Του Nick Witney

Τα χέλια της άμμου, παρότι φέρουν την ονομασία "χέλια", δεν έχουν καμία  σχέση με αυτά. Πρόκειται για ψάρια με επιμηκυμένο, στενό σώμα, των οποίων η μοναδική αξία για τον άνθρωπο περιορίζεται στην παραγωγή αλευριού για ζωοτροφές.

Ωστόσο, αποτελούν το βασικό τροφικό στέλεχος για ψάρια και πτηνά των οποίων οι πληθυσμοί βρίσκονται σε συνεχή πτώση. Λόγω αυτής της εξέλιξης, το Ηνωμένο Βασίλειο εισήγαγε πέρυσι πλήρη απαγόρευση αλιείας χελιών της άμμου στις θάλασσές του. Μια απαγόρευση που η Ευρωπαϊκή Ένωση απέρριψε, με αποτέλεσμα η διαφορά να παραπεμφθεί τώρα σε διεθνή διαιτητικά όργανα.

Αυτού του είδους η διαμάχη είναι χαρακτηριστικό παράδειγμα των πολυδιάστατων τριβών που το Brexit αναπόφευκτα προκάλεσε και που διαιωνίζουν τη διαπορθμευτική δυσπιστία. Κι αυτό παρά την πιο ήπια ρητορική που υιοθέτησαν και οι δύο πλευρές από τότε που το Εργατικό Κόμμα ανέλαβε την εξουσία στο ΗΒ τον Ιούλιο του 2023, ζητώντας τον Σεπτέμβριο μια "επαναπροσέγγιση" στις σχέσεις ΗΒ-ΕΕ. Βασική ιδέα του πρωθυπουργού Κιρ Στάρμερ ήταν μια νέα συμφωνία ασφάλειας, ωστόσο η πρόοδος μέχρι στιγμής δεν είναι εμφανής.

Η σεισμική αλλαγή του Τραμπ

Ο Αμερικανός πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ, όμως, σε μόλις δύο μήνες, κατέρριψε τις παραδοχές στις οποίες στηριζόταν η ευρωπαϊκή ασφάλεια από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Τώρα, η αποκατάσταση της στενότερης δυνατής άμυνας και ασφάλειας μεταξύ Βρετανίας και ηπειρωτικής Ευρώπης πρέπει να γίνει απόλυτη προτεραιότητα και για τις δύο πλευρές.

Οι τελευταίες εβδομάδες έχουν όντως φέρει μια σειρά πρωτοβουλιών χωρίς προηγούμενο. Η ΕΕ και οι ευρωπαϊκές πρωτεύουσες στοχεύουν να κάνουν την Ευρώπη ικανή να υπερασπιστεί τον εαυτό της, ακόμα κι αν ο Τραμπ εγκαταλείψει όχι μόνο την Ουκρανία, αλλά και τους συμμάχους του στο ΝΑΤΟ. Ίσως το πιο εντυπωσιακό είναι η απόφαση των φειδωλών Γερμανών να τροποποιήσουν το σύνταγμά τους, ώστε να επιτρέψουν δανεισμό εκατοντάδων δισεκατομμυρίων ευρώ για άμυνα και επενδύσεις. Παράλληλα, η ΕΕ αποφάσισε να χαλαρώσει τους δικούς της δημοσιονομικούς κανόνες, ώστε τα κράτη μέλη να μπορούν να αναλάβουν περισσότερο χρέος για δαπάνες ασφάλειας και άμυνας, ενώ η Επιτροπή θα συγκεντρώσει 150 δις ευρώ από τον κοινό προϋπολογισμό της ΕΕ για την κοινή προμήθεια εξοπλισμού.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δημοσίευσε επίσης ένα Λευκό Βιβλίο με τις κρίσιμες ελλείψεις ικανοτήτων που πρέπει να καλυφθούν (αντιπυραυλική άμυνα,  ηλεκτρονικοί πόλεμοι και άλλα κενά που έδειξε η σύρραξη στην Ουκρανία). Ακόμη και η κάποτε ταμπού ιδέα μιας ευρωπαϊκής πυρηνικής αποτροπής έχει επανεμφανιστεί.

Η Βρετανία και η "συμμαχία των προθύμων"

Εν τω μεταξύ, το ΗΒ δεσμεύτηκε να αυξήσει τον αμυντικό του προϋπολογισμό στο 2,5% του ΑΕΠ έως το 2027 και συνεργάζεται με τη Γαλλία για μια "συμμαχία των πρόθυμων" που θα είναι έτοιμη να αναπτύξει κοινές δυνάμεις για την υποστήριξη οποιασδήποτε εκεχειρίας στην Ουκρανία. Αν και μια τέτοια συμφωνία φαίνεται απίθανη, το βασικό πλεονέκτημα αυτής της πρωτοβουλίας μπορεί να είναι η συνήθεια των ευρωπαϊκών στρατιωτικών αρχών να συνεργάζονται χωρίς Αμερικανικές οδηγίες—όχι μόνο για την Ουκρανία, αλλά για την Ευρώπη ως σύνολο.

Ρωγμές στην ευρωπαϊκή ενότητα

Σε αυτό το πλαίσιο, ήταν αποκαρδιωτικό τα σημάδια απόκλισης και οπισθοδρόμησης που εμφανίστηκαν ήδη στη σύνοδο κορυφής της ΕΕ στις 20 Μαρτίου. Η Ουγγαρία, φυσικά, έσπασε την ομοφωνία στην πολιτική δήλωση για την Ουκρανία. Πολύ πιο σοβαρή ήταν η αποτυχία συμφωνίας για νέα στρατιωτική βοήθεια προς την Ουκρανία: το πακέτο 40 δις ευρώ που πρότεινε η ανώτατη εκπρόσωπος Κάγια Κάλας δεν προχώρησε. Ούτε καν η παράδοση πυρομαχικών και πυραύλων αξίας 5 δις ευρώ εγκρίθηκε.

