Του Κώστα Ράπτη

Υπάρχει ένα μέρος του κόσμου όπου ο Ντόναλντ Τραμπ γίνεται δεκτός με φαντασμαγορικές εκδηλώσεις τιμής. Πρόκειται για τις αραβικές μοναρχίες του Περσικού Κόλπου, όπου ο ένοικος του Λευκού Οίκου πραγματοποίησε την εβδομάδα αυτή την πρώτη μετά την επάνοδό του στην εξουσία διεθνή περιοδεία του. Ο ίδιος τη θέλησε να μοιάζει με "γύρο θριάμβου" – και οι οικοδεσπότες του τον διευκόλυναν με κάθε τρόπο να καλλιεργήσει αυτή την εντύπωση. Αν και στην πραγματικότητα δικαιούται κανείς να σκεφτεί περισσότερο κάποιον που πουλά "προστασία" και έχει βγει για τις εισπράξεις...

"Ποτέ δεν υπήρξε περιοδεία που να μπόρεσε να αποφέρει συνολικά 3.500 ως 4.000 δισεκατομμύρια δολάρια μέσα σε μόλις τέσσερις ή πέντε ημέρες", υποστήριξε κομπάζοντας ο Αμερικανός πρόεδρος.

Γεγονός παραμένει, πάντως, ότι η Σαουδική Αραβία, το Κατάρ και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα αποτέλεσαν προορισμούς όπου η "συναλλακτική λογική" του Τραμπ για τις διεθνείς σχέσεις γίνεται πλήρως κατανοητή και αποδεκτή. Ο "υπερατλαντικός φίλος" επείγεται για οικονομικές συμφωνίες οι οποίες θα υπηρετήσουν, εν μέσω της τρέχουσας διεθνούς αναστάτωσης που ο ίδιος προκάλεσε, το όραμα του "Make America Great Again". Οι δε Άραβες μονάρχες ενδιαφέρονται να εξασφαλίσουν τη σταθεροποίηση της περιοχής τους, να προωθήσουν τη διαφοροποίηση της οικονομίας τους και να αναβαθμίσουν συνολικά το γεωπολιτικό "κασέ" τους, κατ' αντιστοιχία της ρευστότητας που διαθέτουν.

Άλλωστε, μέχρι πρότινος δεν έχαιραν της εύνοιας της Ουάσινγκτον: τον μεν διάδοχο και de facto κυβερνήτη της Σαουδικής Αραβίας, Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν, είχε δεσμευθεί ο τότε πρόεδρος των ΗΠΑ, Τζο Μπάιντεν, να τον μετατρέψει σε "παρία" μετά τη δολοφονία του δημοσιογράφου Τζαμάλ Χασόγκι, το δε Εμιράτο του Κατάρ (το οποίο δεν είχε επισκεφθεί Αμερικανός πρόεδρος τα τελευταία 23 χρόνια) καταγγέλλεται μέχρι σήμερα από το Ισραήλ και τους φίλους του ότι αποτελεί πάτρωνα της τρομοκρατίας, εν προκειμένω της παλαιστινιακής Χαμάς.

Μάλιστα, κατά την πρώτη προεδρική του θητεία το 2017, ο Ντόναλντ Τραμπ είχε στηρίξει την πρωτοβουλία των γειτόνων του Κατάρ να θέσουν υπό αποκλεισμό το Εμιράτο, λόγω των δεσμών του με τη Μουσουλμανική Αδελφότητα.

Τώρα ο Τραμπ είχε μόνο επαίνους για τον Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν, από τον οποίο εξασφάλισε μια αμυντική συμφωνία ύψους 142 δισ. δολαρίων, καθώς και επενδύσεις 600 δισ. δολαρίων στις ΗΠΑ (στους τομείς της τεχνητής νοημοσύνης, των υποδομών και της ενέργειας), ενώ στο Κατάρ ανακοίνωσε, μεταξύ άλλων, μια παραγγελία για 160 εμπορικά αεροπλάνα της Boeing. Παραλλήλως, το Εμιράτο δωρίζει στις ΗΠΑ νέο προεδρικό αεροσκάφος, προς μεγάλο σκανδαλισμό πολλών στην Ουάσινγκτον.

Όλα αυτά κατέστησαν δυνατά χάρη στη ρητή εγκατάλειψη από τον Αμερικανό πρόεδρο της λογικής της "εξαγωγής δημοκρατίας" και της προώθησης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Και το νέο αυτό πνεύμα έλαβε τη μορφή "μανιφέστου", όταν κατά την ομιλία του σε επιχειρηματικό φόρουμ στο Ριάντ ο Τραμπ διακήρυξε ότι "μέχρι πρόσφατα πάρα πολλοί Αμερικανοί πρόεδροι κυριεύθηκαν από την αντίληψη ότι έργο μας είναι να εξετάζουμε την ψυχή των ξένων ηγετών και να χρησιμοποιούμε την αμερικανική πολιτική για την εξιλέωση των αμαρτιών τους".

Αποτελεί ένα ανοιχτό ερώτημα κατά πόσον και οι δύο πλευρές είναι σε θέση να ανταποκριθούν στις υποσχέσεις που αντάλλαξαν: οι μεν αραβικές μοναρχίες να προχωρήσουν σε θηριώδεις επενδύσεις στις ΗΠΑ, η δε αμερικανική πλευρά να υλοποιήσει τα εξοπλιστικά προγράμματα που μόλις συμφωνήθηκαν.

