Η Ευρωπαϊκή Ένωση κατάφερε να καταλήξει σε συμφωνία για την παροχή  ενός άτοκου δανείου 90 δισ. ευρώ μετά από 16 ώρες μαραθωνίων συνομιλιών που ολοκληρώθηκαν το πρωί της Παρασκευής, ωστόσο η συμφωνία συγκαλύπτει τη μεγάλη και ουσιαστική διάσπαση της ευρωπαϊκής ενότητας.

Το σχέδιο χρήσης των παγωμένων ρωσικών περιουσιακών στοιχείων για την αποπληρωμή του δανείου, που για καιρό ήταν η μόνη πρόταση στο τραπέζι, είναι υπό κατάρρευση. Ο Φλαμανδός εθνικιστής Μπαρτ Ντε Βέβερ, ο οποίος έχτισε την πολιτική του καριέρα στην επιθυμία διάσπασης της χώρας του, άντεξε για περισσότερο από δύο μήνες. Ακόμα και μέχρι το απόγευμα της Πέμπτης, πολλές κυβερνήσεις της ΕΕ πίστευαν ότι θα υποχωρούσε. Όμως δεν το έκανε.

"Ουσιαστικά πήρε ό,τι ήθελε", δήλωσε υπό καθεστώς ανωνυμίας στο Politico ένας διπλωμάτης της ΕΕ, μετά τη λήξη της συνόδου κορυφής τις πρώτες πρωινές ώρες της Παρασκευής.

Το χρονικό

Τον περασμένο Οκτώβριο, οι ηγέτες της ΕΕ ήλπιζαν ότι θα πετύχουν μια συμφωνία για να κάνουν το πρωτοφανές βήμα της χρήσης ρωσικών περιουσιακών στοιχείων στο εξωτερικό για να παράσχουν οικονομική στήριξη στην Ουκρανία. Η ΕΕ έχει συνηθίσει ηγέτες όπως ο Ούγγρος Βίκτορ Όρμπαν να αντιτίθενται, όμως ξαφνικά αυτή τη φορά ο 54χρονος Ντε Βέβερ ήταν αυτός που έσπασε την κοινή γραμμή.

Οι μεγάλες ευρωπαϊκές πρωτεύουσες, οι οποίες είχαν υποσχεθεί στον Ουκρανό πρόεδρο Βολοντίμιρ Ζελένσκι ότι ήταν έτοιμοι να στείλουν στο Κίεβο δισεκατομμύρια ευρώ, θεώρησαν ότι το μόνο που χρειάζονταν ήταν ένα εύλογο διάστημα δύο μηνών για να κάμψουν την αντίσταση του Βελγίου. Αντ’ αυτού όμως, καθώς περνούσε ο καιρός, όλο και περισσότερες χώρες τάσσονταν με το μέρος του Ντε Βέβερ, αρχίζοντας να αναδύεται ένα ισχυρό λαϊκίστικο μπλοκ.

Μετά από σχεδόν καθημερινές συναντήσεις πρεσβευτών της ΕΕ, δεκάδες τηλεφωνήματα, διπλωματικές εξορμήσεις από το Βερολίνο στις Βρυξέλλες και εν μέσω μιας βίαιης ρωσικής επίθεσης στις ενεργειακές υποδομές της Ουκρανίας και σε πολιτικούς στόχους, δύο αντίπαλα στρατόπεδα εξακολουθούσαν να κινούνται σε αντίθετες κατευθύνσεις μέχρι το πρωί της συνόδου κορυφής την περασμένη Πέμπτη (18/12).

Το ένα στρατόπεδο χωρών —με επικεφαλής τότε το Βέλγιο με την υποστήριξη της Ιταλίας, της Βουλγαρίας και της Μάλτας— αντιτάχθηκε στη χρήση των ρωσικών περιουσιακών στοιχείων λόγω φόβων για αντίποινα. Αντ’ αυτού, ήθελαν η ΕΕ να δανειστεί χρήματα από κοινού. Το γεγονός ότι αυτή η ιδέα ήταν δυσάρεστη για τον Γερμανό Καγκελάριο Φρίντριχ Μερτς και τον φιλορώσο Όρμπαν της Ουγγαρίας δείχνει το μέγεθος της νίκης του Ντε Βέβερ.

