Του Κώστα Ράπτη

Είναι ο Ισραηλινός πρωθυπουργός Βενιαμίν Νετανιάχου ένας "Τραμπ της Μέσης Ανατολής" που μεταφέρει στο περιφερειακό πεδίο τη διατάραξη των κανόνων και την ανατίναξη των συμμαχιών που διακρίνει τον Αμερικανό πρόεδρο; Ή μήπως ισχύει το αντίστροφο και ο Τραμπ απλώς προβάλλει σε πλανητική εμβέλεια την ιδεολογία του "εξαιρετισμού" και της περιφρόνησης προς τα προσχήματα η οποία διακρίνει την ισραηλινή (ακρο)δεξιά;

Όπως και αν έχει, ΗΠΑ και Ισραήλ εμφανίσθηκαν (και πάλι) την εβδομάδα αυτή ως αρραγές δίδυμο, ενώπιον μιας διεθνούς κοινότητας η οποία παίρνει όλο και μεγαλύτερες αποστάσεις από την αιματηρή κατάλυση αυτού που θεωρητικά συγκέντρωνε την ευρύτερη δυνατή συναίνεση: ήτοι την επίλυση του μεσανατολικού ζητήματος (το οποίο προφανώς δεν προέκυψε την 7η Οκτωβρίου 2023) μέσω μιας "λύσης δύο κρατών". Αποστάσεις, οι οποίες κορυφώνονται για την ώρα με την αναγνώριση Παλαιστινιακού κράτους από Βρετανία, Αυστραλία και Καναδά. 

Αντ’ αυτού το όραμα του "Μεγάλου Ισραήλ" προβάλλει ως επίσημη επιδίωξη, η προσάρτηση της Δυτικής Όχθης του Ιορδάνη στο Ισραήλ τίθεται στην ημερήσια διάταξη και ο πληθυσμός της Γάζας απειλείται με μία εθνοκάθαρση μεγαλύτερη αυτής που το 1948 δημιούργησε το (ακόμη ανοικτό) παλαιστινιακό προσφυγικό πρόβλημα. Η χρήση του επιβεβλημένου λιμού ως όπλου και η έναρξη της ολομέτωπης ισραηλινής επίθεσης στην πόλη της Γάζας προκαλούν παγκόσμιο συγκλονισμό και τροποποιούν τη στάση σειράς κυβερνήσεων, ενώ τα στρατιωτικά πλήγματα του Ισραήλ στον Λίβανο, τη Συρία, το Ιράν και την Υεμένη γεννούν δικαιολογημένη απορία για το μέχρι πού θα διευρυνθεί η σύγκρουση.

Αναμέτρηση με την απομόνωση

Εξού και ο Ισραηλινός πρωθυπουργός, Βενιαμίν Νετανιάχου, με την εμπνευσμένη από την ελληνική αρχαιότητα δήλωσή του, ότι η χώρα του πρέπει να μετατραπεί σε "σούπερ Σπάρτη και Αθήνα μαζί", εμφανίζεται διατεθειμένος ακόμη και να αναμετρηθεί με τη διεθνή απομόνωση.

Τα περί "σούπερ Σπάρτης" δεν ειπώθηκαν μόνο εν σχέσει προς το πολεμικό ήθος που θα πρέπει να διέπει την ισραηλινή κοινωνία (με τις προφανείς συνέπειες για τις ελευθερίες και το κράτος δικαίου που μέχρι πρότινος ένα σημαντικό τμήμα της υπερασπιζόταν σθεναρά), αλλά και ως πρόταση στροφής σε μια "οικονομία της αυτάρκειας", ιδίως εξοπλιστικής. Πρόκειται, βέβαια, για παραπλανητικό όρο, στον βαθμό που δίχως την αμερικανική πολιτική, στρατιωτική και οικονομική στήριξη το εβραϊκό κράτος απλώς δεν είναι βιώσιμο – με διαρρηγμένες μάλιστα τις σχέσεις του με όλο τον περίγυρο.

Επιπλέον, η πρόσφατη επιδρομή του Ισραήλ εναντίον διαπραγματευτών της Χαμάς στο έδαφος του Κατάρ (μέλους του Συμβουλίου Ασφαλείας του Κόλπου και συμμάχου των ΗΠΑ) στέλνει σήμα συναγερμού στις αραβικές μοναρχίες και πλήττει την αξιοπιστία της Ουάσινγκτον.

Τίποτε από όλα αυτά δεν φαίνεται να πτοεί την κυβέρνηση Τραμπ, καθώς στις αρχές της εβδομάδας ο υπουργός Εξωτερικών, Μάρκο Ρούμπιο, εξέφρασε την αμερικανική στήριξη με επίσκεψη στο Ισραήλ, ενώ την Πέμπτη οι ΗΠΑ προέβαλαν βέτο σε σχέδιο ψηφίσματος που υποστήριζαν τα υπόλοιπα 14 μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ, το οποίο αξίωνε τερματισμό των περιορισμών στην είσοδο ανθρωπιστικής βοήθειας στη Λωρίδα της Γάζας καθώς και "άμεση, άνευ όρων και μόνιμη κατάπαυση του πυρός" και άνευ όρων απελευθέρωση των (Ισραηλινών) ομήρων.

