Μετά την αιφνίδια εισβολή των ανταρτών στη Δαμασκό και την αναγκαστική φυγή του ισχυρού άνδρα της Συρίας Μπασάρ Άσαντ, ο κόσμος προσπαθεί να ερμηνεύσει τις τελευταίες εξελίξεις στη Μέση Ανατολή και τις συνέπειές τους.

Ακολουθούν οι πιθανοί νικητές και χαμένοι από την πτώση του Άσαντ.

Νικητές

Συρία (ίσως)

Ο συριακός λαός έχει υπομείνει έναν 13ετή, εμφύλιο πόλεμο και σχεδόν μισό αιώνα βάναυσης διακυβέρνησης από την οικογένεια Άσαντ, η οποία χρησιμοποιούσε τη λογοκρισία, την κρατική τρομοκρατία, τις μαζικές απελάσεις, τον χημικό πόλεμο και τις σφαγές για να διατηρήσει την εξουσία. Ο πόλεμος έχει στοιχίσει τη ζωή σε 470.000 έως 600.000 ανθρώπους, καθιστώντας τον ως τη δεύτερη πιο θανατηφόρα σύγκρουση του 21ου αιώνα μετά τον Δεύτερο Πόλεμο του Κονγκό  (γνωστός και ως Μεγάλος Πόλεμος της Αφρικής ή Μεγάλος Αφρικανικός Πόλεμος).

Περισσότεροι από 13 εκατομμύρια Σύροι έχουν εκτοπιστεί βίαια από τη σύγκρουση - 6,2 εκατομμύρια από αυτούς έχουν διαφύγει στο εξωτερικό. Ο πόλεμος διαμόρφωσε τις συνθήκες για την άνοδο της ιδιαίτερα βάρβαρης τζιχαντιστικής ομάδας Ισλαμικό Κράτος.

Το αν οι πολίτες της Συρίας θα είναι οι νικητές εξαρτάται από το τι θα συμβεί στη συνέχεια στη χώρα και αν η Συρία μπορεί να αποφύγει περαιτέρω βιαιότητες και να αναπτυχθεί σε ειρηνικές γραμμές. Ορισμένοι φοβούνται ότι θα υπάρξει κενό εξουσίας και ότι οι διάφορες πολιτικές παρατάξεις και θρησκευτικές ομάδες της χώρας θα συγκρουστούν.

Υπάρχει όμως λόγος ανησυχίας. Η Hayat Tahrir al-Sham (HTS), η κύρια ομάδα ανταρτών, έχει χαρακτηριστεί ως τρομοκρατική ομάδα από τις Ηνωμένες Πολιτείες. 

Ο ηγέτης της, Αμπού Μοχάμεντ αλ Τζολάνι, έχει μακρά ιστορία στην τζιχαντιστική δράση και είναι πρώην σύμμαχος του εκλιπόντος Αμπού Μπακρ αλ Μπαγκντάντι, ηγέτη της οργάνωσης Ισλαμικό Κράτος (ΙΚ). Οι δυο τους τελικά διαφώνησαν για τις τακτικές και κατέληξαν αντίπαλοι και άσπονδοι εχθροί. 

Η HTS αποσχίστηκε από την Αλ Κάιντα, αλλά ο Αλ Τζολάνι έχει κάνει πολλά για να επαναπροσδιορίσει την ομάδα του, με τους περίπου 30.000 μαχητές της, ως εθνικιστική δύναμη και έχει υιοθετήσει διαλλακτικό τόνο απέναντι στις θρησκευτικές μειονότητες της Συρίας. Στον θύλακα του Ιντλίμπ που διοικεί η HTS από το 2016, η ομάδα έχει μαλακώσει τη στάση της απέναντι στις μειονότητες των χριστιανών και των δρούζων. Κατά την κατάληψη του Χαλεπίου, ο αλ Τζολάνι υποσχέθηκε στους χριστιανούς ότι θα είναι ασφαλείς και οι εκκλησίες της πόλης μπόρεσαν να λειτουργήσουν ανενόχλητες.

