Σοκ και δέος σε οικονομία και αγορές από το δασμολογικό τσουνάμι Τραμπ
Κυριακή, 06-Απρ-2025 12:00
της Ελευθερίας Κούρταλη
Σοκ προκάλεσε σε αγορές, θεσμούς και αναλυτές η ανακοίνωση του Ντόναλντ Τραμπ για τους δασμούς την "Ημέρα της Απελευθέρωσης", καθώς ήταν σαφώς μεγαλύτεροι από ό,τι περίμεναν πολλοί. Οι μεγάλοι διεθνείς οίκοι προειδοποιούν πως η δασμολογική καταιγίδα Τραμπ θα οδηγήσει σε επιδείνωση της οικονομικής ανάπτυξης, με πιθανότητα ακόμα και παγκόσμιας ύφεσης, άνοδο του πληθωρισμού, κύμα υποβαθμίσεων της κερδοφορίας των εταιρειών, αναστολή των επενδυτικών σχεδίων των επιχειρήσεων και συνεχιζόμενη και έντονη αστάθεια στις αγορές. Πλέον το επίκεντρο μετατοπίζεται στις λεπτομέρειες γύρω από τους δασμούς, στα αντίποινα και στο πεδίο για διαπραγμάτευση. Πάντως, παράγοντες της αγοράς εκτιμούν πως θα χρειαστεί χρόνος για να γίνουν σαφείς οι επιπτώσεις στην ανάπτυξη και στον πληθωρισμό από ένα τέτοιο πρωτοφανές οικονομικό πείραμα.
Σημειώνεται πως η πρόεδρος της ΕΚΤ, Κριστίν Λαγκάρντ, έχει εκτιμήσει ότι ένας δασμός 25% θα μπορούσε να μειώσει την ανάπτυξη της Ευρωζώνης κατά 0,3%, αν και οικονομολόγοι διεθνών οίκων πιστεύουν ότι το χτύπημα θα είναι πολύ μεγαλύτερο και θα μπορούσε να οδηγήσει την οικονομία ακόμα και σε ύφεση.
Σύμφωνα και με τον διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδος, Γιάννη Στουρνάρα, οι δασμοί που ανακοίνωσε η αμερικανική κυβέρνηση αναμένεται να επηρεάσουν αρνητικά τον ρυθμό ανάπτυξης του ΑΕΠ της Ευρωζώνης με μια πρώτη εκτίμηση της τάξης του 0,3% έως 0,4% το πρώτο έτος. Ωστόσο δεν ανησυχεί για τον αντίκτυπο στις τιμές, όπως ανέφερε στο Bloomberg. "H πτωτική πορεία του πληθωρισμού αναμένεται να συνεχιστεί", δήλωσε χαρακτηριστικά ο κ. Στουρνάρας, ενώ, στο μέτωπο των επιτοκίων, εκτιμά ότι "οι πρόσφατες εξελίξεις δεν αποτελούν εμπόδιο για περαιτέρω μείωση των επιτοκίων τον Απρίλιο".
Ανατροπή στις προβλέψεις
Αναλυτές της J.P. Morgan είπαν ότι οι δασμοί ήταν "σημαντικά υψηλότεροι από το ρεαλιστικό χειρότερο σενάριο" που είχαν οραματιστεί. Ο οίκος αξιολόγησης Fitch προειδοποίησε ότι οι δασμοί αποτελούν game changer (σαφώς προς το χειρότερο) τόσο για την οικονομία των ΗΠΑ όσο και για την παγκόσμια οικονομία, ενώ η Deutsche Bank τούς χαρακτήρισε ως ένα μοναδικό στην ιστορία γεγονός, που θα μπορούσε εύκολα να μειώσει την ανάπτυξη των ΗΠΑ κατά 1%-1,5% φέτος.
"Πολλές χώρες πιθανότατα θα καταλήξουν σε ύφεση", δήλωσε ο αναλυτής της Fitch, Olu Sonola. Ο βασικός δασμός των ΗΠΑ σε όλες τις εισαγωγές έχει εκτοξευθεί στο 22%, από μόλις 2,5% το 2024, με βάση τις νέες ανακοινώσεις Τραμπ", όπως τόνισε. "Αυτός ο συντελεστής παρατηρήθηκε τελευταία φορά γύρω στο 1910", δήλωσε ο Sonola. "Οι περισσότερες προβλέψεις για την οικονομία ακυρώνονται εάν αυτός ο δασμολογικός συντελεστής παραμείνει ενεργός για μεγάλο χρονικό διάστημα", σημείωσε χαρακτηριστικά.
