Τη "σοβαρή" και "ανησυχητική οπισθοδρόμηση" της Τουρκίας στον τομέα του κράτους δικαίου και των θεμελιωδών δικαιωμάτων, που αποτελούν "αναπόσπαστο κομμάτι για την πρόοδο των ευρωτουρκικών σχέσεων", υπογραμμίζει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή στην ετήσια έκθεση της για την ενταξιακή πορεία της χώρας στην ΕΕ, που δόθηκε σήμερα στη δημοσιότητα.

"Η Τουρκία παραμένει υποψήφια χώρα και βασικός εταίρος για την ΕΕ", όμως, "οι ενταξιακές της διαπραγματεύσεις παραμένουν σε στασιμότητα από το 2018", τονίζει η έκθεση της Επιτροπής. Παράλληλα, υπογραμμίζεται "το στρατηγικό ενδιαφέρον της ΕΕ για ένα σταθερό και ασφαλές περιβάλλον στην Ανατολική Μεσόγειο και για την ανάπτυξη μιας συνεργατικής και αμοιβαία επωφελούς σχέσης με την Τουρκία" με σταδιακό, αναλογικό και αναστρέψιμο τρόπο.

Από οικονομικής άποψης, η Τουρκία παραμένει ο πέμπτος μεγαλύτερος εμπορικός εταίρος της ΕΕ το 2024, με το εμπόριο να φτάνει σε ιστορικό υψηλό άνω των 210 δισ. ευρώ.

Κράτος δικαίου

Η Επιτροπή επισημαίνει τις "σοβαρές ανησυχίες της ΕΕ" για την απομάκρυνση της Τουρκίας από τις δημοκρατικές αξίες, ιδίως μετά τις συλλήψεις και τις κατηγορίες που απαγγέλθηκαν εναντίον αιρετών αξιωματούχων, προσωπικοτήτων της αντιπολίτευσης, πολιτικών ακτιβιστών, εκπροσώπων της κοινωνίας των πολιτών και επιχειρήσεων, δημοσιογράφων και άλλων από τις αρχές του 2025. "Η συνεχιζόμενη επιδείνωση των δημοκρατικών προτύπων, του κράτους δικαίου, της ανεξαρτησίας της δικαστικής εξουσίας και του σεβασμού των θεμελιωδών δικαιωμάτων εξακολουθεί να αποτελεί θέμα σημαντικής ανησυχίας", επισημαίνεται.

Επιπλέον, γίνεται ειδική αναφορά στη σύλληψη, το Μάρτιο του 2025, του δημάρχου της Κωνσταντινούπολης και υποψήφιου της αντιπολίτευσης, Εκρέμ Ιμάμογλου, μαζί με άλλους δημάρχους του Ρεπουμπλικανικού Λαϊκού Κόμματος (CHP) και ανώτερων δημοτικών αξιωματούχων με κατηγορίες για φερόμενη διαφθορά, καθώς και στην ακύρωση του διπλώματος του Ιμάμογλου -απόφαση που τον εμποδίζει από το να θέσει υποψηφιότητα για Πρόεδρος.

Ελληνοτουρκικά

Για τις σχέσεις μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας, η Επιτροπή καταγράφει τη συνέχιση του "θετικού κλίματος" και "επανασύνδεσης", μέσα από μια σειρά συναντήσεων σε υπουργικό επίπεδο, αλλά και σε επίπεδο ηγετών. Καταγράφεται ότι μετά τη "Διακήρυξη των Αθηνών του Δεκεμβρίου 2023 για τις Φιλικές Σχέσεις και την Καλή Γειτονία" που υπέγραψαν οι δύο ηγέτες, οι τουρκικές και ελληνικές αντιπροσωπείες συναντήθηκαν αρκετές φορές για να συζητήσουν μέτρα οικοδόμησης στρατιωτικής εμπιστοσύνης.

Ωστόσο, η Επιτροπή τονίζει ότι "παρά το θετικό κλίμα και τον συνεχιζόμενο διάλογο, η ανεπίλυτη διαμάχη σχετικά με την υφαλοκρηπίδα και τις αποκλειστικές οικονομικές ζώνες συνέχισε να επιβαρύνει τις διμερείς σχέσεις".

