Εν μέσω υβριδικών απειλών, drones και πράξεις δολιοφθοράς της Ρωσίας σε χώρες του ΝΑΤΟ, η Ευρώπη προχωρά σε κάτι που φαινόταν αδιανόητο πριν από λίγα χρόνια: Σχεδιάζει πώς να αντεπιτεθεί.

Όπως μεταδίδει το Politico, οι ιδέες κυμαίνονται από κοινές επιθετικές κυβερνοεπιχειρήσεις κατά της Ρωσίας και ταχύτερη και πιο συντονισμένη απόδοση ευθυνών για υβριδικές επιθέσεις, έως αιφνιδιαστικές στρατιωτικές ασκήσεις υπό την ηγεσία του ΝΑΤΟ, σύμφωνα με δύο ανώτερους Ευρωπαίους κυβερνητικούς αξιωματούχους και τρεις διπλωμάτες της ΕΕ.

"Οι Ρώσοι δοκιμάζουν συνεχώς τα όρια - ποια είναι η αντίδραση, πόσο μακριά μπορούμε να φτάσουμε;" σημείωσε η υπουργός Εξωτερικών της Λετονίας, Baiba Braže, σε συνέντευξή της στο Politico. Χρειάζεται μια πιο ενεργητική αντίδραση, λέει. "Και δεν είναι τα λόγια που στέλνουν το μήνυμα - αλλά οι πράξεις".

Ρωσικά drones έχουν πετάξει πολλές φορές πάνω από την Πολωνία και τη Ρουμανία τις τελευταίες εβδομάδες και μήνες, ενώ ύποπτα drones έχουν προκαλέσει χάος σε αεροδρόμια και στρατιωτικές βάσεις σε ολόκληρη την ήπειρο. Άλλα περιστατικά περιλαμβάνουν παρεμβολές GPS, εισβολές μαχητικών αεροσκαφών και πολεμικών πλοίων, καθώς και μια έκρηξη σε σιδηροδρομική γραμμή της Πολωνίας που μεταφέρει στρατιωτική βοήθεια στην Ουκρανία.

"Συνολικά, η Ευρώπη και η συμμαχία πρέπει να αναρωτηθούν πόσο καιρό είμαστε διατεθειμένοι να ανεχόμαστε αυτό το είδος υβριδικού πολέμου... [και] αν πρέπει να εξετάσουμε το ενδεχόμενο να γίνουμε πιο ενεργοί σε αυτόν τον τομέα", δήλωσε ο Γερμανός υφυπουργός Άμυνας Florian Hahn την περασμένη εβδομάδα.

Τα τελευταία χρόνια, η Ρωσία έχει στείλει πράκτορές της να σκοτώσουν πολιτικούς εχθρούς στο Ηνωμένο Βασίλειο, έχει κατηγορηθεί για την ανατίναξη αποθηκών όπλων στην Κεντρική Ευρώπη, έχει προσπαθήσει να αποσταθεροποιήσει την ΕΕ χρηματοδοτώντας ακροδεξιά πολιτικά κόμματα, έχει εμπλακεί σε πόλεμο στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και έχει προσπαθήσει να ανατρέψει εκλογές σε χώρες όπως η Ρουμανία και η Μολδαβία.

Ωστόσο, η κλίμακα και η συχνότητα των τρεχουσών επιθέσεων είναι άνευ προηγουμένου. Το Globsec, ένα think tank με έδρα την Πράγα, υπολόγισε ότι μεταξύ Ιανουαρίου και Ιουλίου πραγματοποιήθηκαν περισσότερες από 110 πράξεις δολιοφθοράς και απόπειρες επιθέσεων στην Ευρώπη, κυρίως στην Πολωνία και τη Γαλλία, από άτομα που έχουν σχέσεις με τη Μόσχα.

"Ο σημερινός κόσμος προσφέρει έναν πολύ πιο ανοιχτό - θα μπορούσε κανείς να πει δημιουργικό - χώρο για την εξωτερική πολιτική", είχε πει ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντίμιρ Πούτιν κατά τη διάρκεια διάσκεψης τον Οκτώβριο, προσθέτοντας: "Παρακολουθούμε στενά την αυξανόμενη στρατιωτικοποίηση της Ευρώπης. Είναι απλώς ρητορική ή ήρθε η ώρα να αντιδράσουμε;"

Η Ρωσία μπορεί να θεωρεί την ΕΕ και το ΝΑΤΟ αντιπάλους της ή ακόμη και εχθρούς -ο πρώην Ρώσος πρόεδρος και νυν αναπληρωτής επικεφαλής του Συμβουλίου Ασφαλείας του Κρεμλίνου Ντμίτρι Μεντβέντεφ δήλωσε τον περασμένο μήνα: "Οι ΗΠΑ είναι ο αντίπαλός μας".