Η Citi τονίζει πως είχε συνυπολογίσει ένα χτύπημα 0,3% στο ΑΕΠ της Ευρωζώνης, υποθέτοντας καθολικό δασμό 10% των ΗΠΑ. Ο δασμός 20% που ανακοινώθηκε αποτελεί ένα πολύ πιο αρνητικό σοκ για την ανάπτυξη κατά την άποψή της – εκτιμά ότι το χτύπημα μπορεί να είναι κοντά στο 1% τώρα. Όπως εξηγεί, ο διπλασιασμός του αρχικού 0,3% θα υποτιμούσε τον αντίκτυπο. Υπάρχουν καλά επιχειρήματα για μη γραμμικές επιδράσεις, που προκύπτουν από: (1) τη μεταφορά των δασμών στις τελικές τιμές, που γίνεται μεγαλύτερη καθώς αυξάνεται η μεταβολή των δασμών και (2) τις μεγαλύτερες έμμεσες επιπτώσεις από το σοκ της εξαγωγικής ζήτησης στις επενδύσεις, τις προσλήψεις και την κατανάλωση.
Επίσης εκτιμά πως η αβεβαιότητα είναι πιθανό να αυξηθεί και να μην υποχωρήσει στη συνέχεια, επιβαρύνοντας περαιτέρω την ανάπτυξη. Η Ιρλανδία, η Γερμανία και η Ιταλία φαίνονται οι πιο αρνητικά εκτεθειμένες από τις χώρες της ζώνης του ευρώ. Η Citi συνεχίζει, πάντως, να βλέπει τους δασμούς των ΗΠΑ ως αποπληθωριστικό σοκ για την Ευρώπη, ακόμα και με αντίποινα. Ακόμα και με τις πρόσφατες δημοσιονομικές δεσμεύσεις από τη Γερμανία και την Ευρώπη, μια ΕΚΤ που εξαρτάται από τα δεδομένα θα βρει αρκετούς λόγους πλέον για να συνεχίσει να μειώνει τα επιτόκια, ακόμα και στην επόμενη συνεδρίαση του Απριλίου.
Ο χειρότερος εφιάλτης έγινε πραγματικότητα
Ο χειρότερος οικονομικός εφιάλτης της Ευρώπης μόλις έγινε πραγματικότητα, επισημαίνει από την πλευρά της η ING. Ένας αμοιβαίος δασμός 20% των ΗΠΑ στην Ευρωπαϊκή Ένωση "θα πονέσει", όπως τονίζει, επιδεινώνοντας τις βραχυπρόθεσμες προοπτικές της Ευρωζώνης. Πλέον, πολλά εξαρτώνται από τις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις για να προχωρήσουν με τα σχεδιαζόμενα δημοσιονομικά κίνητρα και τις μεταρρυθμίσεις για την ενίσχυση των εγχώριων οικονομιών τους.
Οι ανακοινώσεις δασμών από τον Ντόναλντ Τραμπ είναι η τελευταία υπενθύμιση για την Ευρώπη ότι η διατλαντική σχέση έχει αλλάξει για τα καλά. Και αυτό δεν ισχύει μόνο για τις πολιτικές ασφάλειας και άμυνας, αναφέρει η ING.
Από τις αμερικανικές εκλογές τον Νοέμβριο ήταν σαφές ότι οι επιδιωκόμενες οικονομικές πολιτικές των ΗΠΑ ήταν ένα είδος σύγχρονου οράματος της "φτωχοποίησης του γείτονα", ενισχύοντας την οικονομία των ΗΠΑ και "κανιβαλίζοντας" σημαντικούς εμπορικούς εταίρους. Ενώ οι επιδιωκόμενες ενεργειακές πολιτικές και οι φορολογικές περικοπές δεν έχουν ακόμη εφαρμοστεί, οι ανακοινώσεις δασμών σε συνδυασμό με εκείνους σε χάλυβα, αλουμίνιο και αυτοκίνητα θα βλάψουν την οικονομία της Ευρωζώνης.
