Του Κώστα Ράπτη

Ο Φρανσουά Μπαϊρού, τέταρτος πρωθυπουργός τον οποίο διόρισε ο Εμανουέλ Μακρόν μετά την επανεκλογή του στην προεδρία και δεύτερος μετά τις πρόωρες βουλευτικές εκλογές του καλοκαιριού του 2024, πραγματοποίησε την "ηρωική έξοδό” του, χάνοντας την ψηφοφορία για την επιβεβαίωση της εμπιστοσύνης της Γαλλικής Εθνοσυνέλευσης προς την κυβέρνηση. Είναι ο πρώτος πρωθυπουργός της Πέμπτης Γαλλικής Δημοκρατίας ο οποίος ανατρέπεται μετά από ψηφοφορία που έχει προκαλέσει ο ίδιος - αλλά τουλάχιστον μπορεί να έχει την ικανοποίηση ότι άντεξε περισσότερο από τους τρεις μήνες της πρωθυπουργίας του άμεσου προκατόχου του, Μισέλ Μπαρνιέ.

Οι δρόμοι για την ουσιαστική επίλυση της κυβερνητικής κρίσης είναι στην πραγματικότητα όλοι κλειστοί. Μία ριζοσπαστική, αλλά διόλου πιθανή, λύση θα ήταν, όπως επιδιώκει η Ανυπότακτη Γαλλία στο αριστερό άκρο του κοινοβουλευτικού φάσματος, η παραίτηση του ίδιου του ενοίκου των Ηλυσίων, εφόσον οι επιλογές του όχι απλώς απορρίπτονται η μία μετά την άλλη, αλλά και συντελούν (όπως συνέβη με την πρωτοβουλία προκήρυξης των πρόωρων εκλογών) στην εμβάθυνση της κρίσης. Θα αποτελούσε κάτι τέτοιο την επανάληψη του άλλου μοναδικού προηγουμένου της Πέμπτης Γαλλικής Δημοκρατίας, ήτοι την παραίτηση του Σαρλ ντε Γκωλ το 1969, μετά την ήττα του σε δημοψήφισμα. Όμως, βρισκόμαστε πλέον στον αντίποδα της γκωλικής λογικής, η οποία στήριζε την "μοναρχική” θεσμική ισχύ του αρχηγού του κράτους στην διαρκή επιβεβαίωσή της στην κάλπη.

Μία άλλη λύση θα ήταν βέβαια η εκ νέου διάλυση της Εθνοσυνέλευσης με την προκήρυξη βουλευτικών εκλογών. Θεσμικά κάτι τέτοιο είναι πλέον εφικτό, εφόσον έχει παρέλθει δωδεκάμηνο από την προηγούμενη πρόωρη εκλογική δοκιμασία, όμως πολιτικά ουδείς αναμένει κάποιο νέο δεδομένο από την κάλπη, πέραν ίσως της επιβεβαίωσης της δημοσκοπικής πρωτιάς της ακροδεξιάς και της περαιτέρω αποδυνάμωσης του φιλικού προς τον πρόεδρο χώρου. Η πολιτική σκηνή της Γαλλίας εμφανίζεται παραλυτικά τριχοτομημένη ανάμεσα στον Εθνικό Συναγερμό των Λεπέν-Μπαρντελά, την κεντρώα-κεντροδεξιά συμπολίτευση και το πάλαι ποτέ Νέο Λαϊκό Μέτωπο Σοσιαλιστών, Πρασίνων και Ανυπότακτης Γαλλίας, που πρακτικά έχει ήδη διασπαστεί. (Η εξαγωγή του μοντέλου συνεργασίας κεντροαριστεράς και αριστεράς και σε άλλες χώρες, συμπεριλαμβανομένης της δικής μας, έχει πληγεί προτού "περπατήσει”).

Ο εκτός Ανυπότακτης Γαλλίας χώρος της (κεντρο)αριστεράς, με πρώτους τους Σοσιαλιστές, εμφανίζεται ως η τελευταία διαθέσιμη εφεδρεία, δηλώνοντας την προθυμία του να ενταχθεί σε μια νέα κυβερνητική πλειοψηφία, υπό τον όρο ότι θα αναδείξει τον νέο πρωθυπουργό. Κάτι τέτοιο, όμως, ρισκάρει την αποχώρηση από τη συμπολίτευση των Ρεπουμπλικανών της κεντροδεξιάς.