Ωστόσο, η Ευρώπη δεν θέλει πόλεμο με μια Ρωσία που διαθέτει πυρηνικά όπλα και πρέπει λοιπόν να βρει έναν τρόπο να απαντήσει με τρόπο που να αποτρέπει τη Μόσχα, χωρίς όμως να ξεπεράσει τα όρια του Κρεμλίνου που θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε ανοιχτό πόλεμο.

Αυτό δεν σημαίνει ότι πρέπει να υποκύψουμε, σύμφωνα με τον αρχηγό των σουηδικών ενόπλων δυνάμεων, στρατηγό Michael Claesson. "Δεν μπορούμε να επιτρέψουμε στον εαυτό μας να φοβάται και να ανησυχεί για κλιμάκωση της έντασης", δήλωσε σε συνέντευξή του. "Πρέπει να είμαστε αποφασιστικοί".

Μέχρι στιγμής, η απάντηση της Ευρώπης ήταν η ενίσχυση των αμυντικών συστημάτων της. Αφού κατέρριψε τα ρωσικά drones πάνω από την Πολωνία, το ΝΑΤΟ ανακοίνωσε ότι θα ενισχύσει τα αμυντικά συστήματα της συμμαχίας στην ανατολική της πτέρυγα, απόφαση που υιοθέτησε και η ΕΕ.

Ακόμα και αυτό εξοργίζει τη Μόσχα: Οι Ευρωπαίοι "πρέπει να φοβούνται και να τρέμουν σαν τα ζώα σε κοπάδι που οδηγείται στη σφαγή", απασφάλισε ο Μεντβέντεφ. "Πρέπει να [λερώνονται] από το φόβο, αισθανόμενοι το κοντινό και οδυνηρό τέλος τους".

Η Ευρώπη ανεβάζει ταχύτητα

Μετά την αποστολή 10.000 στρατιωτών για την προστασία των κρίσιμων υποδομών της Πολωνίας, σε συνέχεια της έκρηξης στον σιδηρόδρομο που συνδέει τη Βαρσοβία με το Κίεβο, ο Πολωνός πρωθυπουργός Ντόναλντ Τουσκ κατηγόρησε την Παρασκευή τη Μόσχα ότι εμπλέκεται σε "κρατική τρομοκρατία".

Μετά το περιστατικό, η επικεφαλής της εξωτερικής πολιτικής της ΕΕ, Κάγια Κάλλας, δήλωσε ότι τέτοιες απειλές αποτελούν "ακραίο κίνδυνο" για την Ένωση, υποστηρίζοντας ότι πρέπει να "ανταποκριθεί με σθένος" στις επιθέσεις.

Την περασμένη εβδομάδα, ο Ιταλός υπουργός Άμυνας Guido Crosetto επέκρινε την "αδράνεια" της ηπείρου απέναντι στις αυξανόμενες υβριδικές επιθέσεις και παρουσίασε ένα σχέδιο 125 σελίδων. Σε αυτό πρότεινε τη δημιουργία ενός Ευρωπαϊκού Κέντρου για την Αντιμετώπιση του Υβριδικού Πολέμου, μιας δύναμης 1.500 ατόμων για την καταπολέμηση των κυβερνοεπιθέσεων, καθώς και στρατιωτικού προσωπικού, εξειδικευμένου στην τεχνητή νοημοσύνη.

"Όλοι πρέπει να αναθεωρήσουν τις διαδικασίες ασφαλείας τους", πρόσθεσε την Πέμπτη ο Πολωνός υπουργός Εξωτερικών Radosław Sikorski. "Η Ρωσία κλιμακώνει σαφώς τον υβριδικό πόλεμο της εναντίον των πολιτών της ΕΕ".

Και τώρα...ώρα για δράση

Όπως σχολιάζει το Politico, το τι σημαίνει πραγματικά μια πιο δυναμική αντίδραση, παραμένει αδιευκρίνιστο.

Αυτό οφείλεται εν μέρει στο γεγονός ότι Μόσχα και Βρυξέλλες διαφέρουν - η τελευταία είναι σαφώς πιο περιορισμένη από την υποχρέωση να ενεργεί σύμφωνα με τους κανόνες, λέει ο Kevin Limonier, καθηγητής και αναπληρωτής διευθυντής του think tank GEODE με έδρα το Παρίσι.

"Αυτό θέτει ένα ηθικό και φιλοσοφικό ερώτημα: Μπορούν τα κράτη που διέπονται από το κράτος δικαίου να χρησιμοποιήσουν τα ίδια εργαλεία ... και τις ίδιες στρατηγικές με τους Ρώσους;", ρώτησε.

Μέχρι στιγμής, χώρες όπως η Γερμανία και η Ρουμανία ενισχύουν τους κανόνες που θα επιτρέπουν στις αρχές να καταρρίπτουν drones που πετούν πάνω από αεροδρόμια και στρατιωτικά ευαίσθητα αντικείμενα.

