Του Κώστα Ράπτη

Παρακολουθώντας τον Γερμανό καγκελάριο Φρίντριχ Μερτς να διακηρύσσει το τέλος της ευρω-αμερικανικής σχέσης όπως την ξέραμε, ο ιδιαίτερα εξοικειωμένος με τα κινεζικά πράγματα Γάλλος επιχειρηματίας και αρθρογράφος Μπερτράν Αρνό, είχε έναν ενδιαφέροντα συνειρμό. Συνειδητοποίησε ότι η παρούσα καμπή μπορεί να παραλληλισθεί ιστορικά με τη σινο-σοβιετική ρήξη των αρχών της δεκαετίας του '60 στο τότε σοσιαλιστικό στρατόπεδο.

Η σινο-σοβιετική ρήξη,υπενθυμίζει ο Αρνό σε κείμενό του στο Substack, προέκυψε λόγω ενός ιδεολογικού ρήγματος, σύμφωνα με το οποίο, μετά την "αποσταλινοποίηση” στην Σοβιετική Ένωση και την υιοθέτηση από τον Χρουστσόφ της "ειρηνικής συνύπαρξη” με τη Δύση, η Κίνα κατηγόρησε τους Σοβιετικούς ως "ρεβιζιονιστές προδότες”.

Ο Χρουστσόφ επιδίωξε την "ειρηνική συνύπαρξη” σε μεγάλο βαθμό για να αποφύγει τη στρατιωτική αντιπαράθεση, σε μια εποχή πυρηνικής "ισορροπίας του τρόμου”, και να ανακατευθύνει τους πόρους προς τον σοβιετικό κόσμο.

Η "ειρηνική συνύπαρξη” του Χρουστσόφ ήταν η επιστολή παραίτησης της Σοβιετικής Ένωσης από τον Ψυχρό Πόλεμο ως ολοκληρωτικό αγώνα. Ήταν η δήλωση των Σοβιετικών ότι δεν ήταν πλέον πρόθυμοι να επωμιστούν το κόστος μιας αντιπαράθεσης που συνήθιζαν να ορίζουν ως πολιτισμική.

Η Κίνα ήταν, εκείνη την εποχή, σε μεγάλο βαθμό ο ελλάσων εταίρος της Σοβιετικής Ένωσης, εξαρτώμενη από τη σοβιετική τεχνική βοήθεια, ευθυγραμμισμένη με το νοοτροπικό πλαίσιο της Μόσχας και αφοσιωμένη σε μια αντιπαράθεση με τη Δύση που πίστευε ότι ήταν ο καθοριστικός αγώνας της εποχής. Η στροφή του Χρουστσόφ προς την "ειρηνική συνύπαρξη” δεν ήταν απλώς μια αλλαγή πολιτικής - ήταν μια προδοσία όλων όσων η Κίνα πίστευε ότι αντιπροσώπευε η συνεργασία τους.

Οι ομοιότητες με το σήμερα είναι εντυπωσιακές. Η "ειρηνική συνύπαρξη” είναι αυτό που λέει τώρα ο Τραμπ ότι θέλει να επιτύχει με τη Ρωσία. Έχει επαναλάβει δεκάδες φορές ότι "η καλή σχέση με τη Ρωσία είναι κάτι καλό” και ότι ήταν λάθος να ξοδευτούν "τρισεκατομμύρια και τρισεκατομμύρια δολάρια” στην αντιπαράθεση. Και όπως ο Χρουστσόφ, λέει στους ελάσσονες εταίρους του, τους Ευρωπαίους: ο αγώνας γύρω από τον οποίο οργανώσατε τα πάντα δεν αξίζει πλέον για εμάς. Οι Ευρωπαίοι βρίσκονται, κάπως κατανοητά, σε κατάσταση σοκ και διέγερσης.

Η τελευταία Στρατηγική Εθνικής Ασφάλειας των ΗΠΑ εγκαταλείπει επίσημα την επιδίωξη παγκόσμιας ηγεμονίας, την οποία αποκαλεί "θεμελιωδώς ανεπιθύμητο και αδύνατο στόχο”, για να δώσει προτεραιότητα στην εσωτερική ανόρθωση και στο Δυτικό Ημισφαίριο, ενώ επαναπροσδιορίζει τον ανταγωνισμό με την Κίνα ως πρωτίστως οικονομικό και όχι στρατιωτικό (ο ίδιος ο τίτλος του σχετικού με την την Κίνα κεφαλαίου στο κείμενο είναι "Κερδίζοντας το Οικονομικό Μέλλον, Αποτρέποντας τη Στρατιωτική Αντιπαράθεση”).