Και η Ιταλία με την Ισπανία, οι δύο χώρες με τις μικρότερες δαπάνες άμυνας σε σχέση με το στόχο του ΝΑΤΟ (2% του ΑΕΠ), υποστήριξαν μια ευρύτερη ερμηνεία του τι μπορεί να περιλαμβάνει η εθνική δαπάνη για "ασφάλεια"—π.χ. την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής. Μια ρήξη μεταξύ βορρά και νότου αρχίζει να διαφαίνεται στην αρχικά εντυπωσιακή ευρωπαϊκή ενότητα μετά τον "σεισμό Τραμπ".

Το Brexit φαίνεται πιο οδυνηρό από ποτέ

Ποτέ το Brexit δεν φαινόταν τόσο επιζήμιο και για τις δύο πλευρές. Η δυναμική φωνή της Βρετανίας λείπει αισθητά από τις εσωτερικές συζητήσεις της ΕΕ· και καθώς οι Ευρωπαίοι προσπαθούν να χτίσουν δικές τους ικανότητες ανεξάρτητες από τις ΗΠΑ—η αναστολή πληροφοριών και υλικής υποστήριξης προς την Ουκρανία από τον Τραμπ ήταν μια αδιαμφισβήτητη προειδοποίηση—η πλήρης συμμετοχή της βρετανικής αμυντικής βιομηχανίας αποκλείεται. Τρέχοντα προγράμματα άμυνας της ΕΕ, όπως το Ευρωπαϊκό Ταμείο Άμυνας, αφορούν μόνο κράτη μέλη (με μία-δύο εξαιρέσεις, όπως η Νορβηγία), και το νέο ταμείο άμυνας των 150 δις ευρώ θα κατευθυνθεί ομοίως σε βιομηχανίες εντός ΕΕ.

Δεδομένης της αναγκαιότητας για όλους τους Ευρωπαίους να αναπτύξουν αμυντικές ικανότητες χωρίς τον έλεγχο των ΗΠΑ, αυτό είναι κατανοητό. Ωστόσο, η αποστολή θα είναι αμέτρητα δυσκολότερη τόσο για το ΗΒ όσο και για τα κράτη μέλη της ΕΕ αν δεν μπορούν ελεύθερα να συνδυάσουν προσπάθειες και πόρους—γεγονός που καθιστά επιτακτική τη συμφωνία μιας νέας συμφωνίας ασφάλειας ΗΒ-ΕΕ για να γεφυρωθεί αυτό το αμοιβαία βλαβερό χάσμα. Αν η ΕΕ μπορεί να κάνει εξαίρεση για τη Νορβηγία, γιατί όχι και για τη Βρετανία; Η απάντηση είναι ότι η Νορβηγία, αν και όχι μέλος της ΕΕ, είναι στην ενιαία αγορά. Αλλά ο σχεδιασμός μιας ειδικής θέσης για το ΗΒ θα μπορούσε να είναι εφικτός.

Φυσικά, η Βρετανία θα πρέπει να συνεισφέρει χρήματα, είτε ως συνδρομή σε προγράμματα της ΕΕ, είτε σε συγκεκριμένα κοινά έργα. Και θα πρέπει να συμφωνηθεί μια δίκαιη διαχείριση της κοινά ανεπτυγμένης τεχνολογίας, τόσο σε εμπορικά δικαιώματα όσο και στην ασφάλεια εφοδιασμού.

Η κρίσιμη σύνοδος κορυφής της 19ης Μαΐου

Η επικείμενη σύνοδος κορυφής ΕΕ-ΗΒ στις 19 Μαΐου πρέπει να συγκεντρώσει τις σκέψεις των συμμετεχόντων για το ζήτημα.  Η γεωπολιτική κατάσταση της Ευρώπης, όπως οι ηγέτες επανειλημμένα τόνισαν τις τελευταίες εβδομάδες, είναι πιο επικίνδυνη από οποιαδήποτε άλλη εποχή μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Μια συμφωνία ασφάλειας και άμυνας στη σύνοδο θα ήταν ένα σημαντικό σύμβολο ευρωπαϊκής ενότητας και αποφασιστικότητας, αλλά και μια πρακτική πρόοδος.

Η Κάλας δήλωσε ότι είναι εφικτή, αν και ανέφερε και "ανησυχίες" μεταξύ των κρατών μελών. Δυστυχώς, αυτή είναι η επαναλαμβανόμενη σκιά του Brexit. Η Συμφωνία Συνεργασίας και Εμπορίου αναμένεται να αναθεωρηθεί το 2025· και ήδη κάθε πλευρά συντάσσει λίστες με αλλαγές που επιθυμεί, από κινητικότητα νέων έως κτηνιατρικούς ελέγχους, ενεργειακή συνεργασία—και αλιευτικά ποσοστά.

Θα είναι μια ιστορική αποτυχία ηγετικής διορατικότητας αν οι δύο πλευρές επιτρέψουν σε τέτοια ζητήματα να "μολύνουν" τη σύνοδο του Μαΐου και να βγάλουν εκτός πορείας την κρίσιμη συμφωνία ασφάλειας. Η ΕΕ και το ΗΒ έχουν μεγαλύτερα ψάρια να "τηγανίσουν" από τα χέλια της άμμου.

Διαβάστε το άρθρο στην αρχική του δημοσίευση εδώ.

Επιμέλεια - Απόδοση: Νικόλας Σαπουντζόγλου