Νόμο με τον οποίο θα επιτρέπεται σε χιλιάδες μαχητές του Κουρδικού Εργατικού Κόμματος (ΡΚΚ) και πολίτες να επιστρέψουν στις πατρίδες τους από τις κρυψώνες τους στο βόρειο Ιράκ ετοιμάζει η Τουρκία, στο πλαίσιο των διαπραγματεύσεων για τον τερματισμό ενός πολέμου που διαρκεί εδώ και γενιές.

Ειδικότερα, ανώτερος αξιωματούχος της Μέσης Ανατολής και πηγή από κουρδικό πολιτικό κόμμα στην Τουρκία δήλωσαν ότι ο προτεινόμενος νόμος θα προστατεύει όσους επιστρέφουν στις πατρίδες τους, αλλά δεν θα προσφέρει γενική αμνηστία για τα εγκλήματα που διέπραξαν πρώην μαχητές. Ορισμένοι ηγέτες των μαχητών ενδέχεται να σταλούν σε τρίτες χώρες στο πλαίσιο των σχεδίων, όπως μεταδίδει το Reuters.

Η επιστροφή των ανταρτών του PKK και των οικογενειών τους από τις βάσεις τους στα ορεινά του βόρειου Ιράκ θεωρείται ένα από τα τελευταία εμπόδια στην ειρηνευτική διαδικασία που ξεκίνησε πριν από ένα χρόνο με στόχο τον τερματισμό ενός πολέμου που έχει στοιχίσει τη ζωή σε 40.000 ανθρώπους.

Ενώ οι αξιωματούχοι έχουν μιλήσει δημοσίως για τις προσπάθειες συμφιλίωσης σε γενικές γραμμές, οι πηγές αποκάλυψαν λεπτομέρειες που δεν είχαν αναφερθεί προηγουμένως, συμπεριλαμβανομένων προτάσεων για την επιστροφή σε ξεχωριστές φάσεις πολιτών και μαχητών, καθώς και για την αποστολή διοικητών σε τρίτες χώρες.

Ο αξιωματούχος της Μέσης Ανατολής, περιγράφοντας τις ευαίσθητες διαπραγματεύσεις υπό τον όρο της ανωνυμίας, δήλωσε ότι η νομοθεσία που θα επιτρέπει τις επιστροφές θα μπορούσε να κατατεθεί στο τουρκικό κοινοβούλιο ήδη από αυτό το μήνα.

Εξετάζεται το ενδεχόμενο ξεχωριστών φάσεων επιστροφών

Η τουρκική υπηρεσία πληροφοριών MIT, η οποία ηγήθηκε των συνομιλιών με το PKK, δεν σχολίασε αμέσως την πρόταση. Το PKK δεν σχολίασε αμέσως.

Από τότε που οι Κούρδοι μαχητές ξεκίνησαν την εξέγερσή τους το 1984 - αρχικά με στόχο τη δημιουργία ενός ανεξάρτητου κουρδικού κράτους - η σύγκρουση έχει επιφέρει τεράστιο οικονομικό και κοινωνικό βάρος στην Τουρκία και τις γειτονικές χώρες.

Η λήξη του θα ενίσχυε την πολιτική και οικονομική σταθερότητα της Τουρκίας, μέλους του ΝΑΤΟ, και θα μείωνε τις εντάσεις στο Ιράκ, όπου εδρεύει το PKK, και στη Συρία, όπου οι Κούρδοι μαχητές έχουν συμμαχήσει με τις αμερικανικές δυνάμεις.

Σε μια σημαντική ανατροπή, το PKK ανακοίνωσε τον Μάιο την απόφασή του να αφοπλιστεί και να διαλυθεί, μετά από έκκληση του φυλακισμένου ηγέτη του Αμπντουλάχ Οτσαλάν να τερματίσει τον ένοπλο αγώνα.

Τον Ιούλιο, η οργάνωση έκαψε συμβολικά τα όπλα της και τον περασμένο μήνα ανακοίνωσε την απόσυρση των μαχητών της από την Τουρκία, στο πλαίσιο της διαδικασίας αποστρατιωτικοποίησης. Κάλεσε την Άγκυρα να λάβει μέτρα ώστε τα μέλη της να μπορούν να συμμετέχουν στη "δημοκρατική πολιτική".

Ωστόσο, οι όροι της συμφιλίωσης είναι ευαίσθητοι, καθώς η Τουρκία είναι επιφυλακτική όσον αφορά την παροχή ευρείας αμνηστίας για τα εγκλήματα που θεωρεί ότι έχει διαπράξει στο παρελθόν η τρομοκρατική οργάνωση.

Ο Νουμάν Κουρτουλμούς, επικεφαλής της επιτροπής συμφιλίωσης που συστάθηκε από την Τουρκία τον Αύγουστο, δήλωσε την περασμένη εβδομάδα ότι οποιαδήποτε νομικά μέτρα θα ληφθούν μόνο αφού η Τουρκία επαληθεύσει ότι το PKK έχει ολοκληρώσει τη διαδικασία διάλυσής του.

