Όταν ο Αμερικανός πρόεδρος Τζο Μπάιντεν επισκέφθηκε και περπάτησε στο Κίεβο τον Φεβρουάριο του 2023 – σε μια αιφνιδιαστική επίσκεψη για να δείξει αλληλεγγύη στον Ουκρανό ομόλογο του – οι σειρήνες του συναγερμού ήχησαν στην πόλη. Τότε "ένιωσα κάτι… πιο έντονα από ποτέ άλλοτε", ανέφερε αργότερα ο Αμερικανός πρόεδρος. "Η Αμερική είναι ένας φάρος για τον κόσμο".

Ο κόσμος τώρα περιμένει να δει ποιος θα αναλάβει αυτόν τον αυτοαποκαλούμενο φάρο αφού οι Αμερικανοί κάνουν την επιλογή τους στις προεδρικές εκλογές της επόμενης εβδομάδας, όπως σημειώνει το BBC σε δημοσίευμα του. Θα συνεχίσει η Κάμαλα Χάρις στα χνάρια του Μπάιντεν, επιμένοντας ότι "σε αυτούς τους άστατους καιρούς, είναι σαφές ότι η Αμερική δεν μπορεί να υποχωρήσει"; Ή μήπως θα είναι ο Ντόναλντ Τραμπ, ο οποίος ελπίζει ότι τελικά θα είναι ο "αμερικανισμός και όχι η παγκοσμιοποίηση" που θα κυριαρχήσει. 

Ζούμε σε έναν κόσμο όπου η αξία της παγκόσμιας επιρροής των ΗΠΑ είναι υπό αμφισβήτηση. Οι περιφερειακές δυνάμεις ακολουθούν τον δικό τους δρόμο, τα αυταρχικά καθεστώτα κάνουν τις δικές τους συμμαχίες και οι καταστροφικοί πόλεμοι στη Γάζα, την Ουκρανία και αλλού εγείρουν άβολα ερωτήματα σχετικά με την αξία του ρόλου της Ουάσιγκτον. Αλλά η Αμερική έχει σημασία λόγω της οικονομικής και στρατιωτικής της δύναμης και του βασικού της ρόλου σε πολλές συμμαχίες. Το BBC, μέσω της Lyse Doucet, της βασικής ανταποκρίτριας διεθνών θεμάτων, συγκέντρωσε τις σκέψεις διεθνών προσωπικοτήτων, σχετικά με τις παγκόσμιες συνέπειες αυτών των πολύ κρίσιμων εκλογών.

Στρατιωτική δύναμη

"Δεν μπορώ να αγνοήσω αυτές τις προειδοποιήσεις", λέει η Rose Gottemoeller, πρώην αναπληρωτής γ.γ. του ΝΑΤΟ. "Ο Ντόναλντ Τραμπ είναι ο εφιάλτης της Ευρώπης, ενώ ο απόηχος της απειλής του να αποχωρήσει από το ΝΑΤΟ παραμένει μέχρι σήμερα". 

Οι αμυντικές δαπάνες της Ουάσιγκτον ανέρχονται στα δύο τρίτα των στρατιωτικών προϋπολογισμών των 31 άλλων μελών του ΝΑΤΟ. Πέρα από το ΝΑΤΟ, οι ΗΠΑ ξοδεύουν περισσότερα για τον στρατό τους από τις επόμενες 10 χώρες μαζί, συμπεριλαμβανομένης της Κίνας και της Ρωσίας.

Ο Τραμπ καυχιέται ότι παίζει σκληρά για να αναγκάσει άλλες χώρες του ΝΑΤΟ να πετύχουν τους στόχους δαπανών τους, που είναι το 2% του ΑΕΠ. Μόνο 23 από τα κράτη μέλη πέτυχαν αυτόν τον στόχο το 2024. 

Εάν νικήσει η Χάρις, η Gottemoeller πιστεύει ότι "το ΝΑΤΟ αναμφίβολα θα βρίσκεται στα καλά χέρια της Ουάσιγκτον". Αλλά και εκεί έχει μια προειδοποίηση. "Θα είναι έτοιμη να συνεχίσει να εργάζεται με το ΝΑΤΟ και την Ευρωπαϊκή Ένωση για να πετύχει τη νίκη στην Ουκρανία, αλλά δεν θα υποχωρήσει στην πίεση η Ευρώπη να δαπανήσει περισσότερα".

