του Tarek Megerisi

Τον Απρίλιο, η Τυνησία έφτασε σε ένα σκοτεινό ορόσημο με μαζικές δίκες-θέαμα, επισημαίνοντας τη σταθερή επιστροφή της στη δικτατορία. Τριάντα επτά δημοσιογράφοι, συγγραφείς, επιχειρηματίες και εργαζόμενοι σε οργανισμούς καταδικάστηκαν σε ισόβια κάθειρξη με κατηγορίες για τρομοκρατία ή προδοσία, σε διαδικασία χωρίς κανένα στοιχείο δικαίου.

Για τους καταδικασθέντες και τις οικογένειές τους, πρόκειται για μια τραγωδία από μόνη της. Για όσους αγωνίζονται για τα δικαιώματα και την ανάπτυξη της Τυνησίας, η σιωπή της διεθνούς κοινότητας απέναντι σε αυτές τις δίκες είναι μια πικρή υπενθύμιση της μοναξιάς τους. Αυτό το ορόσημο σηματοδοτεί επίσης την αποτυχία της ΕΕ να στηρίξει το πιο σημαντικό πολιτικό της εγχείρημα μετά τις Αραβικές Εξεγέρσεις του 2011.

Εάν η Τυνησία συνεχίσει να ολισθαίνει σε αυτόν τον σκοτεινό δρόμο, οι συνέπειες θα είναι βαθιές: δυσκολίες στη διαχείριση της μετανάστευσης, ευκαιρίες για δυνάμεις όπως η Ρωσία να εδραιώσουν επιρροή (όπως στη Λιβύη), και μια σειρά από απρόβλεπτες αλλά βέβαιες κρίσεις λόγω οικονομικής κατάρρευσης και πολιτικής παρακμής.

Η Τυνησία υποφέρει

Οι σκληρές καταδίκες φαίνεται να αποσκοπούν στη διασπορά της προσοχής από την οικονομική κρίση και την κατάρρευση της ποιότητας ζωής. Οι δημόσιες υπηρεσίες καταρρέουν, μια πενταετής ξηρασία έχει οδηγήσει σε πληθωρισμό και έλλειψη τροφίμων, και το 89% των Τυνήσιων θεωρεί την οικονομική τους κατάσταση "κακή" ή "πολύ κακή". Ο πρόεδρος Καΐς Σαΐντ προσπαθεί να επιβάλει την εξουσία του μέσω της νέας Οικονομικής Πολιτικής (2025), η οποία εισάγει προοδευτικό φορολογικό σύστημα αλλά αγνοεί δομικά προβλήματα, όπως τα χρεοκοπημένα κρατικά μονοπώλια και τη γραφειοκρατία. Η στρατηγική του να δανείζεται εσωτερικά (από 3,5 δισ. δολάρια το 2024 σε 7 δισ. το 2025) κινδυνεύει με χρεωκοπία.

Χωρίς δυτικές επενδύσεις, η Αλγερία έχει γίνει ο κύριος στήριγμα της Τυνησίας, παρέχοντας ενέργεια και δάνεια (480 εκατ. δολάρια από το 2020). Αυτή η εξάρτηση δίνει στην Αλγερία μεγάλη επιρροή. Παράλληλα, ο Σαΐντ προσελκύει τη Ρωσία και την Κίνα, με περιορισμένες οικονομικές επενδύσεις που δεν καλύπτουν τις ανάγκες της χώρας. Η ΕΕ παραμένει ο κύριος εμπορικός εταίρος (54% του συνολικού εμπορίου το 2024), αλλά η επιρροή της μειώνεται λόγω της άρνησης του Σαΐντ να εφαρμόσει μεταρρυθμίσεις που ζητά το ΔΝΤ.

Καταστολή και αποσταθεροποίηση

Ο Σαΐντ εντείνει την καταστολή για να διατηρήσει την εξουσία. Μετά τις δίκες-θέαμα, συνελήφθη ένας διακεκριμένος δικηγόρος, και ξεκίνησε δεύτερη μαζική δίκη εναντίον 22 κριτικών. Παράλληλα, οι μετανάστες έχουν γίνει αποδιοπομπαίοι τράγοι: νόμοι του 2024 ποινικοποιούν τη βοήθεια των ΜΚΟ, ενώ ρατσιστική βία εναντίον Αφρικανών αυξάνεται. Η απόσυρση της Τυνησίας από το Αφρικανικό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (Μάρτιος 2025) κλείνει τους δρόμους για διεθνή ένσταση.

Αυτά τα μέτρα δεν έχουν σβήσει τη δυσαρέσκεια. Χιλιάδες διαμαρτύρονται στους δρόμους της Τύνιδας, παρά τον κίνδυνο σύλληψης. Η ύπαρξη των διαδηλώσεων δείχνει τα όρια της καταστολής και την αύξηση της καταπίεσης.

Αποτυχία κυριαρχίας, κίνδυνοι για την Ευρώπη

Ο Σαΐντ δημιουργεί μια εχθρική σχέση με τον λαό, καταστέλλοντας κάθε δημιουργική λύση για την κρίση. Ενώ εξαφανίζει την αντιπολίτευση που κατηγορούσε για τα προβλήματα, η δυσαρέσκεια στρέφεται όλο και πιο πολύ εναντίον του.

Παρόλο που κάποιοι προβλέπουν μια νέα εξέγερση όπως το 2011, οι συνθήκες διαφέρουν: το καθεστώς έχει εδραιώσει την ασφάλεια, και ένα αίσθημα μηδενισμού εμποδίζει την κινητοποίηση. Ωστόσο, η τρέχουσα πορεία οδηγεί σε χρόνια αστάθεια, φτώχεια και εγκληματικότητα, με επιπτώσεις για την Ευρώπη: αυξημένη μετανάστευση, ευκαιρίες για τρομοκρατικές ομάδες και επιρροή από ανταγωνιστικές δυνάμεις όπως η Ρωσία.

Ο ρόλος της ΕΕ

Η Ευρώπη έχει εστιάσει στον έλεγχο των συνόρων αντί σε μακροπρόθεσμες λύσεις. Η πρόσφατη χαρακτηρισμός της Τυνησίας ως "ασφαλής χώρα" για απελάσεις αγνοεί τις καταπιέσεις. Αυτό ενδυναμώνει τον Σαΐντ, που εκμεταλλεύεται τον φόβο της ΕΕ για μετανάστευση.

Για να αντιστρέψει την κατάσταση, η ΕΕ πρέπει να επαναπροσδιορίσει τη σχέση της με την Τυνησία:

• Πολιτικά: Να συντονίσει διπλωματικές προσπάθειες και να προστατεύσει την κοινωνία των πολιτών.

• Οικονομικά: Να συνδέσει τη βοήθεια με μεταρρυθμίσεις και να επενδύσει σε πράσινη ενέργεια (π.χ. ηλεκτρική διασύνδεσηELMED με την Ιταλία).

• Ασφάλεια: Να επιβάλλει στοχευμένες προϋποθέσεις στη στήριξη των ασφαλιστικών δυνάμεων.

Μια δημοκρατική και οικονομικά σταθερή Τυνησία εξυπηρετεί τα ευρωπαϊκά συμφέροντα καλύτερα από ένα αυταρχικό καθεστώς. Η ΕΕ έχει τα μέσα να βοηθήσει—αλλά λείπει η πολιτική βούληση.

Διαβάστε το άρθρο στην αρχική του δημοσίευση εδώ.

Επιμέλεια - Απόδοση: Νικόλας Σαπουντζόγλου