"Οι χώρες που ζουν κοντά στη Ρωσία… βρήκαν συναισθηματικά ικανοποιητικό να προσπαθήσουν να αξιοποιήσουν τα παγωμένα περιουσιακά στοιχεία της Ρωσίας", δήλωσε ο Ντε Βέβερ στους δημοσιογράφους μετά τη σύνοδο κορυφής, αλλά "η πολιτική δεν είναι συναισθηματική δουλειά" και "η ορθολογικότητα επικράτησε".

Δημοφιλία στα ύψη

Ο Ντε Βέβερ ανταμείφθηκε για το πείσμα του τον Οκτώβριο με πρωτοφανή δημοτικότητα στο εσωτερικό της χώρας του. Συνεχίζοντας να αρνείται να υποκύψει στις πιέσεις, το μόνο που κατάφερνε ήταν να γίνει ακόμη πιο δημοφιλής. Το 67% των Βέλγων που συμμετείχαν σε δημοσκόπηση την εβδομάδα της συνόδου κορυφής δήλωσαν ότι υποστήριξαν την αντίθεσή του στο σχέδιο για τα παγωμένα ρωσικά περιουσιακά στοιχεία.

Πριν λίγες εβδομάδες, ο Γερμανός Μερτς και η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν δείπνησαν με τον Ντε Βέβερ στις Βρυξέλλες, καταβάλλοντας κάθε δυνατή προσπάθεια για να τον πείσουν να εγκαταλείψει την αντίθεσή του στο σχέδιο για τα παγωμένα περιουσιακά στοιχεία.

Δεν κατάφεραν τίποτα με το καρότο. Έτσι, ορισμένοι διπλωμάτες πρότειναν το μαστίγιο. Πριν από μια εβδομάδα, διπλωμάτες της ΕΕ υπονόησαν ότι αν το Βέλγιο δεν προσέλθει στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων για το σχέδιο για τα ρωσικά περιουσιακά στοιχεία, θα αποκλειστεί από τη διαδικασία λήψης αποφάσεων της ΕΕ, όπως είχε συμβεί με την Ουγγαρία λόγω της οπισθοδρόμησης του κράτους δικαίου. Αλλά η προειδοποίηση δεν μετακίνησε τον Ντε Βέβερ. Ούτε η απειλή της ΕΕ να παρακάμψει το Βέλγιο για να περάσει το σχέδιο με ειδική πλειοψηφία.

Η ημέρα της συνόδου

Καθώς συγκεντρώνονταν για τη σύνοδο κορυφής, οι 27 ηγέτες της ΕΕ αποφάσισαν να ακυρώσουν τα σχέδια για να συζητήσουν πρώτα τη χρηματοδότηση της Ουκρανίας και επέλεξαν να τα αφήσουν για το τέλος, για να δώσουν χρόνο να πειστει ο Ντε Βέβερ.  

Η πραγματική δράση συνέβαινε στα παρασκήνια. Ενώ οι συνάδελφοί του συζητούσαν ζητήματα όπως η διεύρυνση και ο επόμενος πολυετής προϋπολογισμός της Ένωσης, ο Βέλγος πρωθυπουργός και άλλοι βασικοί παράγοντες, συμπεριλαμβανομένης της Ιταλίδας πρωθυπουργού Τζόρτζια Μελόνι και του Γερμανού Μερτς, αποχωρούσαν από την αίθουσα. Ο Μερτς συναντήθηκε με τη Μελόνι κατ’ ιδίαν για να προσπαθήσει να την πείσει.

Το τίμημα που ζητούσε ο Ντε Βέβερ για την υποστήριξη του σχεδίου ήταν απεριόριστες οικονομικές εγγυήσεις από τις χώρες-μέλη του έναντι του πακέτου των 210 δισεκατομμυρίων ευρώ, σε περίπτωση που η Ρωσία μηνύσει ή προβεί σε αντίποινα με κάποιον άλλο τρόπο. Όμως η πρόταση δεν ευοδώθηκε, καθώς οι χώρες ανησυχούσαν για τον μη υπολογίσιμο αντίκτυπο στα κέρδη τους.