Η νευρικότητα των τρίτων

Σε κάθε περίπτωση, η αναθέρμανση αυτής της παραδοσιακά φιλικής σχέσης προκαλεί νευρικότητα στους "τρίτους", γεννώντας παραδόξως ανησυχίες τόσο στο Ισραήλ όσο και στο Ιράν.

Στο πλαίσιο της λογικής του Τραμπ, οι αραβικές μοναρχίες έχουν να "δώσουν" στις ΗΠΑ, ενώ το εβραϊκό κράτος μόνο να "πάρει", χωρίς πάντα να σέβεται τον ιεραρχημένο χαρακτήρα της μεταξύ τους σχέσης. Εξού και ο Αμερικανός πρόεδρος δεν μπήκε στον κόπο ούτε μιας σύντομης στάσης στον υποτιθέμενο στενότερο σύμμαχό του στην περιοχή.

Έρχεται αυτό να προστεθεί στα ηχηρά μηνύματα σχετικής αποσύνδεσης των αμερικανικών προτεραιοτήτων από τις ισραηλινές, τα οποία απετέλεσαν η πρόσφατη συμφωνία των ΗΠΑ με τους Χούθι της Υεμένης για τερματισμό των εκατέρωθεν πληγμάτων, αλλά και η κατόπιν συνεννοήσεως με τη Χαμάς απελευθέρωση Αμερικανοϊσραηλινού ομήρου.

Επιπλέον, η αμερικανική πλευρά προχώρησε σε τέταρτο γύρο συνομιλιών με το Ιράν για το πυρηνικό του πρόγραμμα. Αντί να αξιοποιήσει τις εντάσεις με τους Χούθι ως "βατήρα" για τη στοχοποίηση της Τεχεράνης, ο Τραμπ επέλεξε να έλθει, ερήμην του Ισραήλ, σε μια συμφωνία με τους Υεμενίτες, η οποία ρίχνει τη "θερμοκρασία" συνολικά στην περιοχή. Και αντί, όπως αναμενόταν, να καταστήσει την εξομάλυνση των σχέσεων με το Ισραήλ προϋπόθεση της συνυπογραφής συμφωνιών, λ.χ., με τη Σαουδική Αραβία, μοιάζει περισσότερο να ρυμουλκείται από τις μοναρχίες του Κόλπου σε μια επανεξέταση της αντιπαράθεσης με την Ισλαμική Δημοκρατία.

Σε αντίθεση με το πρόσφατο παρελθόν, οι αραβικές μοναρχίες δεν ενδιαφέρονται να ακολουθήσουν την οδό της έντασης με το Ιράν, καθώς είναι ολοκληρωτικά απορροφημένες από το σχέδιο εκσυγχρονισμού τους, που στη Σαουδική Αραβία έχει λάβει την ονομασία "Όραμα 2030". Εξάλλου, ήδη από την άνοιξη του 2023, παραμονές της διεύρυνσης της ομάδας BRICS, η Κίνα μεσολάβησε για την ιρανο-σαουδαραβική επανασυμφιλίωση.

Ο Τραμπ δήλωσε, προκαλώντας άμεση υποχώρηση των τιμών του πετρελαίου, ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες βρίσκονται πολύ κοντά στο να εξασφαλίσουν μια πυρηνική συμφωνία με το Ιράν και ότι η Τεχεράνη, που θα πρέπει πάντως "να βιαστεί", έχει "κατά κάποιον τρόπο" συμφωνήσει με τους όρους μιας "μακροπρόθεσμης ειρήνης".

Η συνάντηση με τον Αλ Σαράα και οι γρίφοι για τη Γάζα

Η απενοχοποίηση των ανοιγμάτων προς ποικίλες εκδοχές του πολιτικού Ισλάμ βρήκε πάντως την κορύφωσή της κατά τη συνάντηση του Τραμπ με τον νέο ισχυρό άνδρα της Δαμασκού, τον βετεράνο τζιχαντιστή Αχμέντ αλ Σαράα, παρόντος του Σαουδάραβα διαδόχου και διαδικτυακώς του Τούρκου προέδρου και οιονεί "κηδεμόνα" της νέας Συρίας, Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν.

Ο Τραμπ ανακοίνωσε αιφνιδιαστικά (πάλι ερήμην του Ισραήλ) την άρση των κυρώσεων κατά της Συρίας, που επιβαρύνουν σημαντικά την οικονομική κατάσταση της χώρας, έπειτα από 14 χρόνια πολέμου. Παράλληλα, διαβεβαίωσε ότι ο Αλ Σαράα είναι έτοιμος να ανταποκριθεί εν καιρώ στο αίτημά του για μια εξομάλυνση των σχέσεων της χώρας του με το Ισραήλ.

Σε όλα αυτά το Ισραήλ απαντά σπασμωδικά, κλιμακώνοντας τα πλήγματα κατά της Λωρίδας της Γάζας, όπου μόνο την Πέμπτη καταγράφηκαν περισσότεροι από εκατό Παλαιστίνιοι νεκροί, και συνεχίζοντας την ανταλλαγή πληγμάτων με τους Χούθι.

Ερωτηθείς εάν στηρίζει τα ισραηλινά σχέδια για επέκταση του πολέμου στη Γάζα, ο Τραμπ δήλωσε: "Νομίζω ότι πολλά καλά πράγματα θα γίνουν τον επόμενο μήνα, και θα δούμε. Πρέπει επίσης να βοηθήσουμε τους Παλαιστίνιους. Ξέρετε, πολλοί άνθρωποι λιμοκτονούν στη Γάζα, άρα πρέπει να κοιτάξουμε και τις δύο πλευρές".