Συγκεκριμένα, υπογραμμίζεται ότι τον Απρίλιο του 2025, η Τουρκία απέρριψε τη δημοσίευση του Ελληνικού Θαλάσσιου Χωροταξικού Σχεδίου, το οποίο η Ελλάδα πρέπει να καταρτίσει και να εφαρμόσει βάσει της σχετικής Οδηγίας. Επίσης, τον Ιούνιο του 2025, η Τουρκία παρουσίασε τον θαλάσσιο χωροταξικό της σχεδιασμό, αμφισβητώντας τα κυριαρχικά δικαιώματα και τη δικαιοδοσία της Ελλάδας, ενώ τον Αύγουστο του 2025, ανακοίνωσε την ίδρυση δύο θαλάσσιων πάρκων που εκτείνονται σε περιοχές υπό ελληνική δικαιοδοσία.

Αναφέρεται, επίσης, ότι η Τουρκία αντιτάχθηκε στην ίδρυση τριών θαλάσσιων πάρκων από την Ελλάδα, εξ ολοκλήρου εντός των ελληνικών χωρικών υδάτων. Παράλληλα, η Άγκυρα συνέχισε να εκδίδει με το πρόσχημα των αεροναυτικών ασκήσεων, μια σειρά γενικών προειδοποιήσεων ναυσιπλοΐας, ζητώντας την αποστρατιωτικοποίηση των νησιών του Ανατολικού Αιγαίου που ανήκουν στην Ελλάδα βάσει διεθνών συνθηκών και αμφισβητώντας έμμεσα τα ελληνικά κυριαρχικά δικαιώματα.

"Αιτία ανησυχίας" αποτελεί και η συμπερίληψη του δόγματος της "Γαλάζιας Πατρίδας" στα τουρκικά σχολικά εγχειρίδια.

Η έκθεση της Επιτροπής επισημαίνει ότι η πιθανή επέκταση των ελληνικών χωρικών υδάτων στα 12 ναυτικά μίλια στο Αιγαίο Πέλαγος, συνέχισε να επηρεάζει τις σχέσεις Ελλάδας-Τουρκίας, ενώ υπενθυμίζεται ότι εξακολουθεί να ισχύει η διακήρυξη του 1995 ότι οποιαδήποτε μονομερής ενέργεια της Ελλάδας για επέκταση των χωρικών της υδάτων θα θεωρούνταν casus belli.

Η έκθεση αναφέρεται στις συνεχιζόμενες τουρκικές παραβιάσεις των ελληνικών χωρικών υδάτων, "με αισθητή αύξηση των περιστατικών" σε σύγκριση με πέρυσι, ενώ προσθέτει ότι έχουν αναφερθεί και παραβιάσεις του ελληνικού εναέριου χώρου.

Επισημαίνεται, επίσης, ότι η Τουρκία συνέχισε να παρεμποδίζει τις ερευνητικές δραστηριότητες για το υποθαλάσσιο καλώδιο "Great Sea Interconnector" που είναι "έργο κοινού ευρωπαϊκού ενδιαφέροντος", επιμένοντας στα σχέδιά της για μια διασύνδεση ηλεκτρικής ενέργειας με τη διεθνώς μη αναγνωρισμένη, "Τουρκική Δημοκρατία της Βόρειας Κύπρου".

Τέλος, η Επιτροπή τονίζει ότι δεν ελήφθησαν μέτρα για την επαναλειτουργία της Ελληνορθόδοξης Σχολής της Χάλκης, η οποία είναι κλειστή από το 1971 και υπογραμμίζει ότι οι ανησυχίες της UNESCO σχετικά με τη μετατροπή των μουσείων της Αγίας Σοφίας και της Χώρας σε τζαμιά παρέμειναν ανεπίλυτες.

Σημειώνεται, επίσης, ότι συνεχίστηκαν οι πράξεις βανδαλισμού και η καταστροφή χώρων λατρείας των μειονοτήτων και τονίζεται ότι τα εγκλήματα μίσους κατά των θρησκευτικών μειονοτήτων πρέπει να διερευνηθούν αποτελεσματικά.

Κύπρος

Η έκθεση τονίζει ότι η ΕΕ αποδίδει ιδιαίτερη σημασία στην επανέναρξη και την πρόοδο των συνομιλιών για τη διευθέτηση του Κυπριακού για την περαιτέρω ενίσχυση της συνεργασίας ΕΕ-Τουρκίας. Επισημαίνεται, ωστόσο, ότι "η Τουρκία συνεχίζει να αρνείται να αναγνωρίσει την Κυπριακή Δημοκρατία και υποστηρίζει μια λύση δύο κρατών στην Κύπρο, σε αντίθεση με τα σχετικά ψηφίσματα του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ".

