Του Κώστα Ράπτη

Η ανακούφιση στις διεθνείς αγορές μετά τα όσα προέκυψαν στο περιθώριο της συνόδου της Οικονομικής Κοινότητας Ασίας-Ειρηνικού (APEC) στο Μπουσάν της Νοτίου Κορέας υπήρξε πραγματική. Όμως, η βαθύτερη σημασία της "μεγάλης επιτυχίας" που, κατά τον Ντόναλντ Τραμπ, σημάδεψε τη συνάντησή του με τον Σι Τζινπίνγκ (παρά την πολύ πιο συγκρατημένη φρασεολογία και κινησεολογία του δεύτερου) μένει να αποδειχθεί. Και, ως γνωστόν, ο διάβολος κρύβεται στις λεπτομέρειες, πολλές εκ των οποίων μέλλει να καθορισθούν από τις κοινές ομάδες εργασίας οι οποίες θα αναλάβουν καθήκοντα.

Ήδη οι περισσότερο αισιόδοξοι αναλυτές (όπως, λ.χ., ο καθηγητής του Τεχνολογικού Πανεπιστημίου του Σίδνεϊ, Τιμ Χάρκορτ, τον οποίο παραθέτει το BBC) κάνουν λόγο για "επανεκκίνηση της παγκοσμιοποίησης στη μεταπανδημική εποχή", ενώ ο ίδιος ο Τραμπ υπαινίσσεται ένα condominium των δύο μεγαλύτερων οικονομιών του πλανήτη, αναγγέλλοντας ότι "η G2 θα συνεδριάσει σύντομα".

Και όλα αυτά έπειτα από πολύμηνο κλιμακούμενο εμπορικό και τεχνολογικό πόλεμο, που οδήγησε προς στιγμήν τούς εκατέρωθεν δασμούς στα εξωφρενικά επίπεδα του 125%-145%...

Χωρίς αναφορά στην Ταϊβάν

Σε κάθε περίπτωση, νέες επαφές κορυφής δρομολογούνται για το επόμενο διάστημα. Ο Ντόναλντ Τραμπ θα επισκεφθεί την Κίνα του χρόνου (πιθανότατα τον Απρίλιο, με ανταποδοτική επίσκεψη Σι κατόπιν στη Φλόριντα), ενώ το κινεζικό υπουργείο Εμπορίου έκανε γνωστό ότι αναστέλλεται για έναν χρόνο η εφαρμογή των μέτρων ελέγχου εξαγωγών που ανακοινώθηκαν στις 9 Οκτωβρίου.

Σύμφωνα με όσα δήλωσε κατά την πτήση της επιστροφής του ο Ντόναλντ Τραμπ, η Ουάσινγκτον μειώνει στο 10% τους πρόσθετους δασμούς της τάξεως του 20% που είχε επιβάλει από τον Μάρτιο σε πολυάριθμα κινεζικά προϊόντα ως αντίποινα για τον ανεπαρκή, όπως καταγγέλλει, έλεγχο της Κίνας στο λαθρεμπόριο φαιντανύλης. Επανέρχεται έτσι η συνολική δασμολογική επιβάρυνση των κινεζικών προϊόντων στο 47%.

Επιπλέον, διαβεβαίωσε ότι συνήψε με τον Σι Τζινπίνγκ συμφωνία ενός έτους για την προμήθεια σπάνιων γαιών, η οποία θα ανανεώνεται κάθε χρόνο έπειτα από διαπραγμάτευση.

Υπενθυμίζεται ότι το Πεκίνο επέβαλε πρόσφατα νέους περιορισμούς στις εξαγωγές αυτών των κρίσιμης σημασίας για την παγκόσμια βιομηχανία υλικών, στα οποία η Κίνα ασκεί οιονεί μονοπώλιο. Ο Τραμπ είχε απαντήσει ανακοινώνοντας απαγορευτικούς τελωνειακούς δασμούς της τάξης του 100% σε όλα τα κινεζικά προϊόντα, οι οποίοι επρόκειτο να τεθούν σε ισχύ σήμερα, πριν υπαναχωρήσει.

Ο ένοικος του Λευκού Οίκου διαβεβαίωσε ότι η Κίνα ετοιμάζεται να αγοράσει από τις Ηνωμένες Πολιτείες σημαντικές ποσότητες σόγιας και άλλων αγροτικών προϊόντων. Σε αντίποινα για τους αμερικανικούς επιπρόσθετους δασμούς, που συνδέονταν με τη φαιντανύλη, η Κίνα (μέχρι πέρσι αγοραστής των μισών αμερικανικών εξαγωγών σόγιας) είχε επιβάλει τους δικούς της περιορισμούς στα εισαγόμενα από τις ΗΠΑ αγροτικά προϊόντα, στρεφόμενη σε άλλες χώρες παραγωγούς, όπως η Βραζιλία και η Αργεντινή. Καθώς πλήττονται οι Αμερικανοί αγρότες, το ζήτημα ήταν κρίσιμης σημασίας για τον Ντόναλντ Τραμπ, ο οποίος ήθελε να εξασφαλίσει μια πολιτική νίκη σε ένα κρίσιμης σημασίας γι' αυτόν τμήμα του εκλογικού σώματος.

Το Πεκίνο, πάλι, επιδιώκει να ενισχύσει τη βιομηχανία των ηλεκτρονικών μικροκυκλωμάτων, για να παρακάμψει τους περιορισμούς στις εξαγωγές που έχει επιβάλει η Ουάσινγκτον σε εξαρτήματα που έχουν ουσιώδη σημασία για την ανάπτυξη της τεχνητής νοημοσύνης.