Ωστόσο, η ομάδα της Χάρις στον Λευκό Οίκο θα πρέπει να κυβερνήσει με τη Γερουσία ή τη Βουλή, που ενδεχομένως να είναι σύντομα στα χέρια των Ρεπουμπλικανών. Και τα δύο σώματα ενδεχομένως να είναι λιγότερο διατεθειμένα να υποστηρίξουν ξένους πολέμους απ' ό,τι ήταν στο παρελθόν, υπό τους Δημοκρατικούς. Υπάρχει μια αυξανόμενη αίσθηση ότι ανεξάρτητα από το ποιος θα γίνει πρόεδρος, η πίεση θα αυξηθεί στο Κίεβο για να βρει τρόπους εξόδου από τον πόλεμο, καθώς οι Αμερικανοί νομοθέτες γίνονται όλο και πιο απρόθυμοι να εγκρίνουν τεράστια πακέτα βοήθειας.

Ό,τι και αν συμβεί, η Gottemoeller αναφέρει: "Δεν πιστεύω ότι το ΝΑΤΟ πρέπει να καταρρεύσει". Αλλά η Ευρώπη θα χρειαστεί να "μπει μπροστά και να ηγηθεί".

Ο ειρηνοποιός;

Ο επόμενος πρόεδρος των ΗΠΑ θα πρέπει να εργαστεί σε έναν κόσμο που αντιμετωπίζει τον μεγαλύτερο κίνδυνο σύγκρουσης μεταξύ των μεγάλων δυνάμεων από τον Ψυχρό Πόλεμο.

"Οι ΗΠΑ παραμένουν ο σημαντικότερος διεθνής παράγοντας σε θέματα ειρήνης και ασφάλειας", αναφέρει η Comfort Ero, πρόεδρος και διευθύνουσα σύμβουλος του International Crisis Group. Προσθέτει όμως μια προειδοποίηση: "αλλά η δύναμή [των ΗΠΑ] να βοηθήσουν στην επίλυση των συγκρούσεων υποχωρεί". 

Οι πόλεμοι γίνονται όλο και πιο δύσκολο να τερματιστούν. "Οι θανάσιμες συγκρούσεις γίνονται ολοένα και πιο δυσεπίλυτες, με τον ανταγωνισμό των μεγάλων δυνάμεων να δυναμώνει και τις μεσαίες δυνάμεις να βρίσκονται σε άνοδο", σημειώνει η Ero περιγράφοντας το σημερινό τοπίορα. Πόλεμοι όπως της Ουκρανίας προσελκύουν πολλαπλές δυνάμεις, ενώ μικρότερες εστίες ανάφλεξης, όπως το Σουδάν, φέρνουν σε σύγκρουση περιφερειακούς παίκτες με ανταγωνιστικά συμφέροντα, με μερικούς μάλιστα να επενδύουν περισσότερο στον πόλεμο παρά στην ειρήνη.

"Η Αμερική χάνει την ηθική υπεροχή της", προσθέτει. "Οι παγκόσμιοι παίχτες παρατηρούν ότι εφαρμόζει ένα κριτήριο για τις ενέργειες της Ρωσίας στην Ουκρανία και ένα άλλο για τις ενέργειες του Ισραήλ στη Γάζα. Ο πόλεμος στο Σουδάν έχει οδηγήσει σε τρομερές φρικαλεότητες, αλλά αντιμετωπίζεται ως ζήτημα δεύτερης βαθμίδας".

Μια νίκη της Χάρις, λέει, "θα αντιπροσωπεύει τη συνέχεια της τρέχουσας διοίκησης". Αν νικητής είναι ο Τραμπ, "μπορεί να δώσει στο Ισραήλ ακόμα μεγαλύτερες ελευθερίες τόσο στη Γάζα όσο και αλλού, ενώ έχει δηλώσει ότι θα μπορούσε να προσπαθήσει να κλείσει μια συμφωνία για την Ουκρανία με τη Μόσχα πάνω από το κεφάλι του Κιέβου". 

Στη Μέση Ανατολή, η Χάρις έχει επανειλημμένα επαναλάβει τη σταθερή υποστήριξη του Μπάιντεν στο "δικαίωμα του Ισραήλ να υπερασπιστεί τον εαυτό του", αν και έχει τονίσει επίσης ότι "η δολοφονία αθώων Παλαιστινίων πρέπει να σταματήσει".

Ο Τραμπ έχει επίσης δηλώσει ότι είναι καιρός "να επιστρέψουμε στην ειρήνη και να σταματήσουμε να σκοτώνουμε ανθρώπους". Ωστόσο, φέρεται να είπε στον Ισραηλινό ηγέτη Μπενιαμίν Νετανιάχου "κάνε αυτό που πρέπει να κάνεις".