"Είναι πλέον ύψιστης σημασίας η Τουρκία να δεσμευτεί και να συμβάλει ενεργά σε μια δίκαιη, συνολική και βιώσιμη διευθέτηση του Κυπριακού εντός του πλαισίου των Ηνωμένων Εθνών, στη βάση μιας δικοινοτικής, διζωνικής ομοσπονδίας με πολιτική ισότητα και σύμφωνα με τα σχετικά ψηφίσματα του ΟΗΕ, καθώς και σύμφωνα με το κεκτημένο της ΕΕ και τις αρχές στις οποίες βασίζεται η ΕΕ", τονίζει η Επιτροπή.

Προσθέτει, επίσης, ότι "η Τουρκία πρέπει επειγόντως να εκπληρώσει την υποχρέωσή της να εφαρμόσει πλήρως το Πρόσθετο Πρωτόκολλο στη Συμφωνία Σύνδεσης ΕΕ-Τουρκίας και να σημειώσει πρόοδο προς την εξομάλυνση των σχέσεων με την Κυπριακή Δημοκρατία". Θα πρέπει ακόμα να ανακαλέσει αμέσως όλες τις ενέργειες και τα βήματα που έχει λάβει από το 2020 σχετικά με τα Βαρώσια που αντιβαίνουν στα σχετικά ψηφίσματα του ΟΗΕ.

Σημειώνεται, τέλος, ότι δεν υπήρξαν μη εξουσιοδοτημένες δραστηριότητες γεώτρησης από την Τουρκία στην Ανατολική Μεσόγειο κατά την περίοδο αναφοράς. Ωστόσο, οι στρατιωτικές ασκήσεις της Τουρκίας στις θαλάσσιες ζώνες της Κύπρου συνεχίστηκαν. Οι πτήσεις τουρκικών μη επανδρωμένων αεροσκαφών στην περιοχή πληροφοριών πτήσης και στον εθνικό εναέριο χώρο της Κυπριακής Δημοκρατίας συνεχίστηκαν επίσης αμείωτες.

Εξωτερικές σχέσεις

Η έκθεση τονίζει ότι η Τουρκία δεν ευθυγραμμίζεται με την Κοινή Εξωτερική Πολιτική και Πολιτική Ασφαλείας (ΚΕΠΠΑ) της ΕΕ και επιδεικνύει ελάχιστη πολιτική βούληση να βελτιωθεί -γεγονός που "αντιβαίνει με το στρατηγικό στόχο της Άγκυρας για ένταξη στην ΕΕ".

Η Τουρκία έχει επίσης επιβάλει μια ολοένα και πιο ενεργή και πολυεπίπεδη εξωτερική πολιτική. Οι αυξανόμενες γεωπολιτικές προκλήσεις υπογράμμισαν τον στρατηγικό περιφερειακό της ρόλο, ιδίως σε σχέση με τις εξελίξεις στη Συρία, την Ουκρανία, τη Γάζα και τον Νότιο Καύκασο.

Όσον αφορά στον επιθετικό πόλεμο της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας, η Τουρκία συνέχισε να τονίζει τον ρόλο της ως πιθανού διαμεσολαβητή, όπως υποστηρίζεται από τη διοργάνωση άμεσων συνομιλιών μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας στην Κωνσταντινούπολη τον Μάιο, Ιούνιο και Ιούλιο του 2025. Η Τουρκία δεν ευθυγραμμίζεται συστηματικά με τα περιοριστικά μέτρα της ΕΕ κατά της Ρωσίας. Ωστόσο, έχει λάβει μέτρα για να αποτρέψει την παράκαμψη των κυρώσεων κατά της Ρωσίας μέσω τουρκικού εδάφους, επιτυγχάνοντας ορισμένα αποτελέσματα.

Όσον αφορά στην ειρηνευτική διαδικασία στη Μέση Ανατολή, η Τουρκία ευθυγραμμίζεται με τη θέση της ΕΕ σχετικά με την ανάγκη επανεκκίνησης της πολιτικής διαδικασίας, προκειμένου να εφαρμοστεί η λύση των δύο κρατών και συμμετέχει στον "Παγκόσμιο Συνασπισμό" για την εφαρμογή της. Η τουρκική θέση σε ορισμένα ζητήματα -όπως η Χαμάς, η οποία θεωρείται νόμιμος πολιτικός συνομιλητής από την Άγκυρα - δεν μπορεί να συμβιβαστεί με τη θέση της ΕΕ, η οποία σαφώς χαρακτηρίζει τη Χαμάς ως τρομοκρατική οργάνωση.