Ο γενικός διευθυντής της γιγάντιας αμερικανικής εταιρείας μικροκυκλωμάτων Nvidia, Τζένσεν Χουάνγκ, είχε ζητήσει την Τρίτη από την Ουάσινγκτον να εγκρίνει την πώληση στην Κίνα μικροκυκλωμάτων τεχνητής νοημοσύνης κατασκευασμένων στις ΗΠΑ. Αλλά αυτή τη φορά είναι η κινεζική πλευρά που διατυπώνει ανησυχίες εθνικής ασφάλειας σε σχέση με προϊόντα της Nvidia.

"Η Ταϊβάν δεν αναφέρθηκε καθόλου. Το ζήτημα αυτό δεν εθίγη", δήλωσε ο Τραμπ επί του Air Force One. Το θέμα θεωρούνταν μείζον σημείο τριβής κατά τη συνάντηση, καθώς αναλυτές περίμεναν ότι το Πεκίνο θα επεδίωκε να ασκήσει πίεση σχετικά με το νησί, την κυριαρχία του οποίου διεκδικεί.

Αντιθέτως, υπήρξε εκτενής συζήτηση για το ουκρανικό ζήτημα, όπου, κατά τον Τραμπ, ο Σι Τζινπίνγκ "θα βοηθήσει" κατά το δυνατόν για τον πιθανό τερματισμό του πολέμου.

Από την πλευρά του, ο Κινέζος πρόεδρος τόνισε ότι Ουάσινγκτον και Πεκίνο θα πρέπει να αποφύγουν τον "φαύλο κύκλο" των αντιποίνων και πρόσθεσε ότι οι δύο ομάδες εργασίας θα πρέπει το συντομότερο "να παρουσιάσουν συγκεκριμένα αποτελέσματα, ώστε να καθησυχάσουν τα πνεύματα αναφορικά με τις οικονομίες της Κίνας, των ΗΠΑ και του κόσμου".

Πρώτη φορά από θέση ισχύος

Όλα αυτά θα πρέπει να ερμηνευθούν υπό το φως του γεγονότος ότι για πρώτη φορά στις περίπου 20 συναντήσεις Αμερικανών προέδρων και Κινέζων ηγετών από το 1972 και εξής ο Σι διαπραγματεύθηκε από θέση ισχύος: αυτήν που προσέφερε η αξιοποίηση του "χαρτιού" των σπανίων γαιών (των οποίων η Κίνα ελέγχει το 90% της επεξεργασίας διεθνώς) και δευτερευόντως του περιορισμού των εισαγωγών σόγιας. Πρόκειται οπωσδήποτε για τομή – και για παράδειγμα προς τρίτους.

Κατά μία έννοια, όλα είναι ζήτημα ρυθμού: εάν δηλαδή η Κίνα θα καλύψει τις δικές της υστερήσεις (λ.χ. στον τομέα των ημιαγωγών) προτού η Αμερική καταφέρει το αντίστοιχο με τις δικές της. Εξού και στην αμερικανική βιβλιογραφία έχει πλέον καθιερωθεί ο όρος "pacing challenge" ή "pacing threat", προκειμένου να περιγραφεί ένας ανταγωνιστής ο οποίος όχι μόνο "ανοίγει βηματισμό", μειώνοντας το προβάδισμα με την ηγεμονική δύναμη, αλλά δίνει τον ίδιο τον ρυθμό του ανταγωνισμού.

Μηδενικό άθροισμα ή win-win;

Η πρόκληση για την Κίνα συνίσταται στο να κατοχυρώσει έναν συνδυασμό αλληλοσύνδεσης χωρίς κρίσιμες εξαρτήσεις, ώστε να μην "ανασχεθεί" από τις ΗΠΑ, ούτε όμως και να εκβιάζεται από αυτές. Επιπλέον, το Πεκίνο δεν επιθυμεί να πολλαπλασιάσει τις πολιτικές του δεσμεύσεις έναντι τρίτων, ούτε να κλείσει τις πύλες στον παγκόσμιο Νότο, εξού και προτιμά να αναφέρεται σε "πολυκεντρικότητα" του σύγχρονου κόσμου.

Όμως, το αν η συνάντηση Τραμπ-Σι πρόκειται να απολήξει σε κάτι ουσιαστικότερο από μία επισφαλή ανακωχή εξαρτάται από το αν η αμερικανική πλευρά μεταστραφεί από τη σαφώς καταγεγραμμένη εδώ και τουλάχιστον μία δεκαετία προσπάθειά της να ανασχέσει την κινεζική ανάδυση, στη λογική του παιγνίου "μηδενικού αθροίσματος", ή θα προσχωρήσει στις κινεζικές υποσχέσεις ότι είναι δυνατές λύσεις αμοιβαία επωφελείς (win-win). Με διαφορετική διατύπωση, το δίλημμα αφορά είτε την αποδοχή μιας παγκοσμιοποίησης με λιγότερο ηγεμονικούς όρους είτε την προώθηση της αποσύνδεσης (decoupling) του υπό αμερικανικό έλεγχο μπλοκ από την κινεζική οικονομία. Η απάντηση προφανώς είναι ζωτικής σημασίας και για την Ευρώπη – όμως όλα δείχνουν ότι θα δοθεί ερήμην της.