"Ο φιλελεύθερος ιδεαλισμός μίας διεθνούς τάξης πραγμάτων που βασίζεται σε συγκεκριμένους κανόνες αποδεικνύεται αυταπάτη". Με αυτά τα λόγια ο ιστορικός Χέρφριντ Μούνκλερ περιγράφει το κεντρικό δίλημμα της γερμανικής κυβέρνησης στο πεδίο της εξωτερικής πολιτικής.

Στο ίδιο μήκος κύματος, ο καγκελάριος Φρίντριχ Μερτς παρατηρούσε προ ημερών ότι η αμφισβήτηση της καθιερωμένης τάξης πραγμάτων δεν προέρχεται πλέον αποκλειστικά μόνο από αυταρχικά καθεστώτα, "αλλά και από την Αμερική, δυστυχώς". Κάτι που επιβεβαιώνει άλλωστε το έγγραφο για τη Στρατηγική Ασφαλείας των ΗΠΑ, που δόθηκε πρόσφατα στη δημοσιότητα.

"Οι Αμερικανοί αποχαιρετούν την Ευρώπη"

Η μεγαλύτερη ανησυχία που επικρατεί σε γερμανικούς διπλωματικούς και στρατιωτικούς κύκλους είναι ότι οι Αμερικανοί αποδεσμεύονται από την Ευρώπη, όσον αφορά την πολιτική ασφαλείας. Ενδεικτική ήταν η δήλωση του στρατηγού Κρίστιαν Φρόιντινκ στο περιοδικό The Atlantic, στις αρχές Δεκεμβρίου, ότι η άμεση επαφή με Αμερικανούς ομολόγους του έχει πλέον "διακοπεί", ενώ μέχρι πρότινος υπήρχε επικοινωνία "νυχθημερόν".

Όπως επισημαίνει στην Deutsche Welle ο Χένινγκ Βολφ, αναλυτής της Γερμανικής Εταιρείας για την Εξωτερική Πολιτική (DGAP), "σε περίπτωση αποδέσμευσης των Αμερικανών, με οποιονδήποτε τρόπο και αν συμβεί αυτό, εντείνεται η πίεση προς τους Ευρωπαίους να δραστηριοποιηθούν και να αποτελέσουν ικανό αντίβαρο".

"Ζητιάνος" απέναντι στην Κίνα;

Στις διμερείς σχέσεις με την Κίνα το Βερολίνο επιχειρεί να αποκαταστήσει τις ρωγμές του πρόσφατου παρελθόντος. Το φθινόπωρο ο υπουργός Εξωτερικών Γιόχαν Βάντεφουλ είχε ακυρώσει προγραμματισμένη περιοδεία του στην Κίνα, όταν διαπίστωσε ότι στο Πεκίνο δεν θα τον περίμενε κανένας συνομιλητής περιωπής, εκτός από τον ομόλογό του. Ίσως γιατί είχε προηγηθεί έντονη κριτική του Βάντεφουλ για την κινεζική πολιτική στο ζήτημα της Ταϊβάν.

Τελικά, ο επικεφαλής της γερμανικής διπλωματίας πραγματοποίησε προ ημερών το ταξίδι του στην Κίνα, αφού προηγουμένως εμφανίστηκε στο Πεκίνο ο Γερμανός υπουργός Οικονομικών και αντικαγκελάριος Λαρς Κλίνγκμπαϊλ, για να αποκαταστήσει κάποιες ισορροπίες.

Φαίνεται ότι και εδώ οι συσχετισμοί δυνάμεων έχουν αλλάξει, παρατηρεί ο Χένινγκ Βολφ. "Οι Κινέζοι έχουν καταφέρει να βρεθούν στην πρώτη γραμμή της τεχνολογικής προόδου σε πολλούς τομείς, εκτοπίζοντας τη γερμανική βιομηχανία. Αυτό σημαίνει ότι και η ίδια η Γερμανία δεν θεωρείται πλέον τόσο σημαντική" εκτιμά ο αναλυτής της DGAP. Με ενδιαφέρον αναμένεται τώρα η επίσκεψη του καγκελάριου Φρίντριχ Μερτς στο Πεκίνο στις αρχές του 2026.