Οι εθνικές υπηρεσίες ασφαλείας, εν τω μεταξύ, μπορούν να λειτουργούν σε μια νομική γκρίζα ζώνη. Σύμμαχοι από τη Δανία έως την Τσεχία επιτρέπουν ήδη επιθετικές κυβερνοεπιχειρήσεις. Σύμφωνα με πληροφορίες, το Ηνωμένο Βασίλειο εισέβαλε στα δίκτυα του ISIS για να αποκτήσει πληροφορίες σχετικά με ένα πρόγραμμα drones που βρισκόταν σε αρχικό στάδιο από την τρομοκρατική ομάδα το 2017.

Οι σύμμαχοι πρέπει να δρουν προληπτικά στην κυβερνοεπίθεση, δήλωσε ο Braže, και να επικεντρωθούν στην "αύξηση της επίγνωσης της κατάστασης - συντονίζοντας τις υπηρεσίες ασφάλειας και πληροφοριών".

Στην πράξη, οι χώρες θα μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν μεθόδους κυβερνοπολέμου για να στοχεύσουν κρίσιμα συστήματα για την πολεμική προσπάθεια της Ρωσίας, όπως η οικονομική ζώνη Alabuga στο Tatarstan στην ανατολική-κεντρική Ρωσία, όπου η Μόσχα παράγει τα drones Shahed, καθώς και ενεργειακές εγκαταστάσεις ή τρένα που μεταφέρουν όπλα, δήλωσε ο Filip Bryjka, πολιτικός επιστήμονας και εμπειρογνώμονας σε θέματα υβριδικών απειλών στην Πολωνική Ακαδημία Επιστημών.

"Θα μπορούσαμε να επιτεθούμε στο σύστημα και να διαταράξουμε τη λειτουργία του", δήλωσε.

Η Ευρώπη πρέπει επίσης να βρει τον τρόπο να ανταποκριθεί στις μεγάλης κλίμακας εκστρατείες παραπληροφόρησης της Ρωσίας με δικές της προσπάθειες εντός της χώρας.

"Η ρωσική κοινή γνώμη... είναι κάπως απρόσιτη", δήλωσε ένας ανώτερος στρατιωτικός αξιωματούχος. "Πρέπει να συνεργαστούμε με συμμάχους που έχουν αρκετά λεπτομερή κατανόηση της ρωσικής σκέψης - αυτό σημαίνει ότι πρέπει να καθιερωθεί συνεργασία και στον τομέα του πληροφοριακού πολέμου".

Επίδειξη ισχύος

Το ΝΑΤΟ, από την πλευρά του, είναι ένας αμυντικός οργανισμός και ως εκ τούτου είναι επιφυλακτικό όσον αφορά στις επιθετικές επιχειρήσεις. "Οι ασύμμετρες αντιδράσεις αποτελούν σημαντικό μέρος της συζήτησης", δήλωσε ένας διπλωμάτης του ΝΑΤΟ, αλλά "δεν πρόκειται να υποκύψουμε στις ίδιες τακτικές με τη Ρωσία".

Αντ' αυτού, η συμμαχία θα πρέπει να δώσει προτεραιότητα σε επιδείξεις ισχύος που αναδεικνύουν την ισχύ και την ενότητα της, λέει η Οάνα Λουνγκέσκου, πρώην εκπρόσωπος του ΝΑΤΟ και μέλος του think tank Royal United Services Institute του Λονδίνου. Στην πράξη, αυτό σημαίνει να ανακοινώνεται άμεσα εάν η Μόσχα βρίσκεται πίσω από μια υβριδική επίθεση και να διεξάγονται στρατιωτικές ασκήσεις "χωρίς προειδοποίηση" στα ρωσικά σύνορα με τη Λιθουανία ή την Εσθονία.

Εν τω μεταξύ, το υποστηριζόμενο από το ΝΑΤΟ Centre of Excellence on Hybrid Threats στο Ελσίνκι "παρέχει επίσης εμπειρογνωμοσύνη και εκπαίδευση" και συντάσσει "πολιτικές για την αντιμετώπιση αυτών των απειλών", δήλωσε ο Maarten ten Wolde, ανώτερος αναλυτής του οργανισμού. 

"Αναμφίβολα, πρέπει να γίνουν περισσότερα στον τομέα των υβριδικών απειλών", δήλωσε ένας ανώτερος διπλωμάτης του ΝΑΤΟ, συμπεριλαμβανομένης της ενίσχυσης της συλλογικής απόδοσης ευθυνών μετά από επιθέσεις και της διασφάλισης ότι "με διάφορα μέσα θα δείξουμε ότι δίνουμε προσοχή και μπορούμε να μετακινήσουμε πόρους με ευελιξία".