Το ερώτημα είναι αν ο αλ Τζολάνι και η HTS έχουν αφήσει πραγματικά πίσω τους τις εξτρεμιστικές τους ρίζες. Την Παρασκευή ο αλ-Τζολάνι δήλωσε σχετικά με την οργάνωση ότι έχει μετεξελιχθεί και ότι η ανοικοδόμηση της Συρίας αποτελεί πλέον προτεραιότητα. "Η Χαγιάτ Ταχρίρ αλ Σαμ είναι απλώς ένα σκέλος το οποίο μπορεί να διαλυθεί ανά πάσα στιγμή. Δεν συνιστά αυτοσκοπό, αλλά μέσο για την εκτέλεση του στόχου: την αντιμετώπιση αυτού του καθεστώτος", δήλωσε στο CNN.

Υπάρχουν βάσιμες ελπίδες ότι η HTS έχει πράγματι μετριαστεί, αλλά "το να εμπιστεύεσαι τον αλ Τζολάνι και την HTS μοιάζει πολύ με ένα διάσημο ανέκδοτο του Όσκαρ Ουάιλντ για τους δεύτερους γάμους", προειδοποίησε ο πρώην διπλωμάτης των ΗΠΑ Αλμπέρτο Φερνάντεζ.

Τουρκία

Ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν και ο Μπασάρ Άσαντ ήταν κάποτε φίλοι, αλλά ο Τούρκος ηγέτης τάχθηκε υπέρ της εξέγερσης όταν ξέσπασε πριν από σχεδόν 14 χρόνια - κυρίως επειδή ο γεωπολιτικός αντίπαλος της Τουρκίας, το Ιράν, υποστήριζε το συριακό καθεστώς.

Η Τουρκία υπήρξε ο βασικός προστάτης των ένοπλων ισλαμιστικών ομάδων της συριακής αντιπολίτευσης. 

Η πτώση του Άσαντ θα βοηθήσει τώρα πιθανότατα τον Ερντογάν να προωθήσει τη γεωπολιτική του ατζέντα, προσφέροντάς του την ευκαιρία να επιτύχει διάφορους στρατηγικούς στόχους, συμπεριλαμβανομένου του περιορισμού των Κούρδων αυτονομιστών στη βορειοανατολική Συρία, οι οποίοι έχουν στενούς δεσμούς με τους Κούρδους αυτονομιστές της Τουρκίας. Η αναγκαία ανοικοδόμηση θα αποδειχθεί επίσης μποναμάς για τις τουρκικές επιχειρήσεις.

"Τεράστια νίκη για την Τουρκία - μεγαλοφυής κίνηση από τον Ερντογάν", δήλωσε ο Timothy Ash, οικονομολόγος και σχολιαστής, σε ανάρτησή του στο X.

Ισραήλ

Το Ιράν έχει σπεύσει να κατηγορήσει το Ισραήλ ότι μεθόδευσε την απομάκρυνση του Άσαντ- όταν το Χαλέπι έπεσε στους αντάρτες, ο Ιρανός υπουργός Εξωτερικών Αμπάς Αραγκτσί δήλωσε ότι επρόκειτο για "συνωμοσία του ισραηλινού καθεστώτος για την αποσταθεροποίηση της περιοχής". Αν και είναι βολικό για την Τεχεράνη να κατηγορεί τους Σιωνιστές - και ο στρατιωτικός εξευτελισμός της Χεζμπολάχ από το Ισραήλ βοήθησε σίγουρα τους αντάρτες στη Συρία - δεν υπάρχουν αποδείξεις για άμεση ισραηλινή στρατιωτική βοήθεια. Επιπλέον, μια τέτοια βοήθεια δεν θα ήταν απαραίτητη δεδομένης της τουρκικής υποστήριξης των ανταρτών.