Ισραήλ: Αλληλεγγύη με "κριτικό πνεύμα"

"Έρχομαι ως φίλος του Ισραήλ και γνωρίζω ότι η φιλία μεταξύ της Γερμανίας και του Ισραήλ είναι πολύτιμο αγαθό" έλεγε ο καγκελάριος Μερτς κατά την επίσκεψή του στο Ισραήλ τον Δεκέμβριο. Τα "θερμά λόγια" προς τον οικοδεσπότη πρωθυπουργό Βενιαμίν Νετανιάχου δεν ήταν αυτονόητα, αν αναλογιστεί κανείς ότι μόλις τον Αύγουστο το Βερολίνο είχε "παγώσει" τις εξαγωγές όπλων προς το Ισραήλ, τα οποία θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν στη Λωρίδα της Γάζας. Όμως τον Νοέμβριο ο Μερτς ανακάλεσε το εμπάργκο, ανοίγοντας παράλληλα τον δρόμο για την επίσκεψή του στο Ισραήλ, ένα ταξίδι που μάλλον καθυστέρησε σε σύγκριση με αντίστοιχες επισκέψεις των προκατόχων του, δηλαδή του σοσιαλδημοκράτη Όλαφ Σολτς και της Άνγκελα Μέρκελ από τους Χριστιανοδημοκράτες (CDU).

Ενώ όμως η Άνγκελα Μέρκελ διαβεβαίωνε ότι "η ασφάλεια του Ισραήλ αποτελεί επιταγή συνταγματικής φύσης για τη Γερμανία", ο Φρίντριχ Μερτς λέει απλώς ότι το δικαίωμα ύπαρξης και η ασφάλεια του Ισραήλ αποτελούν "τον απαράλλακτο πυρήνα των διμερών μας σχέσεων". Σηματοδοτεί η νέα διατύπωση κάποια αλλαγή στη στάση του Βερολίνου; Όχι, αναφέρει στην Deutsche Welle ο Χανς Γιάκομπ Σίντλερ, διευθυντής του Counter Extremism Project.

Βέβαια ο ίδιος ο καγκελάριος παραδέχθηκε -παρόντος του Νετανιάχου- ότι το στρατιωτικό χτύπημα του Ισραήλ στη Γάζα ως αντίδραση στην τρομοκρατική επίθεση της ισλαμιστικής Χαμάς τον Οκτώβριο του 2023 έχει θέσει τη γερμανική κυβέρνηση "ενώπιον διλημμάτων". Τα οποία μάλλον επιτείνονται, καθώς το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο έχει εκδώσει ένταλμα σύλληψης εναντίον του Νετανιάχου, με αποτέλεσμα ο Ισραηλινός πρωθυπουργός να αποφεύγει να επισκεφθεί ο ίδιος το Βερολίνο.

"Εδώ υπάρχει πραγματικά ένα μεγάλο δίλημμα" λέει ο Χανς Γιάκομπ Σίντλερ, "ώστε να μην βρεθούμε σε μία κατάσταση, στην οποία θα πρέπει να πούμε "εντάξει, για λόγους διπλωματίας δεν μπορούμε και δεν θέλουμε να συλλάβουμε τον κ.Νετανιάχου, ειδικά εμείς εδώ στη Γερμανία", αλλά από την άλλη δεν θέλουμε να υιοθετήσουμε μία συμπεριφορά επιβλαβή για το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο".

Και "καγκελάριος Εξωτερικών" ο Μερτς

Ποια πορεία θα επιλέξει το Βερολίνο σε μία συγκυρία, κατά την οποία μεταβάλλονται γεωπολιτικοί συσχετισμοί και αναθεωρούνται διεθνείς κανόνες; Σε κάθε περίπτωση είναι απαραίτητη η αναζήτηση συμμαχιών, ακόμα και "δύσκολων συμμαχιών", εκτιμά ο Γιοχάνες Βάρβικ, καθηγητής Διεθνών Σχέσεων στο Πανεπιστήμιο του Χάλλε. "Ορθώς προσπαθεί η Γερμανία να διατηρήσει τις συμμαχίες της, αλλά και να διαμορφώσει νέα κοινά μέτωπα και νέα δίκτυα με άλλες περιφερειακές δυνάμεις" τονίζει ο Γερμανός αναλυτής, αναφέροντας ως παράδειγμα τη Βραζιλία, το Μεξικό ή το Βιετνάμ.

"Το ζητούμενο είναι να παραμένεις σε επαφή ακόμα και με όσους αντιμετωπίζεις με κριτική διάθεση. Εάν συνομιλείς μόνο με εκείνους, με τους οποίους ήδη συμφωνείς, θα αισθανθείς τεράστια μοναξιά στη σημερινή πραγματικότητα της διεθνούς πολιτικής" αναφέρει ο ίδιος.

Από την αρχή της θητείας του ο καγκελάριος είχε δώσει ιδιαίτερη σημασία σε ζητήματα εξωτερικής πολιτικής. Γι' αυτό κάποιοι τον αποκαλούσαν "καγκελάριο Εξωτερικών". Παρά ταύτα, εκτιμά ο αναλυτής Χένινγκ Βολφ της DGAP, "η εξωτερική πολιτική του Βερολίνου αργεί ακόμη πολύ να αντιδράσει στα νέα δεδομένα".

Επιμέλεια: Γιάννης Παπαδημητρίου

Πηγή: Deutsche Welle