Μετανάστευση

Η Δήλωση ΕΕ-Τουρκίας του 2016 συνέχισε να αποφέρει αποτελέσματα και παρέμεινε το βασικό πλαίσιο για τη συνεργασία στον τομέα της μετανάστευσης. Η Τουρκία συνέχισε τις αξιοσημείωτες προσπάθειές της να φιλοξενήσει 2,7 εκατομμύρια πρόσφυγες, συμπεριλαμβανομένων Σύρων υπό προσωρινή προστασία.

Η ΕΕ έχει κινητοποιήσει 12,5 δισεκατομμύρια ευρώ για την υποστήριξη των προσφύγων και των κοινοτήτων υποδοχής από το 2011. Η ΕΕ συνέχισε να παρέχει βοήθεια σε τομείς, όπως οι βασικές ανάγκες, η διαχείριση των συνόρων, η εκπαίδευση, η υγειονομική περίθαλψη, η προστασία και η κοινωνικοοικονομική στήριξη.

Η Άγκυρα απορρίπτει ως μεροληπτική και αβάσιμη την έκθεση της Κομισιόν  

Το τουρκικό υπουργείο Εξωτερικών απορρίπτει ως "μεροληπτικά, προκατειλημμένα και αβάσιμα" όσα αναφέρονται στην έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής σχετικά με τη Δικαιοσύνη, τα θεμελιώδη δικαιώματα και τις εσωτερικές πολιτικές εξελίξεις στην Τουρκία.

Αναφορικά με τα ελληνοτουρκικά και το Κυπριακό, στην ανακοίνωση του τουρκικού ΥΠΕΞ σημειώνεται: "Το γεγονός ότι στην έκθεση δίνεται χώρος, όπως πάντοτε, στις μακράν της πραγματικότητας, παράνομες και μαξιμαλιστικές απόψεις της Ελλάδας και της "ελληνοκυπριακής πλευράς" (sic), καθώς και το γεγονός ότι αγνοούνται οι δίκαιες ανησυχίες της Τουρκίας και της "Τουρκικής Δημοκρατίας της Βόρειας Κύπρου" (sic), αποδεικνύει για άλλη μια φορά ότι η ΕΕ παίρνει θέση στο ζήτημα της Κύπρου και πως δεν είναι δυνατόν να συμβάλει στις προσπάθειες επίλυσης του Κυπριακού ζητήματος".

Η 'Αγκυρα υποστηρίζει ακόμη ότι τα σχόλια στην έκθεση, "πέραν του ότι δεν συνάδουν με τις προσπάθειες για διαμόρφωση μιας θετικής ατζέντας μεταξύ της Τουρκίας και της ΕΕ, έχουν επίσης διατυπωθεί σε μια γλώσσα που αντιφάσκει με τα μακροπρόθεσμα συμφέροντα των δύο πλευρών".

Η τουρκική ανακοίνωση καταλήγει με την επισήμανση ότι η ανάπτυξη μιας ισχυρότερης και βασισμένης σε αμοιβαία εμπιστοσύνη συνεργασίας μεταξύ της Τουρκίας και της ΕΕ είναι προς το συμφέρον τόσο της Τουρκίας όσο και της Ευρώπης και της ευρύτερης περιοχής.

Αναλυτικά η ανακοίνωση του τουρκικού υπουργείου Εξωτερικών έχει ως εξής:

"Απορρίπτουμε μεροληπτικούς, προκατειλημμένους και αβάσιμους ισχυρισμούς της Έκθεσης για την Τουρκία την οποία δημοσίευσε σήμερα (4 Νοεμβρίου) η Ευρωπαϊκή Επιτροπή σχετικά με τη Δικαιοσύνη, τα θεμελιώδη δικαιώματα και τις εσωτερικές πολιτικές εξελίξεις.

"Τα εν λόγω σχόλια, πέραν του ότι δεν συνάδουν με τις προσπάθειες για διαμόρφωση μιας θετικής ατζέντας μεταξύ της Τουρκίας και της ΕΕ, έχουν επίσης διατυπωθεί σε μια γλώσσα που αντιφάσκει με τα μακροπρόθεσμα συμφέροντα των δύο πλευρών.