Ο Ισραηλινός πρωθυπουργός Μπενιαμίν Νετανιάχου σχολίασε την πτώση του Άσαντ, λέγοντας ότι η πτώση του Σύρου ηγέτη "είναι το άμεσο αποτέλεσμα της δυναμικής μας δράσης εναντίον της Χεζμπολάχ και του Ιράν, των κύριων υποστηρικτών του Άσαντ. Ξεκίνησε μια αλυσιδωτή αντίδραση όλων εκείνων που θέλουν να απελευθερωθούν από αυτή την τυραννία και την καταπίεσή της". 
Τόνισε, ωστόσο, ότι παρά τη μεγάλη ευκαιρία που προσφέρει αυτή η "ιστορική ημέρα", είναι "επίσης γεμάτη με σημαντικούς κινδύνους".Διέταξε τα ισραηλινά στρατεύματα να καταλάβουν θέσεις του συριακού στρατού, προκειμένου να τους σταματήσουν.

Η απομάκρυνση του Άσαντ ωφελεί σαφώς το Ισραήλ. Σηματοδοτεί μια περαιτέρω αποδυνάμωση της περιφερειακής δύναμης του Ιράν και απομακρύνει ένα σημαντικό μέλος του λεγόμενου άξονα αντίστασης της Τεχεράνης. Χωρίς τον Άσαντ και ένα φιλικό καθεστώς στη Συρία, το Ιράν δεν θα έχει χερσαίες οδούς για τον ανεφοδιασμό του εταίρου του, της Χεζμπολάχ, ώστε να βοηθήσει την οργάνωση στον πόλεμό της με το Ισραήλ, καθιστώντας το μαχητικό σιιτικό κίνημα του Λιβάνου άλλον έναν ξεκάθαρα χαμένο από την πτώση του Άσαντ. Αυτό θα μπορούσε επίσης να καταστήσει τον Λίβανο νικητή, εάν η χώρα καταφέρει να ξεφύγει από τον εναγκαλισμό της Χεζμπολάχ και να γίνει μια πιο οργανωμένη χώρα.

Ηττημένοι

Οι Κούρδοι της Συρίας

Ο Μπασάρ Άσαντ άφησε σε μεγάλο βαθμό τους Κούρδους της Συρίας στην τύχη τους στη βορειοανατολική Συρία, όπου διέθεταν σχετική ημιαυτονομία. Είναι αμφίβολο αν ένα νέο καθεστώς στη Δαμασκό, αν αυτό κυριαρχείται από ισλαμιστές, θα δώσει στους Κούρδους τα ίδια περιθώρια - ειδικά όταν θα χρωστάει στον Ερντογάν. 

Εξαρτάται, βέβαια, σε μεγάλο βαθμό από το πώς θα εξελιχθεί πολιτικά η Συρία.

Οι Αλαουίτες της Συρίας

Οι αλαουίτες αποτελούν περίπου το 12% του πληθυσμού της Συρίας και φοβούνται εδώ και καιρό ότι αν ανατραπεί ο ομοθρήσκος τους Μπασάρ Άσαντ θα υποφέρουν. 

Αποτελούν παρακλάδι του σιιτικού Ισλάμ, έχουν αποτελέσει τη ραχοκοκαλιά του καθεστώτος Άσαντ και έχουν καταλάβει κορυφαίες θέσεις στην κυβέρνηση, τον στρατό και τις μυστικές υπηρεσίες.

Κατά τα πρώτα χρόνια της εξέγερσης δημιούργησαν τη Σαμπίχα, δηλαδή στρατιωτικές ομάδες με χαλαρή οργάνωση υπέρ του Άσαντ, οι οποίες θεωρήθηκαν υπεύθυνες για σφαγές και συστηματικούς βιασμούς. Ακόμη και αν η HTS προσπαθήσει να αποφύγει τη στοχοποίησή της, θα υπάρξει δίψα για εκδίκηση.

