Του Γιώργου Σ. Σκορδίλη 

Για περισσότερο από μία δεκαετία, ο αδιαμφισβήτητος πρωταγωνιστής της παγκόσμιας ναυπηγικής βιομηχανίας ήταν η Κίνα. Σήμερα, τα κινεζικά ναυπηγεία ελέγχου το 68% περίπου του παγκόσμιου συνόλου των νέων παραγγελιών πλοίων, κατασκευάζοντας τη συντριπτική πλειονότητα των bulk carriers, των tankers, των containerships και πλέον και των vehicle carriers. Το ερώτημα που αρχίζει να τίθεται ολοένα συχνότερα, όμως, είναι αν αυτή η κυριαρχία δεν έχει ταβάνι; 

Δεν πρόκειται για πρόβλεψη κατάρρευσης. Πρόκειται για μια συζήτηση γύρω από τη βιωσιμότητα του μοντέλου που επέτρεψε στην Κίνα να μετατραπεί στο "εργοστάσιο" της παγκόσμιας ναυπηγικής.

Η άνοδος βασίστηκε στον όγκο, όχι στην τεχνολογική υπεροχή

Η κινεζική επικράτηση στηρίχθηκε σε έναν συνδυασμό παραγόντων: κρατικές επιδοτήσεις, εύκολη πρόσβαση σε χρηματοδότηση, χαμηλό για χρόνια εργατικό κόστος και ικανότητα μαζικής παραγωγής πλοίων αποδεκτής ποιότητας. Το μοντέλο λειτούργησε άψογα σε μια περίοδο όπου η παγκόσμια ναυτιλία αναζητούσε χωρητικότητα γρήγορα και φθηνά.

Ωστόσο, το ίδιο αυτό μοντέλο δείχνει πλέον να φτάνει στα όριά του. Η μετάβαση σε πλοία χαμηλών ή μηδενικών εκπομπών, η αυξανόμενη πολυπλοκότητα των νέων σχεδιασμών και η ένταση των γεωπολιτικών ανταγωνισμών μεταβάλλουν τις προτεραιότητες των πλοιοκτητών και όχι πάντα υπέρ της Κίνας.

Η ναυπηγική βιομηχανία δεν λειτουργεί πια σε πολιτικό κενό. Οι σχέσεις της Κίνας με τις ΗΠΑ και την Ευρώπη έχουν μετατραπεί σε παράγοντα ρίσκου για μεγάλους ναυτιλιακούς ομίλους. Η εξάρτηση από έναν και μόνο ναυπηγικό κόμβο αρχίζει να θεωρείται στρατηγικά προβληματική, ειδικά σε σενάρια εμπορικών περιορισμών, κυρώσεων ή διαταραχών στις εφοδιαστικές αλυσίδες.

Παράλληλα, ζητήματα πνευματικής ιδιοκτησίας και προστασίας τεχνογνωσίας συνεχίζουν να προκαλούν επιφυλάξεις. Αν και οι καταγγελίες για αντιγραφή σχεδίων δεν είναι νέο φαινόμενο, αποκτούν ιδιαίτερη σημασία καθώς η αγορά στρέφεται σε πλοία υψηλής τεχνολογίας, όπως LNG carriers, ammonia-ready designs και σύνθετα containerships.

Όταν το κόστος ανεβαίνει, αυξάνουν οι εναλλακτικές 

Ένα ακόμη δεδομένο είναι ότι το κινεζικό εργατικό κόστος δεν είναι πλέον το χαμηλότερο στην Ασία. Η διαφορά τιμής με άλλες χώρες περιορίζεται, καθιστώντας πιο ελκυστικές εναλλακτικές λύσεις, έστω και σε μικρότερη κλίμακα.

Στη Νοτιοανατολική Ασία, χώρες όπως το Βιετνάμ και η Ινδονησία επανεμφανίζονται στον χάρτη, κυρίως σε μικρότερα πλοία, feeder containerships, offshore μονάδες και επισκευές. Οι δυνατότητες τους παραμένουν περιορισμένες σε επίπεδο τεχνολογίας, αλλά η κατεύθυνση είναι σαφής, να διεκδικήσουν προοδευτικά μερίδιο από την πίτα. 

Ιδιαίτερη σημασία έχει και η Ινδία, η οποία επενδύει συστηματικά στην αναβίωση της εγχώριας ναυπηγικής της βάσης, με ισχυρή κρατική στήριξη και έμφαση σε στρατιωτικά και dual-use προγράμματα. Αν και απέχει ακόμη από το να αποτελέσει σοβαρό ανταγωνιστή στην εμπορική ναυπήγηση, αντιμετωπίζεται ολοένα και περισσότερο ως μακροπρόθεσμος παίκτης.

Την ίδια ώρα, η Νότια Κορέα και η Ιαπωνία διατηρούν το προβάδισμα στις κατηγορίες υψηλής προστιθέμενης αξίας. LNG carriers, σύνθετα containerships και προηγμένα συστήματα πρόωσης παραμένουν το προνομιακό τους πεδίο, επιβεβαιώνοντας ότι ο όγκος δεν ταυτίζεται πάντα με την τεχνολογική υπεροχή.
Το κρίσιμο συμπέρασμα είναι ότι η κινεζική κυριαρχία δεν καταρρέει, αλλά δοκιμάζεται ποιοτικά. Σε όρους χωρητικότητας, η Κίνα βρίσκεται πιθανότατα στο ανώτατο σημείο της. Το ερώτημα για την επόμενη δεκαετία δεν είναι αν θα χάσει μερίδιο, αλλά σε ποιες κατηγορίες πλοίων και με ποιους όρους.
Αν το Πεκίνο επιλέξει μεγαλύτερη θεσμική διαφάνεια, ενίσχυση της προστασίας πνευματικής ιδιοκτησίας και ουσιαστικές διεθνείς συνεργασίες, μπορεί να παραμείνει κεντρικός παίκτης και στη νέα εποχή της ναυπηγικής. Αν όχι, η παγκόσμια βιομηχανία φαίνεται έτοιμη να κινηθεί –αργά αλλά σταθερά– προς μια πιο πολυκεντρική αρχιτεκτονική.