Ο Ρεπουμπλικανός υποψήφιος υπερηφανεύεται ότι είναι ειρηνοποιός. "Θα έχω ειρήνη στη Μέση Ανατολή και σύντομα", υποσχέθηκε πρόσφατα σε συνέντευξή του στο Al Arabiya TV της Σαουδικής Αραβίας. Υποσχέθηκε επίσης να επεκτείνει τις Συμφωνίες του Αβραάμ του 2020. Αυτές οι διμερείς συμφωνίες εξομάλυναν τις σχέσεις μεταξύ του Ισραήλ και μερικών αραβικών κρατών, αλλά θεωρήθηκε ευρέως ότι είχαν παραγκωνίσει τους Παλαιστίνιους και τελικά συνέβαλαν στην τρέχουσα κρίση.

Στην Ουκρανία, ο Τραμπ δεν έκρυψε ποτέ τον θαυμασμό του για ισχυρούς ηγέτες όπως ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν. Έχει καταστήσει σαφές ότι θέλει να τερματίσει τον πόλεμο στην Ουκρανία και μαζί την τεράστια στρατιωτική και οικονομική υποστήριξη των ΗΠΑ. "Θα αποσυρθώ. Πρέπει να αποσυρθούμε" ανέφερε πρόσφατα σε προεκλογική του συγκέντρωση.

Αντίθετα, η Χάρις είπε: "Είμαι υπερήφανη που είμαστε στο πλευρό της Ουκρανίας. Θα συνεχίσω να στέκομαι με την Ουκρανία. Και θα εργαστώ για να διασφαλίσω ότι η Ουκρανία θα επικρατήσει σε αυτόν τον πόλεμο".

Οι σχέσεις με το Πεκίνο

"Το μεγαλύτερο σοκ για την παγκόσμια οικονομία εδώ και δεκαετίες". Αυτή είναι η άποψη του κορυφαίου μελετητή της Κίνας Rana Mitter σχετικά με τους δασμούς 60% που προτείνει ο Τραμπ σε όλα τα εισαγόμενα κινεζικά προϊόντα.

Η επιβολή υψηλών δασμών στην Κίνα και σε πολλούς άλλους εμπορικούς εταίρους, ήταν μια από τις πιο επίμονες απειλές του Τραμπ στην προσέγγισή του "πρώτα η Αμερική". Αλλά ο Τραμπ επαινεί επίσης αυτό που θεωρεί τη δική του ισχυρή προσωπική σχέση με τον πρόεδρο Xi Jinping. Είπε στη συντακτική επιτροπή της Wall Street Journal ότι δεν θα χρειαζόταν να χρησιμοποιήσει στρατιωτική βία εάν το Πεκίνο κινηθεί για να αποκλείσει την Ταϊβάν, επειδή ο Κινέζος ηγέτης "με σέβεται και ξέρει ότι είμαι τελείως τρελός".

Κορυφαίοι Ρεπουμπλικάνοι, αλλά και Δημοκρατικοί εμφανίζονται πλέον περισσότερο επιθετικοί. Και οι δύο βλέπουν το Πεκίνο να προσπαθεί να επισκιάσει την Αμερική ως την πιο σημαντική δύναμη στο πλανήτη.

Αλλά ο Mitter, ένας Βρετανός ιστορικός που κατέχει την έδρα του ST Lee στις σχέσεις ΗΠΑ-Ασίας στη Σχολή Κένεντι του Χάρβαρντ, βλέπει κάποιες διαφορές. Με την Χάρις, λέει, "οι σχέσεις πιθανότατα θα αναπτυχθούν με γραμμικό τρόπο από εκεί που βρίσκονται τώρα". Εάν κερδίσει ο Τραμπ, το σενάριο είναι πιο "ρευστό". Για παράδειγμα, στην Ταϊβάν, ο Mitter επισημαίνει την αμφιθυμία του Τραμπ σχετικά με το αν θα υπερασπιζόταν ένα νησί τόσο μακριά από την Αμερική.

Οι ηγέτες της Κίνας πιστεύουν ότι τόσο η Χάρις όσο και ο Τραμπ θα είναι σκληροί. Ο Mitter θεωρεί ότι "μια μικρή ομάδα από το κατεστημένο της Κίνας προτιμά την Χάρις, υιοθετώντας το 'καλύτερα τον αντίπαλο που ξέρεις'. Μια σημαντική μειοψηφία βλέπει τον Τραμπ ως έναν επιχειρηματία του οποίου η απρόβλεπτη συμπεριφορά μπορεί να σημαίνει απλώς ένα μεγάλο παζάρι με την Κίνα, όσο απίθανο κι αν φαίνεται αυτό".