Αυτού του είδους οι εμπλοκές δεν αποτελούν, ωστόσο, το σημαντικότερο πρόβλημα, αν συγκριθούν με το προγραμματικό κενό επί του οποίου επιχειρείται να οικοδομηθεί η νέα κοινοβουλευτική πλειοψηφία. Σε ένα τοπίο όπου περισσεύουν οι τακτικές κινήσεις και οι αντίστοιχοι υπολογισμοί, οι στρατηγικές κατευθύνσεις για τη χώρα έρχονται σε δεύτερο πλάνο, αλλά το κοινωνικό σώμα βρίσκεται σε αναβρασμό.

Το Μέγαρο των Ηλυσίων κάνει γνωστό ότι θα προχωρήσει στον ορισμό νέου πρωθυπουργού το συντομότερο, έχοντας προφανώς κατά νου όχι μόνο τις πιέσεις που μπορούν να επιφέρουν οι αντιδράσεις των αγορών, μεταφέροντας τους κραδασμούς συνολικά στον χώρο της ευρωζώνης, αλλά και την ανάγκη να αντιμετωπιστεί η σύμπτωση της κυβερνητικής κρίσης με τον νέο γύρο κινητοποιήσεων που έχουν εξαγγελθεί πριν από την πτώση του Μπαϊρού. Το γεγονός ότι οι τρεις εργατικές συνομοσπονδίες της Γαλλίας προχωρούν από κοινού σε απεργία στις 18 Σεπτεμβρίου είναι ήδη σημαντικό – λιγότερο προβλέψιμη όμως είναι η "αδέσποτη” πρωτοβουλία "Ας μπλοκάρουμε τα πάντα” που ξεπήδησε από το διαδίκτυο και φιλοδοξεί να παραλύσει τη Γαλλία αύριο Τετάρτη.

Στο φόντο όλων αυτών βρίσκεται αφενός ο κοινωνικός κατακερματισμός που αποτυπώνουν τα τρία βασικά πολιτικά μπλοκ (μικροαστοί και παραδοσιακή εργατική τάξη για την ακροδεξιά, στελέχη και συνταξιούχοι για την "μακρονία” και επισφαλής διανοητική εργασία και μετανάστες για την αριστερά), αφετέρου όμως το αναπτυξιακό αδιέξοδο της Γαλλίας.

Πυροδότη της αναταραχής αποτελεί η προσπάθεια χαλιναγώγησης του γαλλικού χρέους διά της λιτότητας, ελλείψει δυνατοτήτων ή επεξεργασμένων ιδεών είτε για την αναδιάρθρωσή του είτε για την αναπτυξιακή υπέρβασή του. Σε μία χώρα όπου ο τελευταίος ισοσκελισμένος προϋπολογισμός ανάγεται στην δεκαετία του '70, η εισαγωγή του ευρώ σήμανε το "κλείδωμα” σε μία ανατιμημένη ως προς τα θεμελιώδη της Γαλλίας ισοτιμία, με τη διαρκή δημοσιονομική "ανακούφιση” των επιχειρήσεων να αποτελεί μοναδικό εργαλείο διατήρησης της ανταγωνιστικότητάς τους. Σε αυτά ήρθε να προστεθεί επί Μακρόν και η ευνοϊκή φορολογική μεταχείριση όχι απλώς των επιχειρήσεων αλλά του ίδιου του μεγάλου πλούτου, ενώ την ίδια ώρα τα ανοίγματα δεν μετατρέπονται σε επενδύσεις και η παραγωγικότητα υποχωρεί.

Η συνταγή Μακρόν, ήτοι η προώθηση μεταρρυθμίσεων με αντάλλαγμα την εμβάθυνση της ευρωπαϊκής ενοποίησης, έχει ακυρωθεί από νωρίς, προσκρούοντας σε γερμανικό φραγμό. Από ειρωνεία της Ιστορίας, η Γαλλία της μόνιμης εκπροσώπησης στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ βρίσκεται εκ των πραγμάτων σε θέση περιορισμένης κυριαρχίας, επιχειρώντας να αποκαταστήσει τη θέση της, σηκώνοντας όλο και περισσότερο γεωπολιτικό "θόρυβο” και προανατολιζόμενη σε αναβάθμιση του στρατιωτικού της προφίλ. Το πώς θα χρηματοδοτήσει αυτές τις φιλοδοξίες στις παρούσες συνθήκες αποτελεί πραγματικό γρίφο.