"Μόλις οι μονάδες ασφάλειας και πληροφοριών της Τουρκίας επαληθεύσουν και επιβεβαιώσουν ότι η οργάνωση έχει πράγματι καταθέσει τα όπλα της και έχει ολοκληρώσει τη διαδικασία διάλυσής της, η χώρα θα εισέλθει σε μια νέα φάση νομικών ρυθμίσεων με στόχο την οικοδόμηση μιας Τουρκίας χωρίς τρομοκρατία", δήλωσε.

Σύμφωνα με τον ανώτερο αξιωματούχο για τη Μέση Ανατολή, η πρόταση που συζητείται τώρα προβλέπει την επιστροφή περίπου 1.000 αμάχων και μη μαχητών πρώτα, ακολουθούμενη από περίπου 8.000 μαχητές μετά από ατομική εξέταση.

Πέρα από αυτό, ο αξιωματούχος είπε ότι η Τουρκία έχει μέχρι στιγμής αρνηθεί να δεχτεί πίσω περίπου 1.000 ανώτερα και μεσαία στελέχη του PKK και επιθυμεί να μεταφερθούν σε τρίτη χώρα, πιθανόν στην Ευρώπη.

Οι συνομιλίες για το θέμα αυτό συνεχίζονται, με ορισμένα από τα μέρη που συμμετέχουν στις διαπραγματεύσεις να εκφράζουν την ανησυχία τους ότι ο αποκλεισμός των ανώτερων στελεχών του PKK από την επαναπατρισμό θα μπορούσε τελικά να πυροδοτήσει μια νέα εξέγερση, ανέφερε ο αξιωματούχος.

Η νομοθεσία που θα επιτρέψει την επιστροφή θα μπορούσε να κατατεθεί στο τουρκικό κοινοβούλιο ήδη από τα τέλη Νοεμβρίου, πρόσθεσε ο αξιωματούχος.

Ο Ταγίπ Τεμέλ, αναπληρωτής συμπρόεδρος του φιλοκουρδικού κόμματος DEM – το οποίο, αν και είναι κόμμα της αντιπολίτευσης, έχει συνεργαστεί στενά με την κυβέρνηση για την ειρηνευτική διαδικασία – δήλωσε ότι οι εν εξελίξει διαπραγματεύσεις επικεντρώνονται σε μια φόρμουλα που έχει τονίσει προσωπικά ο Οτσαλάν.

"Είναι σε εξέλιξη η κατάρτιση ενός ειδικού νόμου για το PKK, ο οποίος θα επιτρέψει τη δημοκρατική και κοινωνική επανένταξη των μελών του", δήλωσε ο Τεμέλ στο Reuters.

"Ο νόμος θα καλύπτει όλους όσους επιστρέφουν από το PKK, είτε είναι πολίτες είτε μαχητές. Δεν υπάρχει σχέδιο για σταδιακή επιστροφή. Η φόρμουλα που επεξεργάζεται είναι ολοκληρωμένη και ισχύει για όλους".

Επιβεβαίωσε ότι η Τουρκία είχε προτείνει την αποστολή ορισμένων στελεχών του PKK σε τρίτες χώρες, αλλά είπε ότι αυτό θα πρέπει να συζητηθεί με τις πιθανές χώρες υποδοχής.

Διαφορετικές διαδικασίες για διαφορετικές ομάδες

Άλλη πηγή στο DEM, το τρίτο μεγαλύτερο κόμμα του κοινοβουλίου, ανέφερε ότι η επιτροπή που συντάσσει την πρόταση εργάζεται πάνω σε έναν ενιαίο νόμο ειδικά για το PKK, ο οποίος θα αποφεύγει τη χρήση όρων που υποδηλώνουν γενική αμνηστία.

"Διαφορετικές διαδικασίες θα ισχύουν για διαφορετικές ομάδες επαναπατριζόμενων", ανέφερε η πηγή, προσθέτοντας ότι ορισμένα μέλη του PKK που επιστρέφουν θα αντιμετωπίσουν πιθανώς έρευνες και δίκες. "Διαφορετικά, θα είναι δύσκολο να επιτευχθεί συναίνεση μεταξύ των μερών της επιτροπής".

Μόλις η κοινοβουλευτική επιτροπή ολοκληρώσει το έργο της, αναμένεται να υποβάλει στο κοινοβούλιο πρόταση για ειδικό νόμο σχετικά με το PKK, ανοίγοντας τον δρόμο για πιθανή νομοθεσία.

Η Human Rights Watch προέτρεψε τους νομοθέτες να αξιοποιήσουν την ειρηνευτική διαδικασία για να αναμορφώσουν τους νόμους που χρησιμοποιούνται εδώ και καιρό για να κατηγορούν και να φυλακίζουν μη βίαιους Κούρδους ακτιβιστές.

Η επιτροπή "έχει μια μοναδική ευκαιρία να συμβάλει στη διαμόρφωση μιας μετασυγκρουσιακής κοινωνίας και θα πρέπει να υποβάλει τολμηρές προτάσεις για την κατάργηση καταχρηστικών νόμων που χρησιμοποιούνται για να φιμώσουν και να περιθωριοποιήσουν τους ανθρώπους", δήλωσε ο Χιου Γουίλιαμσον, διευθυντής της HRW για την Ευρώπη και την Κεντρική Ασία.