Ακόμα κι αν δεν υπάρχουν νικητές στους εμπορικούς πολέμους, κάποιοι χάνουν περισσότερο από άλλους, τονίζει η ING. Ενώ τις τελευταίες εβδομάδες οι πιο μακροπρόθεσμες προοπτικές για την Ευρώπη είχαν ξεκάθαρα βελτιωθεί με τις ευρωπαϊκές αμυντικές πρωτοβουλίες και τη γερμανική δημοσιονομική στροφή, οι δασμοί μόλις... σκοτείνιασαν τις βραχυπρόθεσμες προοπτικές.
Σίγουρα, επισημαίνει ο ολλανδικός οίκος, πολλά είναι ακόμη ασαφή, και η πλήρης ποσοτικοποίηση των επιπτώσεων ενός τέτοιου δασμολογικού τσουνάμι, που στην πραγματικότητα επαναφέρει τα επίπεδα δασμών της δεκαετίας του 1930, είναι σχεδόν αδύνατη.
Οι δασμοί 20% θα μπορούσαν να μειώσουν την αύξηση του ΑΕΠ της Ευρωζώνης κατά 0,3 ποσοστιαίες μονάδες τα επόμενα δύο χρόνια, εστιάζοντας μόνο στον άμεσο και έμμεσο αντίκτυπο στο εμπόριο. Είναι ενδιαφέρον ότι οι εξαγωγές της Ευρωζώνης προς τις ΗΠΑ είχαν αυξηθεί σημαντικά πριν από τις ανακοινώσεις δασμών.
Αλλά υπάρχουν περισσότερα από τον άμεσο αντίκτυπο, τονίζει η ING, όπως οι δευτερεύουσες επιπτώσεις στην εμπιστοσύνη που θα έχουν αυτοί οι δασμοί στους Ευρωπαίους καταναλωτές και τις επιχειρήσεις. Η συγκράτηση της κατανάλωσης και των επενδύσεων φαίνεται πιθανή, κάνοντας την οικονομική ανάπτυξη στην Ευρωζώνη να κινείται με... ρυθμό σαλιγκαριού.
Μέχρι να υπάρξουν περισσότερες λεπτομέρειες, η ING μειώνει την πρόβλεψή της για την ανάπτυξη του ΑΕΠ της Ευρωζώνης σε 0,6% ετησίως, από 0,7% ετησίως, για το 2025 και σε 1,0%, από 1,4%, για το 2026.
Έτσι ξεκινούν οι υφέσεις
Ο Τραμπ πυρπόλησε τα θεμέλια του σύγχρονου παγκόσμιου εμπορίου ανακοινώνοντας σαρωτικούς δασμούς σε όλες σχεδόν τις εισαγωγές – μια κίνηση που ο Nigel Green, διευθύνων σύμβουλος του παγκόσμιου χρηματοοικονομικού συμβουλευτικού κολοσσού deVere Group, λέει ότι "πυροδοτεί την οικονομική αυταπάτη" και κινδυνεύει να προκαλέσει μια επικίνδυνη παγκόσμια επιβράδυνση. "Έτσι σαμποτάρεις την οικονομική μηχανή του κόσμου ενώ ισχυρίζεσαι ότι την υπερτροφοδοτείς", όπως τονίζει.
Η 2α Απριλίου ήταν σεισμική ημέρα για το παγκόσμιο εμπόριο. Ο Τραμπ ανατίναξε το μεταπολεμικό σύστημα που έκανε τις ΗΠΑ και τον κόσμο πιο ευημερούντες, και το έκανε με απερίσκεπτη βεβαιότητα. Ανακηρύσσοντάς την ως "Ημέρα Απελευθέρωσης" για το αμερικανικό εμπόριο, ο Τραμπ είπε ότι η νέα πολιτική θα "κάνει την Αμερική πλούσια ξανά". Αλλά οι οικονομολόγοι και οι αγορές κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου.
"Οι δασμοί είναι φόροι –απλά και ξεκάθαρα– και οι Αμερικανοί καταναλωτές θα φέρουν το μεγαλύτερο βάρος", σημειώνει ο διευθύνων σύμβουλος του ομίλου deVere.