Φυσικά είναι δεκάδες οι φορές που οι ΗΠΑ χρησιμοποίησαν το βέτο τους για να υπερασπισθούν το Ισραήλ. Όμως οι στιγμές είναι οριακές: διπλωμάτες με εμπειρία στα του ΟΗΕ εκφράζουν (προς το παρόν ανωνύμως) την ανησυχία τους για τη δυνατότητα επιβίωσης το αμέσως επόμενο διάστημα του πλαισίου πολυμερούς διπλωματίας που ίσχυσε μεταπολεμικά. Η εμπέδωση του "εξαιρετισμού" κινδυνεύει να επιφυλάξει στον ΟΗΕ την άδοξη μοίρα της προκατόχου Κοινωνίας των Εθνών κατά τον Μεσοπόλεμο.

"Οι ισραηλινές δυνάμεις θα συνεχίσουν τις επιχειρήσεις τους με ισχύ άνευ προηγουμένου κατά της Χαμάς και άλλων τρομοκρατικών οργανώσεων", ανέφερε σε χθεσινή ανάρτησή του στο μέσο κοινωνικής δικτύωσης X ο αραβόφωνος εκπρόσωπος του ισραηλινού στρατού, Αβιχάι Αντραΐ, ζητώντας από τον πληθυσμό να απομακρυνθεί και "να ενωθεί με τους εκατοντάδες χιλιάδες κατοίκους που έχουν απομακρυνθεί προς την ανθρωπιστική ζώνη στο νότιο τμήμα" της Λωρίδας της Γάζας. Όλα αυτά, εν μέσω εντατικών βομβαρδισμών, διακοπής της ηλεκτροδότησης και των επικοινωνιών και ενώ ένα θλιβερό καραβάνι αμάχων κατευθύνεται παραλιακά προς τα νότια της ζώνης.

Θυελλώδεις αντιδράσεις στο βέτο

Την ίδια στιγμή, οι αντιδράσεις στο αμερικανικό βέτο της Πέμπτης είναι θυελλώδεις. Για "ζοφερή στιγμή" για το Συμβούλιο Ασφαλείας έκανε λόγο ο πρεσβευτής του Πακιστάν, Ασίμ Ιφτιχάρ Άχμαντ. "Σας ζητούμε συγγνώμη που αυτό το Συμβούλιο δεν μπόρεσε να σώσει τα παιδιά σας", δήλωσε ο πρεσβευτής της Αλγερίας, Αμάρ Μπενζαμά, απευθυνόμενος στον πληθυσμό της Γάζας. 

Το σχέδιο απόφασης "δεν αναγνωρίζει την πραγματικότητα επί του πεδίου, το γεγονός ότι υπήρξε σημαντική αύξηση της ροής ανθρωπιστικής βοήθειας", επιχειρηματολόγησε η Αμερικανίδα διπλωμάτης, Μόργκαν Όρταγκους. Εξάλλου το κείμενο δεν συμπεριλάμβανε "καταδίκη της Χαμάς", εξεμάνη από την πλευρά του ο πρεσβευτής του Ισραήλ, Ντάνι Ντάνον, υποστηρίζοντας ότι "αυτό δεν είναι διπλωματία, αλλά συνθηκολόγηση".

Όμως τα υπόλοιπα κράτη-μέλη, με πρώτα τα μη μόνιμα, παρότι η δαμόκλειος σπάθη του αμερικανικού βέτο ήταν ορατή, προχώρησαν στην ψηφοφορία, προκειμένου τουλάχιστον να στείλουν το μήνυμα ότι "το Συμβούλιο Ασφαλείας δεν γυρίζει την πλάτη στους άμαχους που πεθαίνουν από πείνα ούτε στους ομήρους και απαιτεί κατάπαυση του πυρός", όπως το έθεσε η εκπρόσωπος της Δανίας, Κριστίνα Μάρκους Λάσεν.

Υπενθυμίζεται ότι την 22η Αυγούστου, ο ΟΗΕ κήρυξε επίσημα κατάσταση λιμού στον παλαιστινιακό θύλακα, επιρρίπτοντας την ευθύνη στο Ισραήλ, ενώ την Τρίτη το Γραφείο του Επιτρόπου για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα του ΟΗΕ εξέδωσε έκθεση βάσει των ερευνών επιτροπής εμπειρογνωμόνων, όπου διαπιστώνει ότι "το Ισραήλ και οι δυνάμεις ασφαλείας του διέπραξαν τέσσερις από τις πέντε γενοκτονικές πράξεις που ορίζονται από τη Σύμβαση του 1948". "Το καθήκον πρόληψης και τιμωρίας της γενοκτονίας ισχύει όχι μόνο για το υπεύθυνο κράτος, αλλά για όλα τα Κράτη Μέρη της Σύμβασης για τη Γενοκτονία και, μάλιστα, για όλα τα κράτη σύμφωνα με το εθιμικό διεθνές δίκαιο", επεσήμανε ο Επίτροπος. 
Και βεβαίως, το ζήτημα θα βρίσκεται στην καρδιά της ετήσιας συνόδου του ΟΗΕ, την εβδομάδα υψηλού επιπέδου της Γενικής Συνέλευσης, που ξεκινά τη Δευτέρα.