Μετά από τέσσερις ώρες συνομιλιών, υπήρχε ρεαλιστικά η πιθανότητα να μην υπάρξει συμφωνία. Η ιδέα της χρήσης ρωσικών περιουσιακών στοιχείων για το δάνειο αποδείχθηκε ανέφικτη λίγο αφότου κυκλοφόρησε μεταξύ των ηγετών ένα δισέλιδο νομικό έγγραφο που αφορούσε τις ανησυχίες του Βελγίου. Για πολλούς ηγέτες, έθεσε πάρα πολλά ερωτήματα και πήγε πολύ μακριά. Η Μελόνι άρχισε γρήγορα να εντοπίζει κενά στο έγγραφο και ο Γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν παρενέβη, ακολουθούμενος από τον πρωθυπουργό του Λουξεμβούργου Λικ Φρίντεν. Το σχέδιο ήταν νεκρό.

Με την ώρα να περνάει, η συζήτηση στράφηκε στο σχέδιο Β της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τη χρηματοδότηση της Ουκρανίας: κοινός δανεισμός. Στην πραγματικότητα, μια τέτοια ιδέα κυκλοφορούσε εδώ και μέρες. Η φον ντερ Λάιεν είχε ανοίξει την πόρτα στα ευρωομόλογα το πρωί της Τετάρτης κατά τη διάρκεια ομιλίας της στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. "Πρότεινα δύο διαφορετικές επιλογές για αυτό το επερχόμενο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, μία με βάση τα περιουσιακά στοιχεία και μία με βάση τον δανεισμό της ΕΕ", είπε.

Οι χώρες που εξαιρέθηκαν

Το ερώτημα ήταν πώς η ΕΕ θα μπορούσε να πείσει την Ουγγαρία, η οποία είχε αποκλείσει τα ευρωομόλογα, να άρει το βέτο της. Αξιωματούχοι της Επιτροπής εμφανίστηκαν βέβαιοι ότι είχαν βρει έναν τρόπο. Σε αντάλλαγμα για την υποστήριξη του Όρμπαν, η Επιτροπή θα απάλλασσε τους Ούγγρους φορολογούμενους από το να πληρώνουν για την άμυνα της Ουκρανίας. 

Ο Όρμπαν, ο Τσέχος πρωθυπουργός Αντρέι Μπάμπις και ο Σλοβάκος Ρόμπερτ Φίτσο — η τρόικα των ευρωσκεπτικιστών ηγετών της ΕΕ — συγκεντρώθηκαν για μια κατ’ ιδίαν συνάντηση στο περιθώριο της συνόδου κορυφής, προτού οι ηγέτες καθίσουν για δείπνο. Στο τέλος, όλοι θα εξαιρούνταν από το σχέδιο κοινού χρέους.

Το δια ταύτα  

Αυτό που ένωνε τους άλλους 24 ηγέτες της ΕΕ ήταν ότι συμφώνησαν ότι η αποτυχία σε αυτή τη σύνοδο κορυφής του Δεκεμβρίου δεν ήταν επιλογή. Χωρίς χρήματα από την ΕΕ, η Ουκρανία θα χρεοκοπούσε άμεσα.

Ο Ζελένσκι, ο οποίος έφτασε στις Βρυξέλλες το πρωί της Πέμπτης επιδιώκοντας να επικεντρώσει το ενδιαφέρον των ηγετών στο έργο που έχουν μπροστά τους, δήλωσε στους δημοσιογράφους μετά το μεσημεριανό γεύμα ότι εάν δεν καταφέρουν να καταλήξουν σε συμφωνία, η Ουκρανία θα πρέπει να μειώσει δραστικά τις δαπάνες. Αυτό θα σήμαινε λιγότερα όπλα και μη επανδρωμένα αεροσκάφη και περισσότερα θύματα από ρωσικές επιθέσεις.

Τελικά, η συμβιβαστική συμφωνία σημαίνει —όπως συμβαίνει τόσο συχνά στη διαδικασία λήψης αποφάσεων της ΕΕ— ότι σχεδόν κάθε ηγέτης μπορεί να την πουλήσει ως νίκη. Αλλά κανείς τόσο όσο ο Βέλγος πρωθυπουργός.

Πηγή: ERTnews, Politico