Η πραγματικότητα είναι σκοτεινή: αυτοί οι δασμοί θα ωθήσουν τις τιμές υψηλότερα σε χιλιάδες καθημερινά αγαθά –από τηλέφωνα μέχρι τρόφιμα– και αυτό θα τροφοδοτήσει τον πληθωρισμό σε μια εποχή που είναι ήδη άβολα επίμονος.
Ο ΟΟΣΑ προειδοποίησε πρόσφατα ότι, εάν οι ΗΠΑ και οι εμπορικοί εταίροι τους αυξήσουν τους δασμούς κατά 10 ποσοστιαίες μονάδες, το παγκόσμιο ΑΕΠ θα μπορούσε να μειωθεί κατά 0,3% εντός τριών ετών, ενώ ο πληθωρισμός θα μπορούσε να αυξάνεται κατά μέσο όρο 0,4 ποσοστιαίες μονάδες κάθε χρόνο την ίδια περίοδο.
"Αυτό το σχέδιο μπορεί να αυξήσει άμεσα το κόστος ζωής στις ΗΠΑ", εξηγεί ο Nigel Green. "Οι μισθοί δεν θα συμβαδίσουν με τις αυξήσεις των τιμών και η πίεση στα νοικοκυριά θα είναι πιθανότατα έντονη". Η εμπιστοσύνη, οι επενδύσεις και η ανάπτυξη απειλούνται ήδη.
Ακόμα και πριν από την ανακοίνωση-σοκ, η απειλή του προστατευτισμού είχε αρχίσει να παρασύρει το παγκόσμιο αίσθημα. Τώρα αυτή η αβεβαιότητα γίνεται πραγματικότητα. "Όταν οι επιχειρήσεις δεν ξέρουν πώς θα είναι το εμπόριο το επόμενο τρίμηνο, σταματούν να προσλαμβάνουν, σταματούν να επενδύουν και παγώνουν σχέδια. Αυτό μεταφέρεται και στους καταναλωτές. Έτσι ξεκινούν οι υφέσεις", προειδοποιεί ο Green.
Για ύφεση προειδοποιούν και οι BNP και Barclays. Σύμφωνα με την BNP Paribas, oι μεγαλύτερες από τις αναμενόμενες ανακοινώσεις δασμών την "Ημέρα της Απελευθέρωσης" αυξάνουν τον κίνδυνο ενός στασιμοπληθωριστικού σοκ στην οικονομία των ΗΠΑ. Ακόμα κι αν τελικά οι δασμοί τεθούν σε διαπραγμάτευση, η ακραία αβεβαιότητα αυξάνει την πιθανότητα παγκόσμιας ύφεσης.
Κατά την Barclays, οι δασμοί και η περαιτέρω αύξηση της αβεβαιότητας στην εμπορική πολιτική μειώνουν περαιτέρω τις οικονομικές προοπτικές στην Ευρώπη και θέτουν τις οικονομίες της ζώνης του ευρώ και του Ηνωμένου Βασιλείου σε κίνδυνο ύφεσης το δεύτερο εξάμηνο του 2025. Η σωρευτική επίδραση στην αύξηση του πραγματικού ΑΕΠ το 2025 και το 2026 από την αύξηση των δασμών σε 20% στην Ευρωζώνη και 10% στο Ηνωμένο Βασίλειο είναι της τάξης του 1,9% για την Ευρωζώνη και 1% για το Ηνωμένο Βασίλειο, όπως υπολογίζει η Barclays.
Η τεράστια αύξηση της αβεβαιότητας της εμπορικής πολιτικής που προκαλεί η αλλαγή των δασμών (μέσω του λεγόμενου καναλιού αβεβαιότητας) καθυστερεί τις αποφάσεις για επενδύσεις και κατανάλωση, οδηγώντας σε μείωση της εγχώριας ζήτησης και σε σημαντική επιβράδυνση της οικονομικής δραστηριότητας. Η επίδραση των δασμών μέσω των εμπορικών ροών (το λεγόμενο εμπορικό κανάλι) είναι επίσης αρκετά ισχυρή σε ορισμένες χώρες, όπως η Γερμανία και η Ιταλία, αλλά λιγότερο σε άλλες, όπως η Γαλλία και η Ισπανία, όπως σημειώνει η βρετανική τράπεζα.