Ρωσία, Ιράν και Χεζμπολάχ

Η πτώση του Μπασάρ Άσαντ αποδυνάμωσε δραματικά τη θέση της Ρωσίας στη Μέση Ανατολή, καθώς και τη θέση του Ιράν. Η Μόσχα και η Τεχεράνη έσωσαν από κοινού το συριακό καθεστώς από την κατάρρευση το 2015, όταν ο Άσαντ έδειχνε ότι ήταν κοντά στο να ανατραπεί. Οι σιιτικές πολιτοφυλακές που διοικούνταν από το Ιράν -με τη βοήθεια μιας εκστρατείας βομβαρδισμών καμένης γης από τη Ρωσία- βοήθησαν τον Σύρο αυτοκράτορα να αρπάξει πίσω το Χαλέπι από τους αντάρτες που έλεγχαν περίπου τη μισή πόλη για τέσσερα χρόνια.

Η Μόσχα πίεζε τον Άσαντ να συμφιλιωθεί με τον Τούρκο Ερντογάν και να διερευνήσει πολιτικές λύσεις για τον τερματισμό του εμφυλίου πολέμου, κάτι που αν είχε επιτευχθεί θα είχε αναμφίβολα οδηγήσει τη Συρία σε πεδίο κερδοφόρων εμπορικών συναλλαγών για τις ρωσικές επιχειρήσεις και πιθανώς θα είχε διασφαλίσει ότι δεν θα υπήρχαν κίνδυνοι για τις στρατηγικές αεροπορικές και ναυτικές βάσεις της στη Συρία. 

 Κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού, το Κρεμλίνο προσπάθησε επανειλημμένα να οργανώσει τετ α τετ συναντήσεις μεταξύ των ηγετών της Συρίας και της Τουρκίας, χωρίς αποτέλεσμα.

Σε μια διεθνή διάσκεψη στη Ντόχα το Σαββατοκύριακο, ο Ρώσος υπουργός Εξωτερικών Σεργκέι Λαβρόφ εξαγριώθηκε: 
"Είναι απαράδεκτο να επιτρέψουμε στην τρομοκρατική οργάνωση να αναλάβει τον έλεγχο της [Συρίας]".

Παρ' όλα αυτά, η Μόσχα έκανε ελάχιστα για να αποτρέψει την κατάρρευση του Άσαντ και φάνηκε να νίπτει τας χείρας της για το καθεστώς. Οι ρωσικές αεροπορικές επιδρομές προς υποστήριξη του Άσαντ από την έναρξη της επίθεσης των ανταρτών στις 27 Νοεμβρίου ήταν ελάχιστες, κυρίως επειδή ο Βλαντιμίρ Πούτιν έπρεπε να επικεντρωθεί στην Ουκρανία.

"Η Χεζμπολάχ έχει αποδεκατιστεί από τον πόλεμο με το Ισραήλ, το Ιράν είναι επίσης πολύ πιο αδύναμο εξαιτίας αυτού, ενώ η Ρωσία έχει απομακρύνει πολλές από τις δυνάμεις της στην Ουκρανία. Κανένας από τους δύο συμμάχους δεν μπόρεσε να στείλει ούτε κατά διάνοια το επίπεδο υποστήριξης που λάμβανε ο Άσαντ στο παρελθόν, με αποτέλεσμα να αποδυναμώσει", δήλωσε ο Κρίστοφερ Φίλιπς του βρετανικού Chatham House.

Ο Τραμπ υπογράμμισε επίσης την αδυναμία της Ρωσίας. "Η Ρωσία, επειδή είναι τόσο απασχολημένη στην Ουκρανία και με την απώλεια εκεί πάνω από 600.000 στρατιωτών, φαίνεται ανίκανη να σταματήσει αυτή την κυριολεκτική επέλαση στη Συρία, μια χώρα που προστατεύει εδώ και χρόνια", έγραψε στην πλατφόρμα του Truth Social.