μήνες — απαιτείται η συναίνεση και των 27 κρατών μελών. Ο Ούγγρος πρωθυπουργός Βίκτορ Ορμπάν, φιλικά προσκείμενος στον Πούτιν, έχει απειλήσει να μπλοκάρει την ανανέωση.

Αν τα ρωσικά περιουσιακά στοιχεία χρησιμοποιηθούν για δάνεια, δεν έχει σημασία αν ξεπαγώσουν, αφού θα επιστραφούν μόνο εάν η Ρωσία πληρώσει αποζημιώσεις.

Προστασία από απρόβλεπτα

Η Ρωσία θα χάσει χρήματα μόνο αν αρνηθεί να πληρώσει. Για να καλυφθούν ακραία σενάρια (π.χ. αν η επιτροπή απορρίψει τα ουκρανικά αξιώματα), οι χορηγοί κυβερνήσεις θα μπορούσαν να εγγυηθούν τυχόν ζημιές στους διαχειριστές.

Γιατί είναι καλύτερο από την κατάσχεση

Πολλοί υποστηρίζουν την άμεση κατάσχεση των ρωσικών περιουσιακών στοιχείων, αλλά η Γερμανία, η Γαλλία και το Βέλγιο αντιτίθενται λόγω νομικών αμφιβολιών και φόβων για την εικόνα του ευρώ. Το δάνειο αποζημίωσης αποφεύγει αυτά τα εμπόδια, αφού δεν αφορά κατάσχεση.

Επίσης, δεν θα βλάψει το ευρώ. Η Κίνα δεν μετακίνησε τα αποθεματικά της όταν το G7 ανακοίνωσε ότι τα ρωσικά περιουσιακά στοιχεία θα παραμείνουν παγωμένα μέχρι να πληρωθούν αποζημιώσεις. Δεν πρόκειται να τα μετατρέψει σε ρούβλια ή ρούπια αν η Ευρώπη προχωρήσει σε δάνειο.

Το μέλλον της Ουκρανίας είναι δεμένο με την Ευρώπη

Με την αμερικανική υποστήριξη υπό αμφισβήτηση, η Ευρώπη πρέπει να κάνει κάτι μεγάλο για το Κίεβο — χωρίς να χρειάζεται την άδεια του Τραμπ. Ένα δάνειο αποζημίωσης μπορεί να είναι η πιο ισχυρή κίνηση που μπορούν να κάνουν.

Διαβάστε το άρθρο στην αρχική του δημοσίευση εδώ.

Επιμέλεια - Απόδοση: Νικόλας Σαπουντζόγλου