Οι δασμοί Τραμπ αλλάζουν το επενδυτικό τοπίο
Σύμφωνα με τη UBS, οι δασμοί του Tραμπ αλλάζουν το επενδυτικό τοπίο. Όπως τονίζει ο ελβετικός οίκος, δεν είχαν τιμολογηθεί και ήρθαν σε μια χρονική συγκυρία κατά την οποία η αμερικανική και η παγκόσμια οικονομία ήδη επιβραδύνονταν, ενώ, όπως εκτιμά, πλέον αυξάνονται σημαντικά οι πιθανότητες να μπουν οι αμερικανικές μετοχές σε έδαφος bear market.
Οι οικονομικές προβλέψεις για την ανάπτυξη των ΗΠΑ θα μπορούσαν να μειωθούν κατά 1,5%-2%, όπως εκτιμά η UBS, προσθέτοντας πως κάθε αλλαγή κατά 1% στο πραγματικό ΑΕΠ των ΗΠΑ μείωσε ιστορικά την αύξηση των κερδών του S&P 500 κατά 6,9 ποσοστιαίες μονάδες. Μια αναθεώρηση κατά 1,5%-2% του ΑΕΠ ανοίγει τον κίνδυνο μηδενικής ή ακόμα και αρνητικής αύξησης των κερδών στις ΗΠΑ φέτος, όπως προειδοποιεί.
"Βλέπουμε τις 5.300 μονάδες ως τον βραχυπρόθεσμο στόχο για τον S&P 500, αλλά, εάν η αβεβαιότητα των δασμών συνεχιστεί ή οι διαπραγματεύσεις με τους εμπορικούς εταίρους δεν πάνε καλά, ο κίνδυνος πτώσης έως τις 5.000 μονάδες γίνεται πραγματικός. Η πιθανότητα εισόδου των αμερικανικών μετοχών σε bear market αυξάνεται", τονίζει χαρακτηριστικά. Σύμφωνε με το δυσμενές σενάριο, κατά το οποίο οι δασμοί θα παραμείνουν σε ισχύ για πάνω από τρεις με έξι μήνες ή ενδεχομένως ακόμα και να αυξηθούν λόγω των αντιποίνων των υπόλοιπων χωρών, αυτό θα μπορούσε να οδηγήσει σε ύφεση την αμερικανική οικονομία και σε ακόμα μεγαλύτερες μειώσεις των επιτοκίων από τη Fed (περίπου 300 μ.β.), όπως εκτιμά.
Κατά τον ελβετικό οίκο, η αβεβαιότητα της αγοράς είναι πιθανό να παραμείνει αυξημένη τις επόμενες εβδομάδες, καθώς οι επενδυτές εξετάζουν πιθανές υποβαθμίσεις των προβλέψεων των αναλυτών για την ανάπτυξη της οικονομίας και τα κέρδη των ΗΠΑ, τον κίνδυνο κλιμάκωσης των δασμών και το δυνητικό εύρος των δασμών που ανακοινώνονται προς διαπραγμάτευση. Όλα αυτά είναι πιθανό να σημαίνουν μια εκτεταμένη περίοδο αστάθειας για τις αμερικανικές μετοχές.
Παράλληλα, όπως επισημαίνει, οι ανακοινωθέντες δασμοί θα έχουν αρνητικό αντίκτυπο στην Ευρώπη και την Κίνα και, έπειτα από το ράλι στις αγορές των δύο περιοχών από τις αρχές του έτους, είναι πιθανή μια περίοδος βραχυπρόθεσμης μείωσης του ρίσκου, άρα ρευστοποιήσεων από πλευράς επενδυτών, ιδιαίτερα εάν ανακοινωθούν μέτρα αντιποίνων.
Η UBS σημειώνει πως τηρεί ουδέτερη στάση και για τις δύο αγορές. Προς το παρόν συστήνει επιλεκτικές τοποθετήσεις, με προτίμηση στις μετοχές-δικαιούχους των αυξημένων δημοσιονομικών δαπανών και στις μετοχές μικρής έως μεσαίας κεφαλαιοποίησης στην Ευρώπη, ενώ στην Ασία συστήνει μετοχές εταιρειών διαρθρωτικής ανάπτυξης και αμυντικής στρατηγικής.
Διαβάστε ακόμη:
* Bloomberg: Η δυσάρεστη έκπληξη στη Wall Street από τους δασμούς και η αμηχανία του ΥΠΟΙΚ, Μπέσεντ