"Το επίπεδο εναρμόνισης με το ευρωπαϊκό κεκτημένο που αναδεικνύεται στην Έκθεση αποτελεί την πιο σαφή έκφραση της προσήλωσής μας στον στρατηγικό στόχο της ένταξης στην ΕΕ, παρά τα πολιτικά και άδικα εμπόδια που αντιμετωπίζουμε κατά την ενταξιακή διαδικασία.

"Αξιολογούμε ως θετικό και εύστοχο το γεγονός ότι η Έκθεση τονίζει το υψηλό επίπεδο προσαρμογής της Τουρκίας στην λειτουργική οικονομία της αγοράς και τις σταθερές μακροοικονομικές πολιτικές της.

Σημειώνουμε με ικανοποίηση το γεγονός ότι η Έκθεση περιλαμβάνει αναφορές στην εποικοδομητική στάση της Τουρκίας στην Ανατολική Μεσόγειο, στη βελτίωση των σχέσεων με την Ελλάδα και στον εντεινόμενο διάλογο με την ΕΕ. Με βάση αυτές τις θετικές εξελίξεις, τονίζουμε για άλλη μια φορά τη δίκαιη προσδοκία μας για άμεση άρση των αποφάσεων του Συμβουλίου Εξωτερικών Υποθέσεων της 15ης Ιουλίου 2019. 

"Αξιολογούμε επίσης θετικά τις αναφορές στην ενεργό και πολυεπίπεδη εξωτερική πολιτική της Τουρκίας, στις αποφασιστικές προσπάθειές της για ενίσχυση των στρατηγικών συνεργασιών και στον εποικοδομητικό ρόλο της όσον αφορά την προώθηση της ειρήνης και της σταθερότητας στην περιοχή.

"Ομοίως, θεωρούμε σημαντικό να τονιστεί η στρατηγική σημασία της Τουρκίας για την ΕΕ και οι ευθύνες της σε τομείς κοινού ενδιαφέροντος, ενόψει των περιφερειακών και παγκόσμιων προκλήσεων. Στο πλαίσιο αυτό, είναι σημαντικό να λειτουργούν τα όργανα και οι καθιερωμένοι μηχανισμοί συνεργασίας μεταξύ της Τουρκίας και της ΕΕ και να συμμετέχει ενεργά η Τουρκία στις πρωτοβουλίες και τα προγράμματα της ΕΕ στον τομέα της άμυνας και της ασφάλειας.

"Το γεγονός ότι στην Έκθεση δίνεται χώρος, όπως πάντοτε, στις μακράν της πραγματικότητας, παράνομες και μαξιμαλιστικές απόψεις της Ελλάδας και της ‘ελληνοκυπριακής πλευράς', καθώς και το γεγονός ότι αγνοούνται οι δίκαιες ανησυχίες της Τουρκίας και της ‘Τουρκικής Δημοκρατίας της Βόρειας Κύπρου', αποδεικνύει για άλλη μια φορά ότι η ΕΕ παίρνει θέση στο ζήτημα της Κύπρου και πως δεν είναι δυνατόν να συμβάλει στις προσπάθειες επίλυσης του κυπριακού ζητήματος. 

"Η ΕΕ πρέπει να διαχειρίζεται τις σχέσεις της με την Τουρκία στο πλαίσιο της αρχής της τήρησης των συμπεφωνημένων (σ.σ. pacta sunt servanda), με μια προσέγγιση που να ενισχύει την προοπτική της ένταξης, αποφεύγοντας πολιτικές και ρητορικές που οδηγούν τις σχέσεις αυτές σε αδιέξοδο και υιοθετώντας αμερόληπτη στάση, ώστε να μην επιτρέπει οι σχέσεις να καθίστανται όμηροι διμερών ζητημάτων. 

"Η ανάπτυξη μιας ισχυρότερης, θεσμοθετημένης και βασισμένης σε αμοιβαία εμπιστοσύνη συνεργασίας μεταξύ της Τουρκίας και της ΕΕ είναι προς το συμφέρον τόσο της Τουρκίας όσο και της Ευρώπης και της ευρύτερης γεωγραφίας μας.

"Η χώρα μας συνεχίζει το έργο της με αποφασιστικότητα, με αυτή την αντίληψη και το όραμα, και αναμένει από την ΕΕ να επιδείξει την ίδια στρατηγική βούληση και εποικοδομητική προσέγγιση".

Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