Οι δε Ευρωπαίοι καταγγέλλουν τώρα ρητά τους Αμερικανούς ως "ρεβιζιονιστές”. Δύσκολα μπορεί να υποτιμήσει κανείς τη σημασία του να εμφανίζεται ένας Γερμανός καγκελάριος (και μάλιστα προερχόμενος από τη Χριστιανοδημοκρατία, παραδοσιακά το πιο φιλοαμερικανικό κόμμα) και να παρουσιάζει τις σχέσεις ΗΠΑ-Ευρώπης ως θεμελιωδώς αντιπαραθετικές.

"Αυτή η πορεία δεν είναι προσωρινή. Ο Τραμπ δεν εμφανίστηκε από τη μια μέρα στην άλλη και ούτε αυτή η πολιτική θα εξαφανιστεί από τη μια μέρα στην άλλη” σημείωσε μάλιστα ο Φρίντριχ Μερτς. Με άλλα λόγια: αυτό είναι δομικό, η παλιά Αμερική δεν επιστρέφει.

Η ειρωνεία της Ιστορίας βρίσκεται σε πλήρη δράση. Ο πόλεμος στην Ουκρανία ουσιαστικά ξέσπασε λόγω της επέκτασης της διατλαντικής συμμαχίας. Και τώρα καταλήγει να την διαρρηγνύει.

Σημαίνουσες φυσιογνωμίες της Ουάσινγκτον συμφωνούν ως προς το μέγεθος της αλλαγής. Κατά τον Ρίτσαρντ Χάας, ο οποίος προήδρευσε του Συμβουλίου Εξωτερικών Σχέσεων των ΗΠΑ για 20 χρόνια, η χώρα του βιώνει "τη μεγαλύτερη ανακατεύθυνση της εξωτερικής πολιτικής της από το τέλος του Β' Παγκοσμίου Πολέμου και την αυγή του Ψυχρού Πολέμου πριν από 80 χρόνια”.

Ο Τσας Φρίμαν, πρώην βοηθός υπουργός Άμυνας που εξελίχθηκε σε επικριτή του αμερικανικού κατεστημένου και πιστεύει ότι ο Χάας και οι όμοιοί του προκάλεσαν αυτό το χάος, κατέληξε στο ίδιο εν πολλοίς συμπέρασμα σε ομιλία του υπό τον τίτλο "Παραχωρώντας το μέλλον στην Κίνα”: "Εμείς οι Αμερικανοί έχουμε πλέον προχωρήσει πολύ στην αποχώρησή μας από την παγκόσμια τάξη που κάποτε υποστηρίζαμε και βοηθήσαμε να εγκαθιδρυθεί”.

Οι Ρώσοι συμφωνούν επίσης, αποκαλώντας τη νέα στρατηγική κατεύθυνση των ΗΠΑ "σε μεγάλο βαθμό συμβατή με το όραμά μας”, όπως και οι Κινέζοι, αν και με έναν χαρακτηριστικά πιο διακριτικό τρόπο. Ο Τσεν Γιξίν, νυν επικεφαλής του ισχυρού Υπουργείου Κρατικής Ασφάλειας της Κίνας έγραψε πρόσφατα στην Study Times, επίσημη εφημερίδα της Κεντρικής Σχολής του Κομμουνιστικού Κόμματος, ότι "η διεθνής διαμόρφωση δυνάμεων μετακινείται από τη μονοπολικότητα στην πολυπολικότητα”. Περιγράφει τη "μονοπολική ηγεμονία” (γνωστή και ως ηγεμονία των ΗΠΑ) ως "ολοένα και πιο μη βιώσιμη, με επιταχυνόμενες δημοκρατικές ανωμαλίες, οικονομική παρακμή και κοινωνικό κατακερματισμό εσωτερικά, και επιταχυνόμενη χρηματοπιστωτική χρεοκοπία, ηγεμονική αποτυχία και θρυμματισμό μύθων εξωτερικά”.

Πράγμα που σημαίνει ότι υπάρχει μια αξιοσημείωτη συναίνεση που αναδύεται από την Ουάσιγκτον μέχρι τη Μόσχα, το Πεκίνο και το Βερολίνο: η αμερικανική πρωτοκαθεδρία τελειώνει. Το κατεστημένο και οι επικριτές του, οι αντίπαλοι και οι σύμμαχοι - όλοι το βλέπουν. Όταν ακόμη και ο πιο ατλαντιστής καγκελάριος της Γερμανίας κηρύσσει την Pax Americana νεκρή, η διάγνωση δεν είναι πλέον αμφιλεγόμενη.

Το βασικό ερώτημα που πρέπει να τεθεί, καταλήγει ο Αρνό, είναι: αν ο Τραμπ είναι ο Χρουστσόφ, ποιος μπορεί να είναι ο Ντενγκ Χσιαοπίνγκ;