Κλιματική κρίση

"Οι αμερικανικές εκλογές έχουν τεράστια σημασία όχι μόνο για τους πολίτες τους αλλά για ολόκληρο τον κόσμο λόγω της πιεστικής ανάγκης για αλλαγή λόγω της κλιματικής κρίσης", λέει η Mary Robinson, πρόεδρος των Elders, μιας ομάδας παγκόσμιων ηγετών που ιδρύθηκε από τον Nelson Mandela και πρώην πρόεδρος της Ιρλανδίας αλλά και Υπατη Αρμοστής του ΟΗΕ για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα.

"Κάθε μικρή μεταβολή στη θερμοκρασία έχει έχει σημασία για την αποφυγή των χειρότερων επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής και την πρόληψη ενός μέλλοντος όπου οι καταστροφικοί τυφώνες όπως ο Μίλτον θα είναι ο κανόνας", ανέφερε. 

Την ίδια στιγμή που οι τυφώνες Μίλτον και Έλεν χτυπούσαν τις νοτιοανατολικές ΗΠΑ, ο Τραμπ χλεύαζε τα περιβαλλοντικά σχέδια και τις πολιτικές για την αντιμετώπιση αυτής της κλιματικής έκτακτης ανάγκης ως "μία από τις μεγαλύτερες απάτες όλων των εποχών". Πολλοί αναμένουν ότι θα αποχωρήσει από τη συμφωνία του Παρισιού για το κλίμα του 2015 όπως έκανε στην πρώτη του θητεία.

Ωστόσο, η κ. Robinson πιστεύει ότι ο Τραμπ δεν μπορεί να σταματήσει τη δυναμική που έχει πλέον διαμορφωθεί: "Δεν μπορεί να σταματήσει την ενεργειακή μετάβαση στις ΗΠΑ και να αποσύρει τα δισεκατομμύρια δολάρια σε πράσινες επιδοτήσεις… ούτε μπορεί να σταματήσει το ακούραστο μη-ομοσπονδιακό κίνημα για το κλίμα".

Προέτρεψε επίσης τη Χάρις, η οποία ακόμα δεν έχει διαμορφώσει τη δική της στάση, να προχωρήσει μπροστά και να "επιδείξει ηγετικό ρόλο, αξιοποιώντας τη δυναμική των τελευταίων ετών για να ωθήσει άλλες μεγάλες ρυπογόνες χώρες να επιταχύνουν το ρυθμό" της αλλαγής. 

Ανθρωπιστική ηγεσία

"Το αποτέλεσμα των αμερικανικών εκλογών έχει τεράστια σημασία, δεδομένης της απαράμιλλης επιρροής που ασκούν οι Ηνωμένες Πολιτείες, όχι μόνο μέσω της στρατιωτικής και οικονομικής τους ισχύος, αλλά μέσω της δυνατότητάς τους να ηγούνται με ηθική εξουσία στην παγκόσμια σκηνή", λέει ο Martin Griffiths, ένας βετεράνος διαμεσολαβητής συγκρούσεων, ο οποίος, μέχρι πρόσφατα, ήταν αναπληρωτής γ.γ. του ΟΗΕ για Ανθρωπιστικές Υποθέσεις και Συντονιστής Έκτακτης Βοήθειας.

Βλέπει περισσότερο φως εάν νικήσει η Χάρις και επισημαίνει ότι "μια επιστροφή στην προεδρία του Τραμπ που χαρακτηρίζεται από απομονωτισμό και μονομερή δράση, προσφέρει λίγα, εκτός από την εμβάθυνση της παγκόσμιας αστάθειας". Αλλά ασκεί κριτική, επίσης, για την κυβέρνηση Μπάιντεν-Χάρις, επικαλούμενος τη "διστακτικότητα" απέναντι στην επιδεινούμενη κατάσταση στη Μέση Ανατολή.

Ο Griffths εκφράζει ταυτόχρονα την πεποίθηση του ότι η Αμερική συνεχίζει να αποτελεί μια αναγκαία δύναμη: "Σε μια εποχή παγκόσμιας σύγκρουσης και αβεβαιότητας, ο κόσμος λαχταρά οι ΗΠΑ να ανταποκριθούν στην πρόκληση της υπεύθυνης ηγεσίας με αρχές... Απαιτούμε περισσότερα. Αξίζουμε περισσότερα. Και τολμούμε να ελπίζουμε σε περισσότερα".